ទ. ៤៤៧ ព្រះសាស្តា កាលទ្រង់ប្រថាប់នៅក្នុងវត្តវេឡុវ័ន ទ្រង់ប្រារព្ធសេដ្ឋីឈ្មោះ កុម្ភឃោសកៈ ត្រាស់ព្រះធម្មទេសនាដូច្នេះថា ឧដ្ឋានវតោ (យសរមែងចម្រើនក្រៃលែង) ដល់អ្នកមានសេចក្តីព្យាយាម ដូច្នេះជាដើម។

សេចក្តីពិស្តារថា ក្នុងក្រុងរាជគ្រឹះ អហិវាតករោគប (រោគកើតអំពីខ្យល់មានពិសដូចជាពិសពស់) បានកើតឡើងក្នុងផ្ទះរបស់រាជគហសេដ្ឋី។ កាលអហិវាតរោគនោះកើតឡើងហើយ សត្វតិរិច្ឆានទាំងឡាយតាំងពីរុយក្បាលខៀវរហូតដល់គោ រមែងស្លាប់មុន បន្ទាប់អំពីនោះមកទាសៈនិងកម្មករ ក្រោយគេបង្អស់គឺម្ចាស់ផ្ទះ ព្រោះហេតុនោះរោគនោះក៏កើតដល់សេដ្ឋី និងភរិយាក្រោយគេបង្អស់ ពីរនាក់ស្វាមីភរិយានោះកាលត្រូវរោគពាល់ត្រូវហើយ សម្លឹងមើលបុត្តដែលឈរនៅជិត មាននេត្រាទាំងពីរពេញដោយទឹកភ្នែកពោលទៅកាន់បុត្តថា «នែ៎កូនសម្លាញ់ បានឮថាកាលរោគប្រភេទនេះកើតឡើង ជនទាំងឡាយទម្លាយជញ្ជាំងរត់គេចចេញទៅ ទើបបានជីវិត» កូនមិនចាំបាច់ហួងហែង ឬក៏អាលោះអាល័យចំពោះយើងទាំងពីរទេ គប្បីរត់ចេញទៅឲ្យប្រញាប់ កាលមានជីវិតរស់នៅ គប្បីទ. ៤៤៨ ត្រឡប់មកវិញ ហើយគាស់យកទ្រព្យ ៤០ កោដិ ដែលយើងទាំងពីរនាក់កប់ទុកក្នុងទីឯណោះចិញ្ចឹមជីវិតចុះ»។

សេដ្ឋីបុត្រស្តាប់ពាក្យរបស់មាតា និងបិតានោះហើយ យំសំពះមាតាបិតា ខ្លាចចំពោះមរណភ័យទើបទម្លាយជញ្ជាំងផ្ទះរត់ចេញទៅកាន់ស្បាតនៃភ្នំ នៅក្នុងួនោះអស់ ១២ឆ្នាំ ទើបត្រឡប់មកកាន់លំនៅរបស់មាតាបិតាវិញ។ គ្រានោះ នរណាៗ ក៏មិនស្គាល់សេដ្ឋីបុត្រនោះ ព្រោះសេដ្ឋីបុត្រនោះទៅក្នុងកាលដែលខ្លួននៅក្មេង ត្រឡប់មកក្នុងកាលមានសក់ ពុកមាត់ ពុកចង្កាដុះឡើងទ្រុបទ្រុល។ សេដ្ឋីបុត្រនោះ ទៅកាន់ទីកប់កំណប់ទ្រព្យដោយអំណាចនៃគ្រឿងសម្គាល់ដែលមាតាបិតាឲ្យហើយ ដឹងថា ទ្រព្យនៅមិនទាន់វិនាស ក៏គិតថា «នរណាៗ ក៏មិនស្គាល់យើង»។ ប្រសិនបើយើងនឹងគាស់កំណប់ទ្រព្យឡើងប្រើប្រាស់សោត ជនទាំងឡាយគប្បីគិតថា «បុរសទុគ៌តម្នាក់នេះ គាស់កំណប់ទ្រព្យឡើងហើយ គប្បីចាប់យើងហើយបៀតបៀន បើដូច្នោះយើងគប្បីធ្វើការស៊ីឈ្នួលគេចិញ្ចឹមជីវិតចុះ» គ្រានោះសេដ្ឋីបុត្រនោះស្លៀកសំពត់ចាស់មួយផ្ទាំង ដើរសួរថា «មាននរណាត្រូវការអ្នកបម្រើឬទេ» (ទៅ) ដល់ភូមិដែលជាលំនៅនៃពួកកម្មករ។ ខណៈនោះទ. ៤៤៩ ពួកអ្នកមានឃើញសេដ្ឋីបុត្រនោះហើយ ពោលថា «ប្រសិនបើឯងធ្វើការងាររបស់ពួកយើងបានត្រឹមតែមួយសោត ពួកយើងនឹងឲ្យថ្លៃឈ្នួលសម្រាប់ទិញភត្ត»។

