[៧៧] ខ្ញុំបានស្តាប់មកយ៉ាងនេះ។ សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់នៅ​ក្នុង​វត្តជេតពន របស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ជិតក្រុងសាវត្ថី។ សម័យនោះឯង មានបរិព្វាជក​ម្នាក់ ឈ្មោះបោដ្ឋបាទ នៅអាស្រ័យ​ក្នុងមល្លិការាម¹⁾ ដែលមាន​សាលាមួយ²⁾ មានជួរនៃដើមទន្លាប់ព័ទ្ធជុំវិញ ជាទី (សម្រាប់ពួកជន​មានព្រាហ្មណ៍​ជាដើម) ប្រជុំគ្នា ជជែកអំពីលទ្ធិ (របស់ខ្លួន) ជាមួយនឹងបរិព្វាជក​បរិសទ្យ​ជាច្រើនចំនួន​៣០០០នាក់។ លំដាប់នោះ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ស្បង់ និងបាត្រ ចីវរ ក្នុង​បុព្វណ្ហសម័យ ហើយទ្រង់ពុទ្ធដំណើរចូលទៅបិណ្ឌបាតក្នុងក្រុងសាវត្ថី។ លំដាប់នោះ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ព្រះតម្រិះដូច្នេះថា ការត្រាច់ទៅបិណ្ឌបាត ក្នុងក្រុងសាវត្ថី នៅព្រឹក​ណាស់ បើដូច្នោះ គួរតែតថាគត ចូលទៅរកបោដ្ឋបាទបរិព្វាជក នៅក្នុងមល្លិការាម ដែលមានសាលាមួយ មានជួរនៃដើមទន្លាប់ព័ទ្ធជុំវិញ ជាទី​សម្រាប់​ប្រជុំគ្នា ជជែកអំពីលទ្ធិ។ គ្រានោះឯង ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ពុទ្ធដំណើរ ចូលទៅ​ឯ​មល្លិការាម ដែលមានសាលាមួយ មានជួរនៃដើមទន្លាប់ព័ទ្ធជុំវិញ ជាទី​សម្រាប់​ប្រជុំគ្នា ជជែកអំពីលទ្ធិ។

[៧៨] សម័យនោះឯង បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក អង្គុយជាមួយនឹងបរិព្វាជក​បរិសទ្យ​ច្រើន​នាក់ កំពុងតែនិយាយពាក្យតិរច្ឆានកថាច្រើនយ៉ាង ដោយសំឡេងហ៊ោ សំឡេង​ឮ​ខ្លាំង កងរំពង គឺនិយាយ​អំពីស្តេច និយាយអំពីចោរ និយាយអំពីមហាមាត្យ និយាយអំពីសេនា និយាយអំពីភ័យ និយាយអំពីចម្បាំង និយាយអំពីគ្រឿងស៊ី និយាយអំពីគ្រឿងផឹក និយាយអំពីសំពត់ និយាយអំពីទីដេក និយាយអំពីផ្កាកម្រង និយាយអំពីគ្រឿងក្រអូប និយាយអំពីញាតិ និយាយអំពីយាន និយាយអំពីស្រុក និយាយអំពីនិគម និយាយអំពីនគរ និយាយអំពីជនបទ និយាយអំពីស្រី និយាយអំពីប្រុស និយាយអំពីយោធាដែលក្លៀវក្លា និយាយអំពីច្រកផ្លូវ និយាយអំពីកំពង់ទឹក និយាយអំពីបុព្វប្រេត គឺញាតិដែលចែកឋានទៅហើយ និយាយអំពី​ពាក្យឥតប្រយោជន៍ មានប្រការផ្សេងៗ និយាយអំពីលោក (មានរឿងក្អែកស និងកុក​ក្រហមជាដើម) និយាយអំពីរឿងជីកសមុទ្រ និយាយអំពីសេចក្តីចំរើន និងសេចក្តី​សាបសូន្យដូច្នេះៗ។ បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក បានឃើញព្រះមានព្រះភាគ កំពុងស្តេចមក​អំពីចម្ងាយលឹមៗ លុះឃើញហើយ ក៏បញ្ឈប់បរិសទ្យរបស់ខ្លួនថា ម្នាលគ្នាយើង ចូរ​និយាយ​សំឡេងតិចៗ ម្នាលគ្នាយើង កុំនិយាយសំឡេងឮខ្លាំងឡើយ (ដ្បិត) ព្រះសមណគោតម អង្គនេះ ស្តេចមក ឯព្រះសមណគោតមមានអាយុនោះឯង លោក​ពេញ​ព្រះទ័យនឹងសំឡេងតិច តែងពោលសរសើរសំឡេងតិច ធ្វើដូចម្តេចឲ្យលោកជ្រាប​ថា បរិសទ្យនិយាយសំឡេងតិច ហើយសំគាល់​ថាគួរនឹង​ចូលមកបាន។ កាល​បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក និយាយឃាត់យ៉ាងនេះហើយ បរិព្វាជកទាំងនោះ ក៏នាំគ្នាស្ងៀម។

[៧៩] លំដាប់នោះឯង ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ពុទ្ធដំណើរចូលសំដៅទៅរកកន្លែង​ដែលបោដ្ឋបាទបរិព្វាជកនៅ។ បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ក៏បានក្រាបបង្គំទូលព្រះមានព្រះភាគ យ៉ាងនេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន សូមព្រះមានព្រះភាគ ស្តេចមក បពិត្រព្រះអង្គ​ដ៏ចំរើន ដំណើរដែលព្រះមានព្រះភាគ​ស្តេចមកល្អហើយ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន យូរ​ណាស់​ហើយតើ ព្រះមានព្រះភាគ បានធ្វើបរិយាយនេះ ដើម្បី​មកក្នុងទីនេះ បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ដ៏ចំរើន សូមព្រះមានព្រះភាគ និមន្តគង់អាសនៈ ដែល​រៀបចំ​ស្រាប់នេះ។ ព្រះមានព្រះភាគ ក៏ទ្រង់គង់លើអាសនៈ ដែលគេរៀបចំស្រាប់ហើយ។ ឯបោដ្ឋបាទ​បរិព្វាជក ក៏កាន់យកអាសនៈទាបមួយ ហើយអង្គុយក្នុងទីដ៏សមគួរ។ លុះ​បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក អង្គុយក្នុងទីដ៏សមគួរហើយ ព្រះមានព្រះភាគ ក៏ទ្រង់ត្រាស់សួរដូច្នេះ​ថា ម្នាលបោដ្ឋបាទ ក្នុងកាលអម្បាញ់មិញនេះ អ្នកទាំងឡាយ​ប្រជុំគ្នា និយាយពាក្យដូច​ម្តេច ចុះពាក្យជាចន្លោះដូចម្តេច³⁾ ដែល​អ្នកទាំងឡាយ និយាយមិនទាន់ស្រេច។

