[៤៨៦] ឈាន ៤ គឺ ភិក្ខុក្នុងសាសនានេះ ស្ងាត់ចាកកាមទាំងឡាយ ស្ងាត់ចាក​អកុសលធម៌ទាំងឡាយ​ ហើយចូលកាន់បឋមជ្ឈាន ប្រកបដោយវិតក្កៈ ​និងវិចារៈ មានបីតិ​និសុខ​កើតក្នុងវិវេក ភិក្ខុព្រោះរម្ងាប់វិតក្កៈ​ និង​វិចារៈហើយ ក៏ចូលកាន់​ទុតិយជ្ឈាន ជាធម្មជាតកើតមានក្នុងសន្តាន ប្រកបដោយ​សេចក្តីជ្រះថ្លា ​គឺសទ្ធា មានភាព​ជាចិត្តខ្ពស់ឯក មិនមានវិតក្កៈ មិនមានវិចារៈ មានតែបីតិ ​និងសុខ ដែលកើត​ក្នុងសមាធិ គឺបឋមជ្ឈាន​ ព្រោះនឿយណាយចាកបីតិផង ប្រកបដោយ​ឧបេក្ខាផង មានសតិ​ និងសម្បជញ្ញៈផង ទទួលសុខដោយនាមកាយផង ព្រះអរិយៈទាំងឡាយ តែងសរសើរនូវបុគ្គល​ដែលព្រមព្រៀង ដោយតតិយជ្ឈាននោះថា បុគ្គលប្រកប​ដោយឧបេក្ខា មានស្មារតី មានធម៌ជាគ្រឿងនៅជាសុខដូច្នេះ ព្រោះតតិយជ្ឈាន​ណា ក៏ចូលកាន់តតិយជ្ឈាននោះ ព្រោះលះសុខផង​ ព្រោះលះទុក្ខផង ព្រោះវិនាសទៅនៃ​សោមនស្ស និងទោមនស្ស​ក្នុងកាលមុនផង ហើយ​ចូលកាន់ចតុត្ថជ្ឈាន​ មាន​អារម្មណ៍មិនមែនទុក្ខ​មិនមែនសុខ មានសតិដ៏បរិសុទ្ធដោយឧបេក្ខា។

បណ្តា​ឈានទាំង ៤ ឈានជាកុសល​ប៉ុន្មាន ជាអកុសលប៉ុន្មាន ជាអព្យាក្រឹតប៉ុន្មាន។ បេ។ ជា​សរណៈ​ប៉ុន្មាន ជា​អរណៈប៉ុន្មាន។

[៤៨៧] ឈាន​ជាកុសល​ក៏មាន អាព្យាក្រឹតក៏មាន។ ឈាន ៣ ប្រកបដោយសុខវេទនា វៀរលែងតែសុខវេទនា ដែលកើតក្នុងឈាន​នុ៎ះចេញ ឈានទី ៤ ប្រកបដោយអទុក្ខម​សុខវេទនា វៀរលែងតែ​អទុក្ខមសុខវេទនា ដែលកើតក្នុងឈាន​នុ៎ះចេញ។ ឈានជាវិបាក​ក៏មាន​ មានវិបាកធម៌ជាប្រក្រតីក៏មាន មិនមែនជាវិបាក ទាំងមិនមែន​មាន​វិបាក​ធម៌ជាប្រក្រតីក៏មាន មានកម្មប្រកបដោយកិលេស មានតណ្ហា​ជាដើម​កាន់យកហើយ ទាំងជាប្រយោជន៍​ដល់ឧបាទានក៏មាន មានកម្មប្រកបដោយ​កិលេស មានតណ្ហាជាដើម​មិនកាន់យក តែជាប្រយោជន៍​ដល់ឧបាទានក៏មាន មានកម្មប្រកប​ដោយកិលេស​ មានតណ្ហា​ជាដើម​មិនកាន់យក ទាំងមិនជាប្រយោជន៍​ដល់ឧបាទានក៏មាន មិនសៅហ្មង តែគួរដល់សេចក្តីសៅហ្មង​ក៏មាន មិនសៅហ្មង​ ទាំងមិនគួរដល់​សេចក្តីសៅហ្មង​ក៏មាន។ ឈានទី ១ ប្រកបដោយវិតក្កៈ ប្រកបដោយវិចារៈ វៀរលែងតែវិតក្កៈ ​និង​វិចារៈ ដែលកើតក្នុងឈាននុ៎ះចេញ ឈាន ៣ មិនមានវិតក្កៈ មិនមានវិចារៈ។ ឈាន ២ ច្រឡំដោយបីតិ វៀរលែងតែបីតិដែលកើតក្នុងឈាននុ៎ះចេញ ឈាន ៣ ច្រឡំដោយ​សុខ វៀរលែងតែសុខ​ដែលកើតក្នុងឈាននុ៎ះចេញ ឈានទី ៤ ច្រឡំដោយឧបេក្ខា វៀរលែងតែ​ឧបេក្ខា​ដែលកើតក្នុងឈាននុ៎ះចេញ។ ឈានដែលមិន​គួរលះដោយ​ទស្សនៈ ទាំងមិនគួរលះដោយភាវនា មានហេតុមិនគួរលះដោយ​ទស្សនៈ ទាំងមិនគួរលះដោយភាវនា ដល់នូវការសន្សំ (នូវកម្មក្កិលេស) ក៏មាន ដល់នូវការមិនសន្សំក៏មាន មិនដល់នូវការសន្សំ ទាំងមិនដល់នូវការមិនសន្សំ​ក៏មាន ជារបស់សេក្ខបុគ្គល​ក៏មាន ជារបស់​អសេក្ខបុគ្គល​ក៏មាន មិនមែនជារបស់សេក្ខបុគ្គល ទាំងមិនមែនជារបស់​អសេក្ខបុគ្គល​ក៏មាន ដល់នូវសភាពធំក៏មាន មិនមានប្រមាណ​ក៏មាន។ ឈាន ៣ មិន​គួរពោលថា មានអារម្មណ៍តូចផង ថាមានអារម្មណ៍ដល់នូវ​សភាពធំ​ផងឡើយ មាន​អារម្មណ៍ប្រមាណមិនបាន​ក៏មាន មិនគួរពោលថា មានអារម្មណ៍​មិនមានប្រមាណ​ក៏មាន ឈានទី ៤ មានអារម្មណ៍តូចឆ្មារក៏មាន មានអារម្មណ៍ដល់​នូវសភាពធំក៏មាន មានអារម្មណ៍​មិនមានប្រមាណក៏មាន មិនគួរពោលថា មានអារម្មណ៍​តូចឆ្មារផង ថាមានអារម្មណ៍ដល់នូវភាពធំផង ថាមានអារម្មណ៍​មិនមាន​ប្រមាណ​ផងក៏មាន។ ឈាន​ជាកណ្តាល​ក៏មាន ឧត្តមក៏មាន មានសភាពត្រូវ និងទៀងក៏មាន មានសភាព​មិនទៀង​ក៏មាន ឈាន​ ៣ មិនមានមគ្គជាអារម្មណ៍ តែមានមគ្គ​ជាហេតុក៏មាន មានមគ្គ​ជាអធិបតីក៏មាន មិនគួរពោលថា មានមគ្គជាហេតុផង ថាមានមគ្គជាអធិបតីផង​ក៏មាន ឈានទី៤ មានមគ្គជាអារម្មណ៍ក៏មាន មានមគ្គជាហេតុក៏មាន មានមគ្គជា​អធិបតីក៏មាន មិនគួរពោលថា មានមគ្គជាអារម្មណ៍ផង ថាមានមគ្គជាហេតុផង ថាមានមគ្គជាអធិបតីផងក៏មាន។ ឈានដែលកើតហើយក៏មាន មិនទាន់កើតក៏មាន បម្រុងនឹងកើតក៏មាន ជាអតីតក៏មាន ជាអនាគត​ក៏មាន ជាបច្ចុប្បន្ន​ក៏មាន។ ឈាន ៣ មិនគួរពោលថា មានអារម្មណ៍​ជាអតីតផង ថាមានអារម្មណ៍ជាអនាគតផង ថា​មានអារម្មណ៍​ជាបច្ចុប្បន្នផងឡើយ ឈានទី ៤ មានអារម្មណ៍ជាអតីតក៏មាន មានអារម្មណ៍​ជាអនាគត​ក៏មាន មានអារម្មណ៍ជាបច្ចុប្បន្នក៏មាន មិនគួរពោលថា មានអារម្មណ៍ជា​អតីតផង ថាមានអារម្មណ៍ជាអនាគតផង ថាមានអារម្មណ៍ជាបច្ចុប្បន្ន​ផងក៏មាន។ ឈានខាងក្នុងក៏មាន ខាងក្រៅក៏មាន ទាំងខាងក្នុង ទាំងខាងក្រៅក៏មាន។ ឈាន ៣ មានអារម្មណ៍​ខាងក្រៅ ឈានទី ៤ មានអារម្មណ៍ខាងក្នុង​ក៏មាន មានអារម្មណ៍​ខាង​ក្រៅក៏មាន មានអារម្មណ៍​ខាងក្នុង ​និងខាងក្រៅក៏មាន មិនគួរពោលថា ​មានអារម្មណ៍​ខាងក្នុងផង ថាមានអារម្មណ៍ខាងក្រៅផង ថាមានអារម្មណ៍​ខាងក្នុង និងខាងក្រៅ​ផងក៏មាន។ ឈានមិនប្រកបដោយការឃើញ ទាំងមិនប្រកបដោយការប៉ះពាល់។

[៤៨៨] ពួកឈានមិនមែនហេតុ តែប្រព្រឹត្តទៅជាមួយនឹងហេតុ ប្រកបដោយហេតុ​មិនគួរពោលថា ជាហេតុ ទាំងប្រព្រឹត្តទៅជាមួយនឹងហេតុទេ គ្រាន់តែប្រព្រឹត្តទៅ​ជាមួយនឹងហេតុ តែមិនមែនហេតុ មិនគួរពោលថា ជាហេតុ ទាំងប្រកបដោយហេតុ​ឡើយ គ្រាន់តែប្រកបដោយហេតុ តែមិនមែនហេតុ គឺមិនមែនហេតុ គ្រាន់តែ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅជាមួយនឹងហេតុ។ ពួកឈានប្រកបដោយបច្ច័យ ត្រូវបច្ច័យតាក់តែង មិនប្រកប​ដោយការឃើញ មិនប្រកបដោយ​ការប៉ះពាល់ ឥតរូប ជាលោកិយក៏មាន ជាលោកុត្តរ​ក៏មាន ដែលបុគ្គលគប្បីដឹងដោយវិញ្ញាណណាមួយ ដែលបុគ្គលមិនគប្បី​ដឹងដោយ​វិញ្ញាណ​ណាមួយក៏មាន។ ពួកឈានមិនមែនអាសវៈ តែប្រព្រឹត្តទៅជាមួយនឹង​អាសវៈក៏មាន មិនមានអាសវៈ ទាំងប្រាសចាកអាសវៈ តែមិនគួរពោលថា ជាអាសវៈ ទាំងប្រព្រឹត្តទៅជាមួយនឹងអាសវៈក៏មាន គ្រាន់តែប្រព្រឹត្តទៅ​ជាមួយនឹង​អាសវៈ តែមិនមែនអាសវៈក៏មាន មិនគួរពោលថា ប្រព្រឹត្តទៅជាមួយនឹងអាសវៈ តែ​មិនមែន​ជាអាសវៈក៏មាន មិនគួរពោលថា ជាអាសវៈ ទាំងប្រកបដោយ​អាសវៈផង ថាប្រកបដោយអាសវៈ តែមិនមែនជាអាសវៈផងក៏មាន