សេដ្ឋីបុត្រនោះសួរថា «តើពួកលោកនឹងឲ្យខ្ញុំធ្វើការងារអ្វី?» ពួកអ្នកជួលប្រាប់ថា «ការងារ គឺការដាស់ ប្រសិនបើឯងអាចធ្វើបានសោត ឯងចូរក្រោកឡើងពីព្រលឹមដើរដាស់ពួកកម្មករថា ម្នាលអ្នកទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយចូរក្រោកឡើង ចូរត្រៀមរទេះទាំងឡាយ ចូរទឹមគោទាំងឡាយ វេលានេះជាវេលាទៅរកស្មៅសំរាប់សត្វពាហនៈទាំងឡាយ មានដំរី និងសេះជាដើមដើម្បីត្រូវការស៊ីស្មៅ ម្នាលនាងទាំងឡាយ សូម្បីនាងទាំងឡាយចូរក្រោកឡើង ចូរចម្អិនបបរ និងភត្ត «គេទទួលថា «បាន»។ លំដាប់នោះពួកអ្នកជូលបានឲ្យផ្ទះមួយខ្នងដល់សេដ្ឋីបុត្រនោះ ដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ការនៅក្នុងទីជិត។ សេដ្ឋីបុត្របានធ្វើការងារនោះរាល់ៗ ថ្ងៃ។

ថ្ងៃមួយ ព្រះបាទពិម្ពិសារ ទ្រង់បានព្រះសណ្តាប់សំឡេងរបស់គេហើយ។ ក៏ស្តេចជាអ្នកទ្រង់ចេះស្តេចសំឡេងរបស់សត្វទាំងឡាយ ព្រោះហេតុនោះ ទើបត្រាស់ថា «នេះជាសំឡេងរបស់បុគ្គលមានទ្រព្យច្រើន»។