[៨០] កាលបើព្រះមានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់សួរយ៉ាងនេះហើយ បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ក៏ក្រាបទូលព្រះមានព្រះភាគ ដូច្នេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ពាក្យដែលយើងខ្ញុំទាំង​ឡាយ ប្រជុំគ្នានិយាយអម្បាញ់មិញនេះ ទុកស្លេះសិនចុះ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ពាក្យនុ៎ះ ព្រះមានព្រះភាគ មិនមែនបានដោយកម្រទេ នឹងបានទ្រង់ព្រះសណ្តាប់ក្នុងកាលខាង​ក្រោយមិនខាន បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលថ្ងៃពីមុនៗមក មានពួកសមណព្រាហ្មណ៍ ដែល​មានលទ្ធិផ្សេងៗ អង្គុយប្រជុំគ្នា ក្នុងកោតុហលសាលា⁴⁾ ក៏បានផ្តួច​ផ្តើម​ និយាយគ្នា ក្នុងអភិសញ្ញានិរោធថា អ្នកដ៏ចំរើន អភិសញ្ញានិរោធ តើដូចម្តេច បណ្តា​សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ ពួកសមណព្រាហ្មណ៍ខ្លះ ពោលយ៉ាងនេះថា សញ្ញារបស់​បុរសកើតក្តី រលត់ក្តី មិនមានហេតុ មិនមានបច្ច័យឡើយ សញ្ញាកើតឡើងក្នុងសម័យណា សត្វក៏មានសញ្ញាក្នុងសម័យនោះ សញ្ញារលត់ទៅក្នុងសម័យណា សត្វក៏មិនមាន​សញ្ញាក្នុងសម័យនោះ សមណព្រាហ្មណ៍ពួកមួយក្នុងលោកនេះ បានបញ្ញត្តអភិសញ្ញា​និរោធ ដោយប្រការយ៉ាងនេះ តែសមណព្រាហ្មណ៍ដទៃ ក្រៅអំពីនោះ ពោល​យ៉ាង​នេះ​ថា អ្នកទាំងឡាយដ៏ចំរើន ដំណើរនុ៎ះ មិនមែនជាយ៉ាងនេះទេ នែអ្នកទាំងឡាយ​ដ៏ចំរើន ព្រោះថា សញ្ញាជាខ្លួនរបស់​បុរស ឯខ្លួននោះ មាននៅខ្លះ ប្រាសទៅខ្លះ ខ្លួនមាននៅ​ក្នុង​សម័យ​ណា សត្វក៏មានសញ្ញាក្នុងសម័យនោះ ខ្លួនប្រាសទៅក្នុងសម័យណា សត្វក៏​មិន​មាន​​សញ្ញាក្នុងសម័យនោះ សមណព្រាហ្មណ៍ពួកមួយ ក្នុងលោកនេះ បានបញ្ញត្ត​អភិសញ្ញា​និរោធ ដោយប្រការយ៉ាងនេះ សមណព្រាហ្មណ៍ដទៃ ក្រៅអំពីនោះ ពោល​យ៉ាង​​នេះ​ថា អ្នកទាំងឡាយដ៏ចំរើន ដំណើរនុ៎ះ មិនមែនយ៉ាងនេះទេ អ្នកទាំងឡាយ​ដ៏ចំរើន ព្រោះថា សមណព្រាហ្មណ៍ មានឫទ្ធិច្រើន មានអានុភាពច្រើនក៏មាន សមណព្រាហ្មណ៍​ទាំងនោះឯង ទាញចូលខ្លះ ដកចេញខ្លះ នូវសញ្ញារបស់​បុរសនេះ ទាញសញ្ញាចូលក្នុង​សម័យ​ណា សត្វក៏មានសញ្ញាក្នុងសម័យនោះ ដកសញ្ញាចេញ​ក្នុង​សម័យ​ណា សត្វក៏​មិន​មាន​​សញ្ញាក្នុងសម័យនោះ សមណព្រាហ្មណ៍ពួកមួយ ក្នុង​លោក​នេះ បញ្ញត្ត​អភិសញ្ញា​និរោធ ដោយប្រការយ៉ាងនេះ សមណព្រាហ្មណ៍ដទៃ ក្រៅអំពីនោះ ពោល​យ៉ាង​​នេះ​ថា អ្នកទាំងឡាយដ៏ចំរើន ដំណើរនុ៎ះ មិនមែនយ៉ាងនេះទេ អ្នកទាំង​ឡាយ​​ដ៏ចំរើន ព្រោះថា ពួកទេវតា មានឫទ្ធិច្រើន មានអានុភាពច្រើនក៏មាន ទេវតា​ទាំង​នោះ​ ទាញចូលខ្លះ ដកចេញខ្លះ នូវសញ្ញារបស់​បុរសនេះ ទាញសញ្ញាចូលក្នុង​សម័យ​ណា សត្វក៏មានសញ្ញាក្នុងសម័យនោះ ដកសញ្ញាចេញ​ក្នុង​សម័យ​ណា សត្វក៏​មិន​មាន​​សញ្ញា​ក្នុងសម័យនោះ សមណព្រាហ្មណ៍ពួកមួយ ក្នុង​លោក​នេះ បញ្ញត្ត​អភិសញ្ញា​និរោធ ដោយប្រការយ៉ាងនេះ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ខ្ញុំព្រះអង្គបានចាប់ភ្លឹក នឹកប្រារព្ធចំពោះ​ព្រះមានព្រះភាគ តែមួយយ៉ាងថា ព្រះមានព្រះភាគណា ទ្រង់ឈ្លាសវៃ ក្នុងធម៌ទាំងនេះ ព្រះមានព្រះភាគអង្គនោះ គប្បីសំដែងបាន ដោយអស្ចារ្យក្រៃលែង ព្រះសុគតណា ទ្រង់ឈ្លាសវៃ ក្នុងធម៌ទាំងនេះ ព្រះសុគតអង្គនោះ គប្បីសំដែងបាន ដោយអស្ចារ្យក្រៃលែង បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ព្រះមានព្រះភាគ ព្រះអង្គឈ្លាសវៃ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ជ្រាប​ច្បាស់ នូវអភិសញ្ញានិរោធ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន អភិសញ្ញានិរោធនោះ តើដូចម្តេច។

