ព្រះធម៌៖ ធម្មវិនយ

Dhamma

សង្ខេប

ការពន្យល់អំពីព្រះធម៌ ដោយព្រះសូត្រ ដូចតទៅ៖ ពាក្យរបស់ព្រះពុទ្ធ។

ព្រះធម៌

ធម្មវិនយ

២០២៤

អានដោយ ឧបាសិកា វិឡា

- នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស -

ការបណ្តុះបណ្តាលបន្តិចម្តង ៗ

ព្រះធម៌ គឺជាសេចក្តីពិត ដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រោស ត្រូវបានឃើញបន្តិចម្តងៗ តាមរយៈការអនុវត្ត ប្រកបដោយនិរន្តរភាព។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់មានបន្ទូលច្រើនដងថា ការត្រាស់ដឹងមិនកើតឡើងភ្លាមៗ ដោយចេញពីសូន្យ គឺចិត្តដែលមិនបានទទួលការបណ្តុះបណ្តាល និងមិនដែលបានត្រៀមទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វាបញ្ចប់ដំណើរដ៏វែងឆ្ងាយនៃដំណាក់កាលជាច្រើន៖

«…ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ក្នុងធម្មវិន័យនេះ មានសភាពអស្ចារ្យ ដែលកើតចំឡែក ៨ ប្រការ ដែលភិក្ខុទាំងឡាយឃើញហើយ តែងត្រេកអរ រីករាយ ក្នុងធម្មវិន័យនេះ ដូចមហាសមុទ្រដែរ។ សភាពអស្ចារ្យ ដែលកើតចំឡែក ៨ ប្រការ តើដូចម្តេច។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ក្នុងធម្មវិន័យនេះ មានការសិក្សាដោយលំដាប់ មានកិច្ចដែលត្រូវធ្វើដោយលំដាប់ មានសេចក្តីប្រតិបត្តិដោយលំដាប់ មិនមែនបានត្រាស់ដឹងអរហត្តផលតែម្តងទេ ដូចជាមហាសមុទ្រ ដែលមានទីទំនាបដោយលំដាប់ មានទីជម្រាល ដោយលំដាប់ មានទីទេរដោយលំដាប់ មិនមែនចោតជ្រៅស្រឡូង ទៅតែម្តង ដូចអណ្តូងទេ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ក្នុងធម្មវិន័យនេះ តែងមានការសិក្សាដោយលំដាប់ មានកិច្ចដែលត្រូវធ្វើដោយលំដាប់ មានសេចក្តីប្រតិបត្តិដោយលំដាប់ មិនមែនបានត្រាស់ដឹងអរហត្តផលតែម្តង ដោយសភាពណា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ នេះជាសភាពអស្ចារ្យ ដែលកើតចំឡែក ទី១ ក្នុងធម្មវិន័យនេះ ដែលភិក្ខុទាំងឡាយឃើញហើយ តែងត្រេកអរ ក្នុងធម្មវិន័យនេះ។…

sut.kn.uda.45

ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតមិនពោល នូវសេចក្តីត្រេកអរ ចំពោះអរហត្តផល ថាជាធម៌ខាងដើមទេ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ព្រោះថា សេចក្តីត្រេកអរ ចំពោះអរហត្តផល តែងមានការសិក្សាដោយលំដាប់ មានការធ្វើដោយលំដាប់ មានការប្រតិបត្តិដោយលំដាប់។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សេចក្តីត្រេកអរ ចំពោះអរហត្តផល មានការសិក្សាដោយលំដាប់ មានការធ្វើដោយលំដាប់ មានការប្រតិបត្តិដោយលំដាប់ ដូចម្តេច។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កុលបុត្តក្នុងសាសនានេះ មានសទ្ធាទើបចូលទៅរក កាលបើចូលទៅរកហើយ ទើបចូលទៅអង្គុយជិត លុះចូលទៅអង្គុយជិតហើយ ទើបផ្អៀងនូវសោតបសាទ លុះផ្អៀងនូវសោតបសាទហើយ ទើបស្តាប់ធម៌ លុះស្តាប់ធម៌ហើយ ទើបចងចាំធម៌ (នោះ) កាលបើចងចាំធម៌ (នោះ) ហើយ ទើបពិចារណារកសេចក្តី លុះពិចារណារកសេចក្តី នៃធម៌នោះហើយ ធម៌ទាំងឡាយ តែងគួរដល់កិរិយាលៃលកមើល កាលបើមានការលៃលកមើលហើយ ឆន្ទៈក៏កើតឡើង បុគ្គលនោះ លុះមានឆន្ទៈកើតហើយ ទើបព្យាយាម លុះព្យាយាមហើយ រមែងស្ទង់មើល លុះស្ទង់មើលហើយ រមែងតំកល់ទុក មានចិត្តបញ្ជូនទៅ (កាន់ព្រះនិព្វាន) ធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ នូវបរមសច្ច ដោយនាមកាយ ទាំងបានចាក់ធ្លុះឃើញច្បាស់ នូវបរមសច្ចនោះ ដោយប្រាជ្ញា។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើសទ្ធានោះ មិនមានហើយ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការចូលទៅរកនោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការចូលទៅអង្គុយជិតនោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការផ្អៀងចុះ នូវសោតបសាទនោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការស្តាប់ធម៌នោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការចងចាំធម៌នោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការពិចារណាសេចក្តីនោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការសំឡឹងនូវធម៌នោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ឆន្ទៈនោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សេចក្តីព្យាយាមនោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សេចក្តីស្ទង់មើលនោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សេចក្តីតំកល់ទុកនោះ ក៏មិនមាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយ មុខតែនឹងដល់នូវវិបត្តិ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយ មុខតែនឹងប្រតិបត្តិខុសពុំខាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មោឃបុរសអម្បាលនេះ នឹងឃ្លាតចាកធម្មវិន័យនេះ ឆ្ងាយអម្បាលម៉ានទៅ។