ទ. ៤៥០ គ្រានោះ ស្រីស្នំរបស់ព្រះរាជាម្នាក់ ដែលឈរគាល់ព្រះរាជានៅក្នុងទីជិតគិតថា «ធម្មតាព្រះរាជាមិនត្រាស់នូវពាក្យផ្តេសផ្តាស យើងគួរដឹងនូវហេតុនេះឲ្យជាក់ច្បាស់»។ ទើបបញ្ជូនបុរសម្នាក់ទៅ (ស៊ើប) ដោយពាក្យថា «នែ៎អ្នក អ្នកចូរទៅស៊ើបឲ្យដឹងច្បាស់នូវរឿងរបស់នោះ ហើយត្រឡប់មកប្រាប់យើង»។ បុរសនោះទៅយ៉ាងប្រញាប់ ជួបកុម្ភឃោសកៈនោះហើយក៏ត្រឡប់មកប្រាប់ថា «នុ៎ះជាបុរសទុគ៌តម្នាក់ ដែលធ្វើការស៊ីឈ្នួលជនទាំងឡាយដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត»។ ព្រះរាជាទ្រង់សណ្តាប់ពាក្យរបស់បុរសនោះហើយ ក៏ទ្រង់តណ្ហីភាព (ស្ងៀម) ក្នុងថ្ងៃទី ២ក្តី ទី ៣ក្តី លុះទ្រង់ព្រះសណ្តាប់សំឡេងរបស់កុម្ភឃោសកៈនោះហើយ ក៏ទ្រង់ត្រាស់យ៉ាងនោះទៀត។ ស្រីស្នំនោះ ក៏គិតយ៉ាងនោះទៀត បញ្ជូន (បុរស) ទៅច្រើនដង កាលបុរសនោះប្រាប់ថា «ជាមនុស្សទុគ៌ត» ក៏គិតថា «ព្រះរាជាសូម្បីទ្រង់ព្រះសណ្តាប់នូវពាក្យថា «បុរសនោះជាមនុស្សទុគ៌ត» ក៏ទ្រង់មិនជឿ ហើយទ្រង់ត្រាស់ពាក្យដដែលៗ ទៀតថា «នុ៎ះជាសំឡេងរបស់អ្នកមានទ្រព្យច្រើន» ក្នុងសេចក្តីនេះប្រាកដជាមានហេតុ យើងគួរតែស្គាល់បុរសនោះឲ្យបានដឹងតាមសេចក្តីពិត»។ ស្រីស្នំនោះ ក៏ក្រាបទូលព្រះរាជាថា «បពិត្រទ. ៤៥១ ព្រះសម្មតិទេព នាងខ្ញុំម្ចាស់ កាលបានទ្រព្យមួយពាន់នឹងនាំធីតាទៅ (ធ្វើនូវឧបាយ) ឲ្យទ្រព្យនោះចូលមកកាន់រាជត្រកូលឲ្យទាល់តែបាន”។ ព្រះរាជា ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យព្រះរាជទានទ្រព្យមួយពាន់ដល់នាងស្នំ។ នាងទទួលព្រះរាជទ្រព្យនោះហើយ ឲ្យធីតាស្លៀកសំពត់ចាស់មួយផ្ទាំង ធ្វើដំណើរចេញចាកព្រះរាជវាំងជាមួយនឹងធីតានោះធ្វើអាការដូចជាអ្នកដើរផ្លូវ ទៅកាន់ភូមិដែលជាទីនៅរបស់ពួកអ្នកមាន បានចូលទៅកាន់ផ្ទះមួយហើយនិយាយថា “ម្នាលនាងដ៏ចម្រើន ខ្ញុំទាំងពីរនាក់ធ្វើដំណើរមកអំពីទីឆ្ងាយ (ហត់នឿយ ខ្លាំងណាស់) សូមសម្រាកនៅក្នុងផ្ទះនេះ ២-៣ ថ្ងៃ បានដែរឬទេ” ។ ស្ត្រី ដែលជាម្ចាស់ផ្ទះពោលថា “ម្នាលនាងដ៏ចម្រើន មនុស្សដែលនៅផ្ទះនេះមានច្រើននាក់ណាស់ នាងមិនអាចសម្រាកក្នុងផ្ទះនេះបានទេ ផ្ទះរបស់នាយកុម្ភឃោសកៈនោះទំនេរ នាងអញ្ជើញទៅ (សុំសម្រាក) ក្នុងផ្ទះនោះចុះ”។ នាងស្នំទៅកាន់ផ្ទះរបស់កុម្ភឃោសកៈនោះហើយពោលថា “នែ៎អ្នកដ៏ចម្រើន យើងខ្ញុំទាំងពីរនាក់ជាអ្នកធ្វើដំណើរផ្លូវឆ្ងាយ នឹង (សុំសម្រាក) នៅក្នុងផ្ទះនេះមួយថ្ងៃ ឬក៏ពីរថ្ងៃ សូម្បីត្រូវកុម្ភឃោសកៈហាមឃាត់ហើយច្រើនដង ក៏ដោយ ក៏នៅតែនិយាយអង្វរថា “នែអ្នកដ៏ចម្រើន ខ្ញុំទាំងពីរនាក់នឹងសូមទ. ៤៥២ សម្រាកនៅក្នុងផ្ទះនេះមួយថ្ងៃ ព្រឹកឡើងនឹងទៅហើយ» តែមិនប្រាថ្នានឹងចេញទៅទេ។ នាងសម្រាកនៅក្នុងផ្ទះរបស់កុម្ភឃោសកៈនោះឯង លុះព្រឹកឡើង ក្នុងវេលាដែលកុម្ភឃោសកៈនោះចេញទៅព្រៃ ក៏និយាយថា «នែ៎ អ្នកដ៏ចម្រើន សូមអ្នកចូរប្រគល់តម្លៃអាហារសម្រាប់អ្នកទុក ហើយសឹមទៅចុះ ខ្ញុំនឹង (ចាត់ចែង) ដាំស្លទុកដើម្បីអ្នក»។ កាលកុម្ភឃោសកៈពោលថា «កុំអីនាង ខ្ញុំនឹងដាំស្លស៊ីខ្លួនឯងបាន» ក៏និយាយអង្វររឿយៗ រហូតទាល់តែបានសម្រេច ធ្វើទ្រព្យដែលកុម្ភឃោសកៈឲ្យនោះ ឲ្យជាទ្រព្យដែលខ្លួនបានទទួលទុកហើយប៉ុណ្ណោះ ប្រើគេឲ្យនាំភោជន និងវត្ថុផ្សេងៗមានអង្ករដ៏បរិសុទ្ធជាដើមមកអំពីផ្សារ ដាំបាយឲ្យឆ្ងាញ់ និងធ្វើម្ហូបអាហារពីរបីមុខដែលមានរសជាតិឆ្ងាញ់ ដូចការដាំស្លក្នុងរាជត្រកូលឲ្យដល់កុម្ភឃោសកៈដែលមកអំពីព្រៃ។ លុះដឹងថា កុម្ភឃោសកៈបរិភោគហើយជាអ្មកមានចិត្តរីករាយ ក៏និយាយថា «នែ៎អ្នកដ៏ចម្រើន ខ្ញុំទាំងពីរនាក់ជាអ្នកនឿយហត់សូមសម្រាកនៅផ្ទះនេះពីរបីថ្ងៃទៀតចុះ» កុម្ភឃោសកៈក៏ទទួលថា «បាន»។ គ្រានោះ នាងក៏ចំអិនអាហារយ៉ាងឆ្ងាញ់ពិសា ទាំងក្នុងវេលាល្ងាច ទាំងក្នុងវេលាព្រឹកឲ្យដល់កុម្ភឃោសកៈ។ លុះដឹងថា គេមានចិត្តរឺករាយហើយទ. ៤៥៣ ក៏អង្វរ (ទៀត) ថា “នែអ្នកដ៏ចម្រើន យើងទាំងពីរនាក់សុំនៅក្នុងផ្ទះនេះ ពីរបីថ្ងៃទៀត” ដូច្នេះ ហើយក៏នៅក្នុងផ្ទះនោះទៅ កាលនៅក្នុងផ្ទះនោះ ក៏យកសស្ត្រាដ៏មុតកាត់គ្រែខាងក្រោមនៃមេគ្រែរបស់គេក្នុងទីនោះៗ។ កាលគេមកវិញ គ្រាន់តែអង្គុយចុះប៉ុណ្ណោះ គ្រែក៏ធ្លាក់ចុះទៅខាងក្រោម។ គេបានពោលថា “ហេតុអ្វី ទើបគ្រែនេះបាក់យ៉ាងនេះ”។