[៨១] ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលបោដ្ឋបាទ បណ្តាពួកសមណ​ព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ ពួកសមណព្រាហ្មណ៍ណា ដែលពោលយ៉ាងនេះថា សញ្ញារបស់​បុរស​កើតក្តី រលត់ក្តី មិនមានហេតុ មិនមានបច្ច័យ ដូច្នេះ សេចក្តីយល់​ឃើញ​របស់​សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំងនោះ ចាត់ជាខុស តាំងអំពីដើមទាំងស្រុង។ ដំណើរនុ៎ះ ព្រោះ​ហេតុអ្វី។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ព្រោះថា សញ្ញារបស់បុរស ប្រកបដោយហេតុ ប្រកបដោយ​បច្ច័យ ទាំងកើត ទាំងរលត់ សញ្ញាខ្លះកើត ព្រោះការហាត់ក៏មាន សញ្ញាខ្លះរលត់ទៅ ព្រោះការហាត់ក៏មាន ក៏ការហាត់សញ្ញានោះ តើដូចម្តេច។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់​ឆ្លើយ​ដោយព្រះអង្គឯងថា ម្នាលបោដ្ឋបាទ ព្រះតថាគត ជាអរហន្តសម្មាសម្ពុទ្ធ កើតឡើង​ក្នុង​លោកនេះ។បេ។ (បណ្ឌិតគប្បីសំដែង​ឲ្យពិស្តារ ដូចក្នុងសាមញ្ញផលសូត្រផងចុះ)។ ម្នាល​បោដ្ឋបាទ ភិក្ខុអ្នកបរិបូណ៌ដោយសីល យ៉ាងនេះឯង។បេ។ កាលភិក្ខុ​នោះពិចារណា​ឃើញ​ នូវនីវរណៈទាំង៥នេះ ក្នុងខ្លួនដែលលះបង់បានហើយ បាមោជ្ជៈ គឺ​សេចក្តី​រីករាយ ក៏កើតឡើង កាលបើភិក្ខុមានចិត្តរីករាយហើយ បីតិក៏កើតឡើង កាលបើភិក្ខុមានចិត្ត​ប្រកប​ដោយបីតិហើយ កាយក៏ស្ងប់រម្ងាប់ ភិក្ខុដែលមានកាយស្ងប់រម្ងាប់ហើយ ក៏ទទួល​នូវសុខ ចិត្តរបស់ភិក្ខុដែលមានសុខ ក៏តាំងនៅមាំ។ ភិក្ខុនោះ ស្ងាត់ចាកកាមទាំងឡាយ ស្ងាត់​ចាកអកុសលធម៌ទាំងឡាយ ហើយក៏បានដល់នូវបឋមជ្ឈាន ដែលប្រកបដោយ​វិតក្កៈ វិចារៈ មានបីតិ និងសុខកើតអំពីសេចក្តីស្ងាត់នោះ កាមសញ្ញា (តម្រេក ប្រកប​ដោយ​កាមគុណទាំង៥) ខាងដើម របស់ភិក្ខុនោះ ក៏រលត់ទៅ សច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោល​គឺ​បីតិ និងសុខដែលកើត​អំពី​សេចក្តីស្ងាត់ ក៏មានឡើងក្នុងសម័យនោះ ភិក្ខុនោះ ឈ្មោះថា មានសច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោលគឺ បីតិ និងសុខ ដែលកើតអំពី​វិវេកក្នុងសម័យនោះឯង សញ្ញាខ្លះកើត ព្រោះការហាត់ សញ្ញាខ្លះរលត់ទៅ ព្រោះការហាត់ (ដូចពណ៌នា​មក​នេះ) នេះឯងហៅថា ការហាត់សញ្ញា។

[៨២] ម្នាលបោដ្ឋបាទ សេចក្តីផ្សេងទៀតថា ព្រោះរម្ងាប់វិតក្កៈ វិចារៈចេញ​បាន ភិក្ខុ​ក៏បានដល់នូវទុតិយជ្ឈាន ជាធម្មជាតកើតមាន ក្នុងសន្តាននៃខ្លួន មានសេចក្តីជ្រះថ្លា គឺ​សទ្ធា មានសភាពជាចិត្តខ្ពស់ឯក គ្មានវិតក្កៈ គ្មានវិចារៈ មានតែបីតិ និងសុខ ដែល​កើត​អំពី​សមាធិ គឺបឋមជ្ឈាន សច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោលគឺ​ បីតិ និងសុខ ដែលកើតអំពី​សេចក្តី​ស្ងាត់ជាខាងដើម របស់ភិក្ខុនោះ ក៏រលត់ទៅ សច្ចសញ្ញា​ដ៏ល្អិត ពោលគឺ បីតិ និងសុខ ដែល​កើតអំពីសមាធិ ក៏មានក្នុងសម័យនោះឡើង ភិក្ខុនោះ ឈ្មោះថា មានសច្ចសញ្ញា ដ៏ល្អិត ពោលគឺ បីតិ និងសុខ ដែលកើតអំពីសមាធិ ក្នុងសម័យនោះឯង សញ្ញាខ្លះកើត ព្រោះការហាត់ សញ្ញាខ្លះរលត់ទៅ ព្រោះការហាត់ ដូចពណ៌នា​មក​នេះ នេះឯងដែល​ហៅថា ការហាត់។