sut.mn.070

ការណែនាំជាបណ្តើរៗ "អនុបុព្វីកថា"

»…ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់បានសំដែងនូវអនុបុព្វីកថា ចំពោះបោក្ខរសាតិព្រាហ្មណ៍ ដែលអង្គុយក្នុងទីដ៏សមគួរ អនុបុព្វីកថានោះ តើដូចម្តេច គឺព្រះអង្គប្រកាសនូវទានកថា១ សីលកថា១ សគ្គកថា១ កាមាទីនវកថា ដ៏លាមក អាក្រក់សៅហ្មង១ នេក្ខម្មានិសង្សកថា១។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ជ្រាបថា បោក្ខរសាតិព្រាហ្មណ៍ មានចិត្តស្រួល មានចិត្តទន់ មានចិត្តប្រាសចាកនីវរណធម៌ មានចិត្តរីករាយ មានចិត្តជ្រះថ្លាក្នុងកាលណា ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ប្រកាសព្រះធម្មទេសនា ដែលព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ ទ្រង់លើកឡើងសំដែង ដោយព្រះអង្គឯង គឺទុក្ខសច្ច១ សមុទយសច្ច១ និរោធសច្ច១ មគ្គសច្ច១ ដល់បោក្ខរសាតិព្រាហ្មណ៍នោះ ក្នុងកាលនោះ។ សំពត់ដ៏ស្អាត ប្រាសចាកពណ៌ខ្មៅ គួរទទួលនូវគ្រឿងជ្រលក់ដោយល្អ យ៉ាងណាមិញ ធម្មចក្ខុ គឺសោតាបត្តិមគ្គ ដ៏ប្រាសចាកធូលី ប្រាសចាកមន្ទិល ក៏កើតឡើងដល់បោក្ខរសាតិព្រាហ្មណ៍ លើអាសនៈនោះឯងថា ធម្មជាតណានីមួយដែលកើតឡើងជាធម្មតា ធម្មជាតទាំងអស់នោះ រមែងរលត់ទៅវិញជាធម្មតា មានឧបមេយ្យដូច្នោះឯង។ …

sut.dn.03

ការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធត្រូវបានបញ្ចូលជាមួយនឹងសញ្ញាណនៃការអភិវឌ្ឍន៍បន្តិចម្តង ៗ ធ្វើឱ្យចិត្តរបស់អ្នកស្តាប់កាន់តែខ្ពស់ និងស្រាល។ មាគ៌ានៃការប្រៀនប្រដៅជាបណ្តើរៗ របស់ព្រះអង្គ គឺ អនុបុព្វីកថា ដែលលេចចេញជាទម្រង់ផ្សេងៗ ក្នុងព្រះសូត្រ រាប់មិនអស់ តែងធ្វើតាមធ្នូដូចគ្នា៖ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ប្រោសអ្នកថ្មីពីគោលការណ៍ទីមួយតាមរយៈការប្រៀនប្រដៅដ៏ជឿនលឿនទៅមុខ គ្រប់មធ្យោបាយ ឈានទៅដល់ការសម្រេចនូវអរិយសច្ច ៤ និងការត្រាស់ដឹងពេញលេញនៃព្រះនិព្វាន៖