នាងស្នំ៖ នាយ ខ្ញុំមិនអាចហាមពួកក្មេងៗបាន ដែលមកប្រជុំគ្នាលេងលើគ្រែនេះ។

កុម្ភឃោសកៈ៖ ម្នាលនាង ព្រោះអាស្រ័យអ្នកទាំងពីរ ទុក្ខនេះកើតឡើងដល់ខ្ញុំ ក្នុងកាលមុនខ្ញុំទៅទីណាៗ ក៏បិទទ្វារហើយទើបទៅ។

នាងស្នំ៖ ឲ្យខ្ញុំធ្វើដូចម្តេច បើខ្ញុំមិនអាចហាមឃាត់បាន ។

នាងស្នំនោះកាត់ (ជើងគ្រែ) ដូចលើកមុនទៀតអស់ពីរបីថ្ងៃ សូម្បីត្រូវកុម្ភឃោសកៈនោះលើកទោស ហើយតិះដៀលក៏ដោយក៏នៅតែពោល (ដោះខ្លួន) ដដែលទៀត ហើយកាត់ខ្សែដ៏សេសទាំងឡាយទៀត បន្សល់ទុក តែខ្សែពីរសេសៃប៉ុណ្ណោះ។ ថ្ងៃនោះ កាលកុម្ភឃោសកៈគ្រាន់អង្គុយចុះ ប៉ុណ្ណោះ (ព័ត្រ) ទាំងអស់ក៏ធ្លាក់ចុះលើផែនដី។ សិរសា (របស់កុម្ភឃោទ. ៤៥៤ សកៈ) បាន (ធ្លាក់ចុះ) ទៅជាមួយនឹងជង្គង់ទាំងឡាយ កុម្ភឃោសកៈនោះក្រោកឡើងហើយ ក៏បាននិយាយថា “ខ្ញុំនឹងធ្វើដូចម្តេច?» ឥឡូវនេះ ខ្ញុំនឹង ទៅទីណា? ខ្ញុំជាអ្នកត្រូវពួកនាងធ្វើមិនឲ្យជាម្ចាស់នៃកគ្រែដេកហើយ”។ នាងស្នំលួងលោមថា “នែ៎អ្នកដ៏ចម្រើន នឹងធ្វើដូចម្តេចទៅ បើខ្ញុំមិនអាចហាមឃាត់ពួកក្មេងៗ ដែលវាមកលេងលើគ្រែយ៉ាងនេះបាន ណ្ហើយចុះ អ្នកកុំគិតឡើយ អ្នកនឹងទៅណាបានឥឡូវនេះ» ដូច្នេះហើយ ហៅធីតាប្រាប់ថា “នែ៎កូន កូនឯងចូរធ្វើឱកាសសម្រាប់ ជាទីដេកដល់បងប្រុសរបស់ក្នឯងផងចុះ»។ ធីតានោះដេកក្នុងចំណែកម្ខាងហើយ ពោលថា “បពិត្រអ្នកជាម្ចាស់ សូមមកដេកទីនេះចុះ” សូម្បីនាងស្នំក៏ពោលនឹងកុម្ភឃោសកៈនោះថា “នែអ្នកដ៏ចម្រើន សូមអ្នកទៅដេកជាមួយនឹងប្អូនស្រីចុះ”។ កុម្ភឃោសកៈដេកលើគ្រែមួយជាមួយនឹងធីតារបស់នាងស្នំនោះ បានធ្វើនូវសន្ថវៈក្នុងថ្ងៃនោះឯង។ នាងកុមារិការនោះទួញយំ ។ ក្នុងពេលនោះ មាតារបស់នាងក៏សួរនាងថា “នែ៎កូនស្រី ហេតុដូចម្តេចបានជាកូនឯងយំ”។ ធីតា ពោលថា “កម្មឈ្មោះនេះកើតឡើងហើយ ម៉ែ”។ មាតានិយាយថា “ណ្ហើយចុះកូន យើងអាចធ្វើអ្វីបាន កាលកូនបានបុរសនេះជាស្វាមីក្តី កុម្ភឃោសកៈទ. ៤៥៥ នេះបានស្ត្រីអ្នកបបម្រើម្នាក់ក្តី ក៏សមគួរហើយ និងព្រមទទួលកុម្ភឃោសកៈនោះជាកូនប្រសារបស់ខ្លួន។ គេទាំងពីរនាក់ក៏នៅរួមរស់ជាមួយគ្នា។