[៨៣] ម្នាលបោដ្ឋបាទ សេចក្តីផ្សេងទៀតថា ព្រោះនឿយណាយ ចាកបីតិ ប្រកបដោយ​ឧបេក្ខា ភិក្ខុមានសតិ និងសម្បជញ្ញៈ រមែងទទួលនូវសេចក្តីសុខ ដោយ​នាម​កាយ ព្រះអរិយៈទាំងឡាយ តែងសរសើរ​បុគ្គល​ អ្នកបានតតិយជ្ឈាននោះ ថាជាអ្នក​ប្រកប​ដោយឧបេក្ខា មានស្មារតី មានប្រក្រតីនៅជាសុខ ក៏បានដល់នូវ​តតិយជ្ឈាន​នោះ ហើយសម្រេចសម្រាន្តនៅ ដោយឥរិយាបថទាំង៤ សច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោលគឺ​ បីតិ និងសុខ ដែលកើតអំពីសមាធិជាខាងដើម របស់ភិក្ខុនោះ ក៏រលត់ទៅ សច្ចសញ្ញា​ដ៏ល្អិត ពោលគឺ ឧបេក្ខា និងសុខ ក៏មានក្នុងសម័យនោះ ភិក្ខុនោះ ឈ្មោះថា មានសច្ចសញ្ញាដ៏​ល្អិត ពោលគឺ ឧបេក្ខា និងសុខ ក្នុងសម័យនោះឯង សញ្ញាខ្លះកើត ព្រោះការហាត់ សញ្ញា​ខ្លះ​រលត់ទៅ ព្រោះការហាត់ ដូចពណ៌នា​មក​នេះ នេះឯង ដែលហៅថា ការហាត់សញ្ញា។

[៨៤] ម្នាលបោដ្ឋបាទ សេចក្តីផ្សេងទៀតថា ព្រោះលះបង់នូវសុខ និងទុក្ខហើយ ព្រោះអស់ទៅនៃសោមនស្ស និងទោមនស្ស ក្នុងកាលមុន ភិក្ខុ​ក៏បានដល់នូវចតុត្ថជ្ឈាន មានអារម្មណ៍មិនមែនជាទុក្ខ មិនមែនជាសុខ គឺឧបេក្ខា មានសតិដ៏បរិសុទ្ធ ដោយ​ឧបេក្ខា សម្រេចសម្រាន្តនៅ ដោយឥរិយាបទទាំង៤ សច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោលគឺ​ ឧបេក្ខា និងសុខ ជាខាងដើម របស់ភិក្ខុនោះ ក៏រលត់ទៅ សច្ចសញ្ញា​ដ៏ល្អិត ដែលឥតទុក្ខ ឥតសុខ ក៏មាន​ក្នុង​សម័យនោះ ភិក្ខុនោះ ឈ្មោះថា មានសច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ឥតទុក្ខ ឥតសុខ ក្នុង​សម័យ​នោះ​ សញ្ញាខ្លះកើតឡើង ព្រោះការហាត់ សញ្ញា​ខ្លះ​រលត់ទៅ ព្រោះការហាត់ ដូចពណ៌នា​មក​នេះ នេះឯង ដែលហៅថា ការហាត់សញ្ញា។

[៨៥] ម្នាលបោដ្ឋបាទ សេចក្តីផ្សេងទៀតថា ព្រោះកន្លងនូវរូបសញ្ញា⁵⁾ ព្រោះអស់ទៅ​នៃ​បដិឃសញ្ញា⁶⁾ ព្រោះលែងធ្វើទុកក្នុងចិត្ត នូវនានត្តសញ្ញា⁷⁾ ដោយប្រការ​ទាំង​ពួងហើយ ភិក្ខុក៏បានដល់នូវអាកាសានញ្ចាយតនជ្ឈាន ដោយធ្វើទុកក្នុងចិត្តថា អាកាស មិនមានទីបំផុត ដូច្នេះ សម្រេចសម្រាន្តនៅ ដោយឥរិយាបទទាំង៤ រូបសញ្ញា ជាខាងដើម របស់ភិក្ខុនោះ ក៏រលត់ទៅ សច្ចសញ្ញា​ដ៏ល្អិត ពោលគឺ អាកាសានញ្ចាយតនជ្ឈាន ក៏មាន​ក្នុង​សម័យនោះ ភិក្ខុនោះ ឈ្មោះថា មានសច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោលគឺ អាកាសានញ្ចាយតន​ជ្ឈាន ក្នុង​សម័យ​នោះឯង​ សញ្ញាខ្លះកើតឡើង ព្រោះការហាត់ សញ្ញា​ខ្លះ​រលត់ទៅ ព្រោះ​ការ​ហាត់ ដូចពណ៌នា​មក​នេះ នេះឯង ដែលហៅថា ការហាត់សញ្ញា។

[៨៦] ម្នាលបោដ្ឋបាទ សេចក្តីផ្សេងទៀតថា ព្រោះកន្លងនូវអាកាសានញ្ចា​យតនជ្ឈាន ដោយប្រការទាំងពួង ភិក្ខុបានដល់នូវវិញ្ញាណញ្ចាយតនជ្ឈាន ដោយ​ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្តថា វិញ្ញាណ មិនមានទីបំផុត ដូច្នេះ ក៏សម្រេចសម្រាន្តនៅ ដោយឥរិយាបទទាំង៤ សច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោលគឺ អាកាសានញ្ចាយតនជ្ឈាន ជាខាងដើម របស់ភិក្ខុនោះ ក៏​រលត់​ទៅ សច្ចសញ្ញា​ដ៏ល្អិត ពោលគឺ វិញ្ញាណញ្ចាយតនជ្ឈាន ក៏មាន​ក្នុង​សម័យនោះ ភិក្ខុនោះ ឈ្មោះថា មានសច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោលគឺ វិញ្ញាណញ្ចាយតន​ជ្ឈាន ក្នុង​សម័យ​នោះឯង​ សញ្ញាខ្លះកើត ព្រោះការហាត់ សញ្ញា​ខ្លះ​រលត់ទៅ ព្រោះ​ការ​ហាត់ ដូចពណ៌នា​មក​នេះ នេះឯង ដែលហៅថា ការហាត់សញ្ញា។