លំដាប់នោះ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ធ្វើទុកក្នុងព្រះទ័យ កំណត់ចិត្តបរិស័ទទាំងអស់ ដោយព្រះហឫទ័យថា នរណាហ្ន៎ គួរត្រាស់ដឹងធម៌ក្នុងទីនេះបាន។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ទតឃើញសុប្បពុទ្ធកុដ្ឋិ ដែលអង្គុយក្នុងបរិស័ទនោះ លុះទ្រង់ឃើញហើយ ព្រះមានព្រះភាគ ត្រិះរិះថា សុប្បពុទ្ធកុដ្ឋិនេះឯង គួរដើម្បីដឹងធម៌បានក្នុងទីនេះ ទើបទ្រង់សំដែងអនុបុព្វីកថា ប្រារព្ធសុប្បពុទ្ធកុដ្ឋិ គឺទ្រង់ប្រកាសទានកថា សីលកថា សគ្គកថា ទោសដ៏លាមកសៅហ្មងនៃកាមគុណ និងអានិសង្សក្នុងការចេញបួស។ ព្រះមានព្រះភាគ បានជ្រាបថា សុប្បពុទ្ធកុដ្ឋិ មានចិត្តស្រួល មានចិត្តទន់ មានចិត្តប្រាសចាកនីវរណៈ មានចិត្តខ្ពស់ឡើង មានចិត្តជ្រះថ្លាក្នុងកាលណាហើយ ទ្រង់ប្រកាសធម៌ទេសនា ដែលព្រះពុទ្ធទាំងឡាយ ទ្រង់លើកឡើងសំដែងព្រះអង្គឯង គឺសំដែងទុក្ខសមុទយ និរោធ និងមគ្គ ក្នុងកាលនោះ។ ធម្មចក្ខុ ប្រាសចាកធូលី ប្រាសចាកមន្ទិល កើតឡើងដល់សុប្បពុទ្ធកុដ្ឋិ ក្នុងទីអង្គុយនោះថា ធម្មជាតណាមួយ ដែលកើតឡើងជាធម្មតា ធម្មជាតទាំងអស់នោះ តែងរលត់ទៅវិញជាធម្មតាដូច្នេះ ដូចសំពត់សស្អាត ប្រាសចាកពណ៌ខ្មៅ គួរទទួលគ្រឿងជ្រលក់បានដោយប្រពៃ យ៉ាងដូច្នោះឯង។ …«

sut.kn.uda.43

ក្នុងដំណាក់កាលនីមួយៗ នៃ «ការបង្ហាត់បង្រៀនបន្តិចម្តងៗ» គឺអនុបុព្វីកថា អ្នកប្រតិបត្តិរកឃើញនូវទិដ្ឋភាពសំខាន់ថ្មី នៃច្បាប់នៃហេតុ និងផល បំណុល និងកម្ម ដែលជាគ្រឹះនៃសម្មាទិដ្ឋិ។ ដូច្នេះ វាគឺជាការរៀបចំដ៏មានសារៈប្រយោជន៍មួយ ក្នុងការមើលការបង្រៀនទាំងមូល របស់ព្រះពុទ្ធ។

ការហ្វឹកហ្វឺនបន្តិចម្តងៗចាប់ផ្តើមដោយការអនុវត្តនូវការឲ្យទាន ដែលជួយឱ្យយល់អំពីតណ្ហា និងបំណុលចំពោះវត្ថុនៃកាម និងដើម្បីស៊ើបអង្កេតទម្លាប់ និងទស្សនៈទូទៅជុំវិញវត្ថុ និងដែនកំណត់នៃកាមគុណ។ ភាពស្ទាត់ជំនាញនៃការលះបង់នៅទីនេះ ផ្តល់ភាពរីករាយពីគុណរបស់ខ្លួន ដល់ជំហានបន្ទាប់។ នេះត្រូវបានបន្តដោយការអភិវឌ្ឍសីលធម៌ កម្រិតមូលដ្ឋាននៃការទប់រកកាមគុណ ដែលជួយអ្នកអនុវត្តអភិវឌ្ឍអត្តសញ្ញាណដែលមានគុណភាពល្អ និងគួរឱ្យទុកចិត្តជារបស់ខ្លួន គឺកម្មកុសល។