ដោយកាលកន្លងទៅ ២-៣ ថ្ងៃ នាងស្នំនោះក៏បញ្ជូនដំណឹងទៅ (ក្រាបទូល) ព្រះរាជាថា «បពិត្រព្រះសម្មតិទេព សូមព្រះអង្គត្រាស់បង្គាប់ឲ្យធ្វើការឃោសនាថា “មហាជន ចូរចាត់ចែងលេងមហោស្រពក្នុងតំបន់នៃពួកអភិជន ក៏បុគ្គលណាមិនចាត់ចែងមហោស្រពក្នុងផ្ទះ ត្រូវពិន័យប្រមាណប៉ុណ្ណោះដល់បុគ្គលនោះ។ ព្រះរាជាក៏ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យធ្វើយ៉ាងនោះ។ គ្រានោះ ម្តាយក្មេកនិយាយនឹងកុម្ភឃោសកៈថា “នែ៎អ្នកដ៏ចម្រើន យើងចាំបាច់ត្រូវចាត់ចែងមហោស្រពក្នុងទីដែលពួកកម្មកររស់នៅ តាមព្រះរាជបញ្ជាយើងនឹងធ្វើដូចម្តេច”។

កុម្ភឃោសកៈ៖ ម៉ែ ខ្ញុំនេះសូម្បីតែធ្វើការបម្រើគេ ក៏ស្ទើរតែមិនអាចរស់បានផង នឹងចាត់ចែងធ្វើមហោស្រពបានដូចម្តេចទៅ។

ម្តាយក្មេក៖ ម្នាលកូន ធម្មតាបុគ្គលអ្នកនៅគ្រប់គ្រងផ្ទះទាំងឡាយ ត្រូវតែទទួលយកបំណុលនេះ ព្រះរាជាទ្រង់ចេញព្រះរាជបញ្ជាហើយ មិនធ្វើតាមមិនបាន យើងអាចរួចផុតចាកបំណុលបាន ដោយឧបាយណាមួយទ. ៤៥៦ ណ្ហើយចុះ កូនឯងចូរទៅនាំយកកហាបណៈ ១-២ កហាបណៈអំពីទីណាៗ ក៏បាន។ គេទាស់ចិត្តបណ្តើរ ទៅនាំយកកហាបណៈ ១ កហាបណៈ មកអំពីទឹកប់កំណប់ទ្រព្យ ៤០ កោដិនោះ ហុចឲ្យនាងស្នំ នាងស្ទំក៏បញ្ជូនមួយ កហាបណៈនោះទៅថ្វាយព្រះរាជា ហើយ (ចាត់ចែង) ធ្វើមហោស្រពដោយ កហាបណៈរបស់ខ្លួន ដោយកាលកន្លងទៅ ២-៣ ថ្ងៃ ក៏បញ្ជូនដំណឹងទៅថ្វាយព្រះរាជាដូចលើកមុនទៀត។ ព្រះរាជាក៏ទ្រង់បញ្ជារាជបុរសឲ្យដើរឃោសនាទៀតថា “មហាជនចូរចាត់ចែងធ្វើមហោស្រព កាលបុគ្គលណា មិនធ្វើ មានពិន័យប្រមាណប៉ុណ្ណេះ” កុម្ភរឃោសកៈនោះ ត្រូវម្តាយក្មេកពោលបង្ខិតបង្ខំដូចលើកមុននោះឯង ទើបទៅយកកហាបណៈមក ១ កហាបណៈ ទៀត នាងសួរនោះក៏បញ្ជូនកហាបណៈទាំងនោះទៅ (ថ្វាយ) ព្រះរាជាទៀត ដោយកាលកន្លងទៅ ២-៣ ថ្ងៃ ក៏បញ្ជូនដំណឹងទៅ (ថ្វាយ) ព្រះរាជាទៀត ថា “ឥឡូវនេះ សូមព្រះអង្គទ្រង់បញ្ជូនរាជបុរសមក បង្គាប់ឲ្យហៅកុម្ភឃោសកនេះទៅ (គាល់)។ ព្រះរាជាក៏ទ្រង់បញ្ជូនរាជបុរសទៅ។ ពួករាជបុរសទៅកាន់លំនៅឋានដែលពួកកម្មករនោះនៅ ហើយសួររកថា «អ្នកណសឈ្មោះកុម្ភរឃោសកៈ” បានជួបកុម្ភឃោសកៈហើយប្រាប់ថា “អ្នកដ៏ចម្រើនទ. ៤៥៧ ព្រះរាជាមានរាជបញ្ជាឲ្យអ្នកចូលគាល់”។ កុម្ភឃោសកៈក៏ភ័យតក់ស្លុត ពោលពាក្យដោះខ្លួនជាដើមថា “ព្រះរាជាទ្រង់មិនស្គាល់ខ្ញុំទេ” ហើយមិនប្រាថ្នានឹងចូលទៅគាល់។ ពេលនោះ ពួករាជបុរសក៏ចាប់គេត្រង់អវយវៈទាំងឡាយមានដៃជាដើម ទាញមកដោយកម្លាំងរបស់ខ្លួន។ ស្ត្រីដែលជាម្តាយក្មេករបស់កុម្ភឃោសកៈនោះ ឃើញបុរសទាំងនោះហើយក៏ធ្វើដូចជាគំរាមថា “នែ៎បុគ្គលប្រដៅក្រ ពួកអ្នកមិនគួរមកចាប់កូនប្រសាររបស់អញត្រង់អវយវៈទាំងឡាយ មានដៃជាដើមទេ” ហើយក៏លួងលោមថា “នែ៎កូន កូនឯងកុំខ្លាចឡើយ មាតាចូលគាល់ព្រះរាជាហើយ នឹងក្រាបទូលឲ្យព្រះរាជា កាត់ដៃរបស់ពួកអ្នកដែលចាប់កូនមានដៃជាដើម” ហើយក៏នាំបុត្រីទៅមុន ដល់ព្រះរាជដំណាក់ហើយផ្លាស់ភេទ ប្រដាប់តុបតែងនូវគ្រឿងអលង្ការទាំងពួង បានឈរគាល់ព្រះរាជានៅក្នុងទីដ៏សមគួរមួយ។ ឯកុម្ភឃោសកៈត្រូវ ពួករាជបុរសចាប់មក (ថ្វាយ) ព្រះរាជាដែរ។ គ្រានោះ ព្រះរាជាទ្រង់ត្រាស់ទៅកាន់កុម្ភឃោសកៈដែលមកថ្វាយបង្គំ ហើយឈរគាល់នោះថា “អ្នកនេះ ឬ? ឈ្មោះកុម្ភឃោសកៈ”។