[៨៧] ម្នាលបោដ្ឋបាទ សេចក្តីផ្សេងទៀតថា ព្រោះកន្លងនូវវិញ្ញាណញ្ចា​យតន​ជ្ឈាន ដោយប្រការទាំងពួង ភិក្ខុក៏បានដល់នូវអាកិញ្ចញ្ញាយតនជ្ឈាន ដោយ​ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្តថា វត្ថុតិចតួច មិនមាន ដូច្នេះ ហើយសម្រេចសម្រាន្តនៅ ដោយឥរិយាបទទាំង៤ សច្ច​សញ្ញា​ដ៏ល្អិត ពោលគឺ វិញ្ញាណញ្ចាយតនជ្ឈាន ជាខាងដើម របស់ភិក្ខុនោះ ក៏​រលត់​ទៅ សច្ចសញ្ញា​ដ៏ល្អិត ពោលគឺ អាកិញ្ចញ្ញាយតនជ្ឈាន ក៏មាន​ក្នុង​សម័យនោះ ភិក្ខុនោះ ឈ្មោះថា មានសច្ចសញ្ញាដ៏ល្អិត ពោលគឺ អាកិញ្ចញ្ញាយតន​ជ្ឈាន ក្នុង​សម័យ​នោះឯង​ សញ្ញាខ្លះ កើតព្រោះការហាត់ សញ្ញា​ខ្លះ ​រលត់ទៅ ព្រោះ​ការ​ហាត់ ដូចពណ៌នា​មក​នេះ នេះឯង ដែលហៅថា ការហាត់សញ្ញា។

[៨៨] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ភិក្ខុណាក្នុងសាសនានេះ មានសេចក្តីសំគាល់​ (ក្នុង​បឋម​ជ្ឈាន) របស់ខ្លួន ភិក្ខុនោះ ចេញចាកបឋមជ្ឈាននោះហើយ ចូលទុតិយជ្ឈានឯណោះ ចេញ​ចាកទុតិយជ្ឈាននោះហើយ ចូលតតិយជ្ឈានឯណោះ (លុះចូលឈាន) តាមលំ​ដាប់​ហើយ ក៏បាននូវសញ្ញា​ជាកំពូល គឺអាកិញ្ចញ្ញាយតនជ្ឈាន កាលបើភិក្ខុនោះ ឋិតនៅ​ក្នុង​សញ្ញាជាកំពូល គឺអាកិញ្ចញ្ញាយតនជ្ឈានហើយ ក៏មានសេចក្តីត្រិះរិះយ៉ាងនេះថា កាលបើ​អាត្មាអញ ចូលឈាន មិនប្រសើរឡើយ បើអាត្មាអញ មិនចូលឈាន ទើប​ប្រសើរ ព្រោះថា ប្រសិនបើអាត្មាអញចូលឈាន រវល់តែនឹងចូលឈាន សញ្ញាក្នុងអាកិញ្ចញ្ញា​យតនជ្ឈាន ទាំងនេះ របស់អាត្មាអញ មុខជារលត់ទៅ សញ្ញាដ៏គ្រោតគ្រាតឯទៀត គឺ​ភវង្គ​សញ្ញា មុខជាកើតឡើង បើដូច្នោះ អាត្មាអញ មិនគួរ​នឹងចូលឈាន មិនគួរ​រវល់តែ​នឹង​ចូល​ឈានឡើយ។ ភិក្ខុនោះឯង ក៏លែងចូលឈាន លែងរវល់​នឹងចូលឈាន កាលបើភិក្ខុ​នោះ​ លែងចូលឈាន លែងរវល់នឹងចូលឈាន សញ្ញាទាំងនោះ ក៏រលត់ទៅ សញ្ញាដ៏គ្រោត​គ្រាតឯទៀត គឺភវង្គសញ្ញា ក៏មិនកើតឡើង ភិក្ខុនោះ បាននូវនិរោធ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ យ៉ាង​នេះហៅថា អនុបុព្វាភិសញ្ញានិរោធសម្បជានសមាបត្តិ។⁸⁾ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់សេចក្តីនោះ ថាដូចម្តេច អនុបុព្វាភិសញ្ញានិរោធសម្បជាន​សមាបត្តិ មានសភាពយ៉ាងនេះ អ្នកធ្លាប់បានឮមក ក្នុងកាលមុនអំពី​កាលនេះដែរឬ។ បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ក្រាបទូលថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន សេចក្តីនេះ ខ្ញុំព្រះអង្គមិនធ្លាប់​បានឮទេ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ខ្ញុំព្រះអង្គ ទើបតែនឹងដឹងនូវធម៌ ដែល​ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់សំដែង ដោយអាការ​យ៉ាងនេះឯង។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលបោដ្ឋបាទ ភិក្ខុណា មានសេចក្តីសំគាល់ (ក្នុងបឋមជ្ឈាន) របស់ខ្លួន ភិក្ខុនោះ ចេញចាក​បឋមជ្ឈាន​នោះ​ហើយ ចូលទុតិយជ្ឈានឯណោះ ចេញ​ចាកទុតិយជ្ឈាននោះហើយ ចូល​តតិយជ្ឈាន​ឯណោះ (លុះចូលឈាន) តាមលំ​ដាប់​ ក៏បាននូវសញ្ញា​ជាកំពូល គឺអាកិញ្ចញ្ញា​យតន​ជ្ឈាន កាលបើភិក្ខុនោះ ឋិតនៅ​ក្នុង​សញ្ញាជាកំពូល គឺអាកិញ្ចញ្ញាយតនជ្ឈាន ក៏មាន​សេចក្តី​ត្រិះរិះយ៉ាងនេះថា កាលបើ​អាត្មាអញ ចូលឈាន មិនប្រសើរឡើយ បើអាត្មាអញ មិនចូលឈាន ទើប​ប្រសើរ ព្រោះថា ប្រសិនបើអាត្មាអញចូលឈាន រវល់តែនឹង​ចូល​ឈាន សញ្ញាក្នុងអាកិញ្ចញ្ញា​យតនជ្ឈានទាំងនេះ របស់អាត្មាអញ មុខជារលត់ទៅ សញ្ញា​ដ៏​គ្រោតគ្រាតដទៃ គឺ​ភវង្គ​សញ្ញា មុខជាកើតឡើង បើដូច្នោះ អាត្មាអញ មិនគួរ​នឹងចូល​ឈាន មិនគួរ​រវល់តែ​នឹង​ឈាន។ ភិក្ខុនោះឯង ក៏លែងចូលឈាន លែងរវល់​នឹង​ចូល​ឈាន កាលបើភិក្ខុ​នោះ​ លែងចូលឈាន លែងរវល់នឹងឈាន សញ្ញាទាំងនោះ ក៏​រលត់​ទៅ សញ្ញាដ៏គ្រោត​គ្រាតឯទៀត គឺភវង្គសញ្ញា ក៏មិនកើតឡើង ភិក្ខុនោះ បាននូវនិរោធ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ យ៉ាង​នេះហៅថា អនុបុព្វាភិសញ្ញានិរោធសម្បជានសមាបត្តិ។