សន្តិភាពនៃចិត្ត ដែលកើតពីកម្រិតនៃការគោរពខ្លួនឯងនេះ ផ្តល់នូវមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ការរីកចម្រើនបន្ថែមទៀតនៅតាមផ្លូវ គឺមគ្គ។ អ្នកប្រកបរបរឥឡូវនេះយល់ថា សុភមង្គលប្រភេទខ្លះគឺកាន់តែស៊ីជម្រៅ និងអាចទុកចិត្តបាន ជាងអ្វីៗ ដែលការត្រេកត្រអាលនូវកាមអាចផ្តល់ឲ្យ។ សុភមង្គលដែលកើតចេញពីចិត្តសប្បុរស និងសីលធម៌អាចនាំទៅរកការកើតជាថ្មី គឺនៅស្ថានសួគ៌ (គឺជាព្យញ្ជនៈ ឬន័យធៀប) ទីនេះហើយ។

ប៉ុន្តែនៅទីបំផុត អ្នកប្រតិបត្តិចាប់ផ្តើមទទួលស្គាល់គុណវិបត្តិខាងក្នុងនៃសុភមង្គលប្រភេទនេះ៖ ដូចជាការកើតជាថ្មីក្នុងស្ថានភាពល្អ សុខដែលនាំមកមិនមែនជាពិត និងមិនមែនជាពិតយូរអង្វែងណាទេ ព្រោះវាពឹងផ្អែកលើលក្ខខណ្ឌដែលគាត់ ឬនាងនៅទីបំផុត។ មិនដែលគ្រប់គ្រងបានទេ។ នេះជាចំណុចរបត់ដ៏សំខាន់មួយ ក្នុងការហ្វឹកហ្វឺន ដែលអ្នកប្រតិបត្តិចាប់ផ្ដើមយល់ថា សុភមង្គលពិតនឹងមិនអាចរកឃើញក្នុងពិភពនៃរូបកាយ និងកាមភព។

ផ្លូវតែមួយគត់ ដែលអាចធ្វើទៅបាន ទៅកាន់សុភមង្គលដែលគ្មានលក្ខខណ្ឌគឺនៅក្នុងការលះបង់ នឹងចេញពីពិភពត្រេកត្រអាល និងសុភមង្គលដែលធ្លាប់ស្គាល់ ហើយទាបជាងសម្រាប់អ្វីដែលកាន់តែមានប្រយោជន៍ និងប្រសើរជាង។

ឥឡូវនេះ អ្នកប្រតិបត្តិបានទុំហើយ ដើម្បីទទួលបាននូវសេចក្តីប្រៀនប្រដៅអំពី អរិយសច្ចទាំង ៤ ដែលប្រកបដោយដំណើរនៃការបង្ហាត់ចិត្តដែលតម្រូវ ឲ្យសម្រេចបាននូវសេចក្តីសុខដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ គឺព្រះនិព្វាន។

សព្វថ្ងៃនេះ មនុស្សជាច្រើន បានជួបប្រទះនឹងការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ នៅកម្មវិធីសមាធិ ហើយជាធម្មតាដែលចាប់ផ្តើមដោយការព្យាយាមបង្ហាត់បង្រៀន ពីអភិវឌ្ឍជំនាញនៃសតិសម្បជញ្ញៈ និងសម្មាធិ។

ប៉ុន្តែគួរកត់សំគាល់ថា គុណសម្បតិ្តទាំងនេះ ដែលមានសារៈសំខាន់ណាស់ ព្រះពុទ្ធទ្រង់បានត្រាស់ឱ្យពួកនេះឆ្ពោះទៅនៅទី បញ្ចប់ នៃវគ្គបណ្តុះបណ្តាលបន្តិចម្តងៗ ។ អត្ថន័យគឺច្បាស់លាស់៖ ដើម្បីទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ច្រើនបំផុតពីការអនុវត្តសមាធិ ដើម្បីនាំមកនូវភាពពេញវ័យ គុណសម្បត្តិ ទាំងអស់ ដែលត្រូវការសម្រាប់ត្រាស់ដឹង គ្រឹះមុនជាមូលដ្ឋានមិនត្រូវមើលរំលងឡើយ។ មិនមានការកាត់ខ្លីដំណើរការនេះទេ។

នេះជាការបង្ហាត់បណ្តើរៗ របស់ព្រះពុទ្ធ ទាំង ៦ ដំណាក់កាល ដោយលម្អិតបន្ថែម៖

ទី១ ចិត្តសប្បុរស ទាន

ទី២ សីលធម៌ សីល