កុម្ភឃោសកៈ៖ ព្រះករុណាថ្លៃវិសេស។

ទ. ៤៥៨ ព្រះរាជា៖ ព្រោះហេតុអ្វី ទើបអ្នកបិទបាំងទ្រព្យជាច្រើនទុក?។

កុម្ភឃោសកៈ៖ បពិត្រព្រះសម្មតិទេព ទ្រព្យរបស់ទូលបង្គំនឹងមានមកអំពីទីណា? ទូលព្រះបង្គំជាអ្នកធ្វើការស៊ីឈ្នួលគេចិញ្ចឹមជីវិត។

ព្រះរាជា៖ អ្នកកុំធ្វើយ៉ាងនោះឡើយ អ្នកកុហកយើងធ្វើអ្វី?។

កុម្ភឃោសកៈ៖ បពិត្រព្រះសម្មតិទេព ទូលព្រះបង្គំមិនបានកុហកព្រះអង្គទេ ទ្រព្យរបស់ទូលព្រះបង្គំមិនមានពិតមែន។

គ្រានោះ ព្រះរាជាទ្រង់បង្ហាញកហាបណៈទាំងនោះដល់កុម្ភឃោសកៈ ហើយត្រាស់សួរថា “កហាបណៈទាំងនេះជារបស់នរណា?”។ គេចាំ (កហាបណៈ) បាន ក៏គិតថា “ឱអញវិនាសហើយ ហេតុអ្វីកហាបណៈទាំងនេះ ទើបធ្លាក់មកដល់ព្រះហស្ថរបស់ព្រះរាជាទៅវិញ? ក្រឡេកមើលខាងនោះខាងនេះ ក៏ឃើញស្ត្រីទាំងពីរនោះ ប្រដាប់តាក់តែងឈរគាល់ព្រះរាជានៅក្បែរទ្វារបន្ទប់ ទើបគិតថា “កម្មនេះធ្ងន់ណាស់ ប្រហែលជាព្រះរាជាចាត់ស្ត្រីទាំងនេះ (ទៅបោកបញ្ឆោតយើងទេដឹង)”។ ខណៈនោះ ព្រះរាជាត្រាស់ទៅកាន់កុម្ភឃោសកៈថា “ម្នាលអ្នកដ៏ចម្រើន អ្នកឯងនិយាយទៅចុះ ហេតុអ្វីទើបអ្នកធ្វើយ៉ាងនោះ”។

ទ. ៤៥៩ កុម្ភឃោសកៈ៖ បពិត្រព្រះសម្មតិទេព ព្រោះទីពឹងរបស់ទូលបង្គំមិនមាន។

ព្រះរាជា៖ មនុស្សដូចជាយើង មិនគួរជាទីពឹងរបស់អ្នកទេឬ?