[៨៩] ម្នាលបោដ្ឋបាទ អភិសញ្ញានិរោធ យ៉ាងនេះឯង។ បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ក្រាបទូល​សួរថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ព្រះមានព្រះភាគ​ ទ្រង់បញ្ញត្តនូវសញ្ញា ជាកំពូល​តែមួយយ៉ាងប៉ុណ្ណេះទេ ឬទ្រង់​បញ្ញត្តនូវសញ្ញា ជាកំពូល​ច្រើនយ៉ាង។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់​ត្រាស់ថា ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគត បញ្ញត្តនូវសញ្ញា ជាកំពូល​តែមួយប៉ុណ្ណេះក៏មាន បញ្ញត្តនូវសញ្ញាជាកំពូល​ច្រើនយ៉ាងក៏មាន។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់បញ្ញត្តនូវសញ្ញា ជាកំពូល​តែមួយយ៉ាងក៏មាន ទ្រង់បញ្ញត្ត​នូវសញ្ញា​ជាកំពូលច្រើន​យ៉ាងក៏មាន តើដូចម្តេច។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ភិក្ខុបាននូវនិរោធយ៉ាងណាៗ តថាគត ក៏បញ្ញត្ត​នូវសញ្ញាជាកំពូលយ៉ាងនោះៗ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគត​បញ្ញត្ត​នូវ​សញ្ញា​ជា​កំពូល តែមួយយ៉ាងក៏មាន បញ្ញត្តនូវសញ្ញាជាកំពូលច្រើនយ៉ាងក៏​មាន យ៉ាងនេះឯង។

[៩០] បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន សញ្ញា⁹⁾ កើតមុន ញាណ​¹⁰⁾ កើតក្រោយ ឬញាណកើតមុន សញ្ញាកើតក្រោយ ឬក៏ទាំង​សញ្ញា ទាំងញាណ កើតដំណាលគ្នាតែម្តង។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ សញ្ញាកើតមុន ញាណកើតក្រោយ ដ្បិតថា ការកើតឡើងនៃញាណបាន ក៏ព្រោះតែសេចក្តីកើតឡើងនៃសញ្ញា ភិក្ខុនោះ ក៏​ដឹង​យ៉ាងនេះថា ញាណរបស់​អាត្មាអញកើតហើយ ព្រោះសញ្ញានេះជាបច្ច័យ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ រឿងនេះ អ្នកត្រូវដឹងតាមទំនងនេះចុះថា សញ្ញាកើតមុន ញាណ​កើត​ក្រោយ ដ្បិតញាណកើតឡើងបាន ក៏ព្រោះតែសញ្ញាកើតឡើង។

[៩១] បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន សញ្ញាឈ្មោះថា ខ្លួនរបស់បុរស ឬក៏សញ្ញាដទៃ ខ្លួន​ដទៃទេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកជឿថា ខ្លួនដូចម្តេច។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ខ្ញុំព្រះអង្គជឿថា ខ្លួនដ៏គ្រោតគ្រាត មានរូប ប្រកបដោយមហាភូតរូប៤ មានកវលិង្ការាហារជាចំណី។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ មែនហើយ ខ្លួនរបស់អ្នកដ៏គ្រោតគ្រាត មានរូប ប្រកបដោយ​មហា​ភូតរូប​៤ មានកវលិង្ការាហារជាចំណី។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ កាលបើហេតុយ៉ាងនេះមានហើយ សញ្ញា​របស់​អ្នកក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកត្រូវដឹងសេចក្តីនុ៎ះ តាមទំនង​នេះ​ចុះថា សញ្ញាក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃដោយពិត។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ខ្លួនដែល​គ្រោតគ្រាត មានរូប ប្រកបដោយមហាភូតរូប៤ មានកវលិង្ការាហារជាចំណីនេះ ចូរលើកទុកសិនចុះ កាលបើ​ដូច្នោះ សញ្ញាដទៃ របស់បុរសនេះកើតឡើង សញ្ញាឯទៀតរលត់ទៅ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នក​​ត្រូវដឹងសេចក្តីនុ៎ះ តាមទំនង​នេះ​ចុះថា សញ្ញាក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃដោយពិត។

[៩២] បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ខ្ញុំព្រះអង្គជឿថា ខ្លួនសម្រេច​ដោយចិត្ត មានអវយវៈ​តូច​ធំសព្វគ្រប់ មានឥន្ទ្រិយ​មិនថោកទាប។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ប្រសិនបើខ្លួនរបស់អ្នក​ សម្រេច​​ដោយចិត្ត មានអវយវៈ​តូច​ធំសព្វគ្រប់ មានឥន្ទ្រិយ​មិនថោកទាប។ ម្នាល​បោដ្ឋបាទ កាលបើហេតុដូច្នេះមានហើយ សញ្ញារបស់អ្នក ក៏ដទៃ ខ្លួនរបស់អ្នក ក៏ដទៃ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នក​​ត្រូវដឹងសេចក្តីនុ៎ះ តាមបរិយាយ​នេះ​ចុះថា សញ្ញាក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃ​មែន។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ក៏ខ្លួនសម្រេចដោយចិត្ត មានអវយវៈ​តូច​ធំសព្វគ្រប់ មានឥន្ទ្រិយ​មិនថោកទាបនេះ ចូរលើកទុកសិនចុះ កាលបើដូច្នោះ សញ្ញាដទៃរបស់​បុរសនេះ​កើត​ឡើង សញ្ញាឯទៀត ក៏រលត់ទៅវិញដោយពិត។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នក​​ត្រូវដឹងសេចក្តីនុ៎ះ តាមបរិយាយ​នេះថា សញ្ញាក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃ​មែន។