ប្រាសចាកអាសវៈ តែប្រព្រឹត្តទៅជាមួយ​នឹងអាសវៈ​ក៏មាន ប្រាសចាកអាសវៈ ទាំងមិនមានអាសវៈ​ក៏មាន។ ពួកឈានមិនមែនសំយោជនៈ។ បេ។ មិនមែនគន្ថៈ។ បេ។ មិនមែនឱឃៈ។ បេ។ មិនមែនយោគៈ។ បេ។ មិនមែននីវរណៈ។ បេ។ មិនមែនបរាមាសៈ។ បេ។ ពួក​ឈាន​ប្រព្រឹត្តទៅជាមួយនឹងអារម្មណ៍ មិនមែនចិត្ត ជាចេតសិក ប្រកបដោយចិត្ត ច្រឡំ​ដោយចិត្ត តាំងឡើងអំពីចិត្ត កើតជាមួយនឹងចិត្ត ប្រព្រឹត្តទៅតាមនូវចិត្ត ច្រឡំ ទាំង​តាំងឡើងអំពីចិត្ត ច្រឡំ ទាំងតាំងឡើង ទាំងកើតជាមួយនឹងចិត្ត ច្រឡំ ទាំងប្រព្រឹត្តទៅ​តាមចិត្ត ជាខាងក្រៅ មិនមែនឧបាទា មានកម្មប្រកបដោយ​កិលេស មានតណ្ហាជាដើម កាន់យកហើយក៏មាន មិនមានកម្មប្រកបដោយ​កិលេស​ មានតណ្ហា​ជាដើមកាន់យក​ហើយក៏មាន។ ពួកឈានមិនមែនឧបាទាន។ បេ។ មិនមែនកិលេស។ បេ។

[៤៨៩] ពួកឈានមិនគួរលះដោយទស្សនៈ មិនគួរលះដោយភាវនា មានហេតុមិនគួរ​លះដោយទស្សនៈ។ ឈានទី ១ ប្រកបដោយវិតក្កៈ វៀរលែងតែវិតក្កៈ ដែលកើត​ក្នុង​ឈាននុ៎ះចេញ ឈាន ៣ មិនមានវិតក្កៈទេ។ ឈានទី ១ ប្រកបដោយវិចារៈ វៀរលែងតែវិចារៈ​ដែលកើតក្នុងឈាននុ៎ះចេញ ឈាន ៣ មិនមានវិចារៈទេ។ ឈាន ២ ប្រកប​ដោយបីតិ វៀរលែងតែបីតិ​ដែលកើតក្នុងឈាននុ៎ះចេញ ឈាន ២ មិនមានបីតិទេ។ ឈាន ២ ច្រឡំដោយបីតិ វៀរលែងតែបីតិ​ដែលកើតក្នុងឈាននុ៎ះចេញ ឈាន ២ មិន​ច្រឡំដោយបីតិទេ។ ឈាន ៣ ច្រឡំដោយសុខ វៀរលែងតែសុខ​ដែលកើត​ក្នុងឈាន​នុ៎ះចេញ ឈានទី ៤ មិនច្រឡំដោយសុខទេ។ ឈានទី ៤ ច្រឡំដោយឧបេក្ខា វៀរលែង​តែឧបេក្ខា​ដែលកើតក្នុងឈាននុ៎ះចេញ ឈាន ៣ មិនច្រឡំដោយឧបេក្ខាទេ។ ពួក​ឈាន​មិនមែនជាកាមាវចរ តែជារូបាវចរ​ក៏មាន មិនមែនរូបាវចរក៏មាន។ ឈាន ៣ មិនមែន​អរូបាវចរ ឈានទី ៤ ជាអរូបាវចរក៏មាន មិនមែនអរូបាវចរក៏មាន។ ពួកឈានជា​បរិយាបន្នៈក៏មាន ជាអបរិយាបន្នៈក៏មាន ជានិយ្យានិកៈក៏មាន ជាអនិយ្យានិកៈក៏មាន ជានិយតៈក៏មាន ជាអនិយតៈក៏មាន ជាសឧត្តរៈក៏មាន ជាអនុត្តរៈ​ ជាអរណៈក៏មាន។