កុម្ភឃោសកៈ៖ បពិត្រព្រះសម្មតិទេព ប្រសិនបើព្រះអង្គទ្រង់ជាទីពឹងរបស់ខ្ញុំព្រះអង្គ ក៏ជាព្រះករុណាដ៏ក្រៃលែងណាស់។

ព្រះរាជា៖ អ្នកដ៏ចម្រើន “បាន” ទ្រព្យរបស់អ្នកមានចំនួនប៉ុន្មាន?

កុម្ភឃោសកៈ៖ បពិត្រព្រះសម្មតិទេព ទ្រព្យរបស់ខ្ញុំព្រះអង្គមាន ៤០ កោដិ។

ព្រះរាជា៖ បានអ្វីយកទៅជញ្ជូន ទើបគួរ?។

កុម្ភឃោសកៈ៖ រទេះទាំងឡាយ ព្រះអង្គ។

ព្រះរាជាទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យចាត់ចែងរទេះទាំងឡាយ ច្រើនរយរទេះហើយបញ្ជូនឲ្យទៅនាំទ្រព្យនោះមក ត្រាស់ឲ្យធ្វើជាគំនរទុកនៅត្រង់ព្រះលានហ្លួង ហើយត្រាស់ឲ្យអ្នកក្រុងរាជគ្រឹះមកប្រជុំគ្នា ទ្រង់ត្រាស់សួរថា “ក្នុង ព្រះនគរនេះ មាននរណាមានទ្រព្យប្រមាណបុណ្ណោះដែរឬទេ? កាលអ្នកក្រុងក្រាបទូលថា “ព្រះករុណាថ្លៃវិសេស មិនមានទេ ទ្រង់ត្រាស់សួរទៀតទ. ៤៦០ ថា បើដូច្នោះ យើងគួរធ្វើយ៉ាងណាដល់កុម្ភឃោសកៈ កាលពួកមហាជននោះក្រាបទូលថា “បពិត្រព្រះសម្មតិទេព សូមព្រះអង្គទ្រង់តែងតាំងកុម្ភឃោសកៈនោះទុកក្នុងតំណែងសេដ្ឋីទៅសមគួរហើយ” ទើបទ្រង់តែងតាំង កុម្ភឃោសកៈនោះ ទុកក្នុងតំណែងសេដ្ឋីដោយសក្ការៈដ៏ធំ ព្រះរាជទានបុត្រី របស់ស្រីស្នំនោះដល់កុម្ភឃោសកៈ ហើយស្តេចទៅកាន់សំណាក់ព្រះសាស្តា ព្រមទាំងកុម្ភឃោសកសេដ្ឋីនោះ ថ្វាយបង្គំ ក្រាបទូលថា “បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន សូមព្រះអង្គទ្រង់ទតមើលបុរសនេះចុះ ដែលឈ្មោះថា អ្នកមានបញ្ញាជាគ្រឿងទ្រទ្រង់បែបនេះ មិនមានបុរសសូម្បីមានទ្រព្យសម្បត្តិដល់ ៤០ កោដិ ក៏មិនធ្វើអាការឆ្មើងឆ្មៃ ឬលើកតម្កើងខ្លួន មើលងាយអ្នកដទៃ (ធ្វើ) ដូចជាមនុស្សកំព្រា ស្លៀកសំពត់ចាស់ៗ ធ្វើការបម្រើគេចិញ្ចឹមជីវិត ខ្ញុំព្រះអង្គដឹងបានដោយឧបាយនេះ លុះដឹងហើយ ទើបឲ្យហៅមកសាកសួរ ដេញចោលឲ្យសារភាពថា ខ្លួនជាអ្នកមានទ្រព្យហើយ ឲ្យជញ្ជូនទ្រព្យនោះមក និងបានតែងតាំងទុកក្នុងតំណែងជាសេដ្ឋី (មិនមែនតែប៉ុណ្ណោះ) ខ្ញុំព្រះអង្គ ថែមទាំងបានព្រះរាជទានធីតាឲ្យដល់គេទៀតផង បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន បុគ្គលមានបញ្ញាជាគ្រឿងទ្រទ្រង់បែបនេះ ខ្ញុំព្រះអង្គមិនធ្លាប់ឃើញឡើយ។