[៩៣] បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ខ្ញុំព្រះអង្គជឿថា ខ្លួនមិនមានរូប សម្រេច​ដោយសញ្ញា​ដោយពិត។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ខ្លួនរបស់អ្នកមិនមានរូប​ សម្រេច​​ដោយសញ្ញាមែនហើយ។ ម្នាល​បោដ្ឋបាទ កាលបើហេតុយ៉ាងនេះមានហើយ សញ្ញារបស់អ្នក ក៏ដទៃ ខ្លួនរបស់អ្នក ក៏ដទៃពិត។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកគប្បីដឹងសេចក្តីនុ៎ះ តាមបរិយាយ​នេះ​ថា សញ្ញាក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃ​ដោយពិត។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ខ្លួនមិនមានរូប សម្រេចដោយសញ្ញានេះ ចូរលើក​ទុក​សិនចុះ កាលបើយ៉ាងនេះ សញ្ញាដទៃរបស់​បុរសនេះ​ តែងកើត​ឡើង សញ្ញាដទៃ​ តែង​រលត់​ទៅ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកគប្បីដឹងសេចក្តីនុ៎ះ តាមបរិយាយ​នេះថា សញ្ញាក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃដោយពិត។

[៩៤] បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ខ្ញុំព្រះអង្គអាចដឹងសេចក្តីនុ៎ះថា សញ្ញាជាខ្លួន​របស់​បុរស​ដូច្នេះខ្លះ សញ្ញាក៏ដទៃ​ ខ្លួនក៏ដទៃដូច្នេះខ្លះ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកមានសេចក្តី​យល់​ឃើញផ្សេង មានសេចក្តីគាប់ចិត្តផ្សេង មានសេចក្តីពេញចិត្តផ្សេង មានសេចក្តីព្យាយាម​​ក្នុងទីផ្សេង មានអាចារ្យ​ក្នុងទីផ្សេង កម្រនឹងដឹងសេចក្តីនុ៎ះថា សញ្ញាជាខ្លួន របស់បុរស​ដូច្នេះខ្លះ សញ្ញាក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃ ដូច្នេះខ្លះបានឡើយ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន បើខ្ញុំ​ព្រះអង្គជាអ្នកមានសេចក្តី​យល់​ឃើញផ្សេង មានសេចក្តីគាប់ចិត្តផ្សេង មានសេចក្តី​ពេញ​ចិត្ត​ផ្សេង មានការព្យាយាម​​ក្នុងទីផ្សេង មានអាចារ្យ​ក្នុងទីផ្សេង កម្រនឹងដឹងសេចក្តីនុ៎ះថា សញ្ញាជាខ្លួន របស់បុរស​ដូច្នេះខ្លះ សញ្ញាក៏ដទៃ ខ្លួនក៏ដទៃ ដូច្នេះខ្លះ បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ដ៏​ចំរើន ចុះដែលគេថា លោកទៀងនេះឯង ជាពាក្យពិត ពាក្យដទៃ ជាពាក្យ​ឥត​អំពើ​ឬ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគត មិនដែលព្យាករសេចក្តីនុ៎ះថា ពាក្យថាលោកទៀង នេះឯង​ជា​ពាក្យពិត ពាក្យដទៃ ជាពាក្យ​ឥតអំពើដូច្នេះទេ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ចុះពាក្យថា លោក​មិនទៀង នេះឯងជាពាក្យពិត ពាក្យដទៃ ជាពាក្យ​ឥត​អំពើទេ​ឬ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគត មិនដែលព្យាករសេចក្តីនុ៎ះថា ពាក្យថា លោកមិនទៀងនេះឯង ​ជា​ពាក្យពិត ពាក្យដទៃ ជាពាក្យ​ឥតអំពើដូច្នេះទេ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ចុះពាក្យថា លោកមាន​ទីបំផុត។បេ។ លោកមិនមានទីបំផុត។ ជីវៈនោះ ក៏គឺសរីរៈនោះ។ ជីវៈផ្សេង សរីរៈ​ក៏​ផ្សេងទេ។ សត្វខាងមុខ​ បន្ទាប់អំពីសេចក្តីស្លាប់ទៅ មាន។ សត្វខាងមុខ បន្ទាប់​អំពី​សេចក្តីស្លាប់ទៅ មិនមាន។ សត្វខាងមុខ បន្ទាប់អំពីសេចក្តីស្លាប់ទៅ មានខ្លះ មិនមានខ្លះ។ សត្វខាងមុខ បន្ទាប់អំពីសេចក្តីស្លាប់ទៅ មានក៏មិនមែន មិនមានក៏មិនមែន នេះឯង ជាពាក្យពិត ពាក្យដទៃ ជាពាក្យ​ឥត​អំពើ​ឬ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគត មិនដែល​ព្យាករ​សេចក្តី​នុ៎ះថា ពាក្យថា សត្វខាងមុខ បន្ទាប់អំពីសេចក្តីស្លាប់ទៅ​មានក៏មិនមែន មិនមាន ក៏​មិនមែន នេះឯង​ជា​ពាក្យពិត ពាក្យដទៃ ជាមោឃៈ (ពាក្យ​ឥតអំពើ)ដូច្នេះទេ។ បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ដ៏ចំរើន ចុះព្រោះហេតុអ្វី បានជាព្រះមានព្រះភាគ មិនទ្រង់ព្យាករសេចក្តីនុ៎ះ។ ម្នាល​បោដ្ឋបាទ ព្រោះថា​ ពាក្យនុ៎ះមិនប្រកបដោយប្រយោជន៍ មិនប្រកបដោយ​នវលោកុត្តរធម៌ មិនមែនជាអាទិព្រហ្មចរិយកាសិក្ខា គឺមិនមែនអធិសីលសិក្ខាទេ មិនប្រព្រឹត្តទៅ​ដើម្បីនឿយណាយ ក្នុងសំសារវដ្ត មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រាសចាក​តម្រេក​ក្នុងវដ្តៈ មិនប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីរំលត់វដ្តៈ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីរំងាប់វដ្តៈ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីដឹងចំពោះវដ្តៈ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីដឹងច្បាស់នូវវដ្តៈ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ព្រោះហេតុនោះ បានជាតថាគត មិនព្យាករសេចក្តីនោះឡើយ។