ទ. ៤៦១ ព្រះសាស្តាទ្រង់ព្រះសណ្តាប់នូវរឿងនោះហើយ ទ្រង់ត្រាស់ថា “ថ្វាយព្រះពរ មហាបពិត្រ ជីវិតរបស់បុគ្គលអ្នករស់នៅយ៉ាងនោះឈ្មោះថា រស់នៅប្រកបដោយធម៌ ក៏កម្មមានចោរកម្មជាដើម រមែងបៀតបៀន (អ្នកធ្វើ) ទាំងក្នុងលោកនេះផង ទាំងក្នុងលោកខាងមុខផង ឈ្មោះថា សេចក្តីសុខដែលមាន កម្មនោះជាហេតុ ក៏មិនមែន ក៏បុរសធ្វើការបម្រើគេក្តី ធ្វើស្រែក្តី ចិញ្ចឹម ជីវិតក្នុងកាលវិនាសនូវទ្រព្យនោះឯង ឈ្មោះថា ជីវិតប្រកបដោយធម៌ ព្រោះថាភាពជាធំ (យស) រមែងចម្រើនឡើងតែម្យ៉ាងដល់បុគ្គលអ្នកដល់ព្រម ដោយសេចក្តីព្យាយាម បរិបូណ៍ដោយសតិ មានការងារដ៏បរិសុទ្ធដោយទ្វារទាំងឡាយ មានកាយទ្វារ និងវចីទ្វារជាដើម មានប្រក្រតីពិចារណាដោយ បញ្ញាហើយទើបធ្វើ អ្នកដែលសង្រួមនូវទ្វារទាំងឡាយ មានកាយទ្វារជាដើម ចិញ្ចឹមជីវិតដោយធម៌ តាំងនៅក្នុងសេចក្តីមិនប្រមាទបែបនេះឯង”។ ដូច្នេះ ទើបត្រាស់ព្រះគាថានេះថា៖

ឧដ្ឋានវតោ សតិមតោ សុចិកម្មស្ស និសម្មការិនោ សញ្ញតស្ស ច ធម្មជីវិនោ អប្បមត្តស្ស យសោភិវឌ្ឍតិ

យស តែងចម្រើនកុះករ ដល់បុគ្គលអ្នកមានសេចក្តីប្រឹងប្រែងទ. ៤៦២ មានស្មារតី មានការងារស្អាត (ឥតទោស) ជាអ្នកពិចារណារួចហើយទើបធ្វើ ជាអ្នកសង្រួម រស់នៅដោយធម៌ មិនមានសេចក្តីប្រមាទ។

បណ្តាបទទាំងនោះ បទថា ឧដ្ឋានវតោ (អ្នកមានសេចក្តីព្យយាម) គឺ អ្នកមានសេចក្តីព្យាយាមជាហេតុដាស់តឿន។ បទថា សតិមតោ (មានសតិ) គឺ សម្បូណ៍ដោយសតិ។ បទថា សុចិកម្មស្ស (មានការងារស្អាត) គឺ ប្រកបដោយការងារទាំងឡាយ មានការងារតាមផ្លូវកាយជាដើម ប្រាសចាកទោស គឺ មិនមានការខុសឆ្គាំឆ្គង។ បទថា និសម្មការិនោ (មាន ប្រក្រតីពិចារណាហើយទើបធ្វើ) បានដល់ពិចារណា គឺ ពិចារណាយ៉ាងនេះថា “ប្រសិនបើផលយ៉ាងនេះមាន យើងនឹងធ្វើយ៉ាងនេះ” ឬថា “កាល ការងារនេះដែលយើងធ្វើហើយយ៉ាងនេះ ផលបែបនេះនឹងមាន” ដូច្នេះ ទើប ធ្វើនូវការងារទាំងពួង ដូចគ្រូពេទ្យត្រួតពិនិត្យដើមហេតុ (របស់រោគ) ហើយទើបព្យាបាលរោគ ដូច្នោះ ។ បទថា សញ្ញតស្ស (សង្រួមហើយ) បានដល់ សង្រួមហើយក្នុងទ្វារទាំងឡាយមានកាយជាដើម។ បទថា ធម្មទ. ៤៦៣ ជីវិនោ (ចិញ្ចឹមជីវិតប្រកបដោយធម៌) គឺ បើជាគ្រហស្ថ វៀរចាកនូវអំពើកោងទាំងឡាយ មានអំពើកោងដោយភ្នែកជញ្ជីងជាដើម ចិញ្ចឹមជីវិតដោយ ការងារដ៏ប្រពៃទាំងឡាយមានធ្វើស្រែ និងចិញ្ចឹមគោជាដើម បើជាបព្វជិត វៀរចាកអនេសនាកម្មទាំងឡាយ មានវេជ្ជកម្ម និងទូតកម្មជាដើម ចិញ្ចឹមជីវិតដោយភិក្ខាចារដ៏ប្រពៃតាមធម៌។ បទថា អប្បមត្តស្ស (មិនប្រមាទ) គឺ មិនប្រាសចាកសតិ។ បទថា យសោភិវឌ្ឍតិ (យសមែងចម្រើន) សេចក្តីថា យសពោលគឺ ភាពជាធំ ការមានភាគសម្បត្តិ និងការរាប់អាន និងពោលគឺការមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ និងការសរសើររមែងចម្រើន។

ក្នុងកាលចប់ព្រះគាថា កុម្ភឃោសកៈតាំងនៅក្នុងសោតាបត្តិផល។ ជនដទៃជាច្រើន ក៏បានសម្រេចអរិយផលទាំងឡាយ មានសោតាបត្តិផលជាដើម ទេសនាបានសម្រេចជាប្រយោជន៍ហើយដល់មហាជនដូច្នេះឯង។