[៩៥] បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ចុះព្រះអង្គ ទ្រង់ព្យាករពាក្យអ្វីទៅវិញ។ ម្នាល​បោដ្ឋបាទ តថាគត ព្យាករដូច្នេះឯងថា នេះជាទុក្ខ ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគត ព្យាករដូច្នេះឯងថា នេះជាហេតុនាំឲ្យកើតទុក្ខ ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគត ព្យាករដូច្នេះ​ឯង​ថា នេះជាធម៌ដែល​រំលត់ទុក្ខ ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគត ព្យាករដូច្នេះឯងថា នេះបដិបទា​ ជា​ដំណើរ​ទៅកាន់ធម៌រំលត់ទុក្ខ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ព្រោះហេតុអ្វី បានជា​ព្រះមាន​ព្រះភាគ ទ្រង់ព្យាករពាក្យនេះ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ព្រោះថា​ ពាក្យនេះ ប្រកបដោយ​ប្រយោជន៍ ពាក្យនេះ ប្រកបដោយធម៌ ពាក្យនេះ ជាអាទិព្រហ្មចរិយកាសិក្ខា គឺអធិសីលសិក្ខា ប្រព្រឹត្តទៅ ​ដើម្បីនឿយណាយ ក្នុងសង្សារវដ្ត ដើម្បីប្រាសចាក​តម្រេក​ក្នុងវដ្តៈ ដើម្បីរំលត់នូវវដ្តៈ ដើម្បីរម្ងាប់នូវវដ្តៈ ដើម្បីដឹងចំពោះវដ្តៈ ដើម្បីដឹងច្បាស់នូវវដ្តៈ ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ព្រោះហេតុនោះ បានជាតថាគត ព្យាករពាក្យនេះ។ បពិត្រ​ព្រះមានព្រះភាគ ដំណើរនុ៎ះយ៉ាងហ្នឹងហើយ បពិត្រព្រះសុគត ដំណើរនុ៎ះ យ៉ាង​ហ្នឹង​ហើយ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ឥឡូវនេះ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់សំគាល់នូវកាល​ដែល​នឹង​ធ្វើនូវពុទ្ធដំណើរចុះ។ លំដាប់នោះឯង ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់​ក្រោកអំពីអាសនៈ ហើយ​ទ្រង់​ពុទ្ធដំណើរចេញទៅ។

[៩៦] លំដាប់នោះឯង កាលបើព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ពុទ្ធដំណើរចៀសចេញទៅ មិន​ទាន់បានយូរប៉ុន្មាន ស្រាប់តែពួកបរិព្វាជកទាំងនោះ ពោលពាក្យចាក់ដោត នូវ​បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ដោយជន្លួញ គឺសំដីជុំវិញខ្លួនថា ព្រះសមណគោតម និយាយពាក្យ​ណាៗ បោដ្ឋបាទដ៏ចំរើននេះ ក៏អនុមោទនាពាក្យនោះៗ របស់​ព្រះសមណគោតមនោះថា បពិត្រព្រះមានព្រះភាគ ដំណើរនុ៎ះ យ៉ាងហ្នឹងហើយ បពិត្រព្រះសុគត ដំណើរ​នុ៎ះ យ៉ាង​ហ្នឹងហើយ ឯពួកយើង មិនទាន់ដឹងច្បាស់នូវធម៌ណាមួយ ដោយដាច់ខាត ដែល​ព្រះសមណគោតម ទ្រង់សំដែងហើយថា លោកទៀង ឬថាលោក​មិនទៀង។បេ។ ឬថា​សត្វ​ខាងមុខ បន្ទាប់អំពីសេចក្តីស្លាប់ទៅ មានក៏មិនមែន មិនមានក៏មិនមែនដូច្នេះទេ។

[៩៧] កាលបើពួកបរិព្វាជកទាំងនោះ ពោលពាក្យយ៉ាងនេះហើយ បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ក៏និយាយទៅនឹងបរិព្វាជក​ទាំងនោះ យ៉ាងនេះថា នែ​អ្នក​ទាំងឡាយ​ដ៏ចំរើន ខ្ញុំឯងក៏មិនដឹងច្បាស់នូវធម៌ណាមួយ ដោយដាច់ខាត ដែល​ព្រះសមណគោតម ទ្រង់សំដែងហើយថា លោកទៀងឬ។បេ។ ឬថា​សត្វ​ខាងមុខ បន្ទាប់អំពីសេចក្តីស្លាប់ទៅ មានក៏មិនមែន មិនមានក៏មិនមែនដូច្នេះដែរទេ ប៉ុន្តែព្រះសមណគោតម ទ្រង់បញ្ញត្ត​បដិបទា ដែលពិតប្រាកដទៀងទាត់ មានសភាព​តាំងនៅក្នុងធម៌ ដែលត្រឹមត្រូវ​តាមទំនងនៃធម៌ ក៏​កាលបើព្រះសមណគោតម ទ្រង់បញ្ញត្តបដិបទា ដែលពិតប្រាកដទៀងទាត់ មាន​សភាព​តាំងនៅក្នុងធម៌ ដែលត្រឹមត្រូវតាមទំនង នៃធម៌ដូច្នោះហើយ មិនសមបើបុរស ជាវិញ្ញូ​ដូច​យ៉ាងខ្ញុំ មិនអនុមោទនាសុភាសិត របស់ព្រះសមណគោតម ដោយសុភាសិតវិញសោះ។

[៩៨] លុះកន្លងពីនោះទៅ បាន២.៣ថ្ងៃ ចិត្តហត្ថិសារីបុត្ត¹¹⁾ និង​បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ក៏នាំគ្នាចូលទៅគាល់​ព្រះមានព្រះភាគ លុះចូលទៅដល់ ទើប​ចិត្តហត្ថិសារីបុត្ត ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះមានព្រះភាគ ហើយអង្គុយក្នុងទីដ៏សមគួរ។ ឯ​បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ក៏ពោលពាក្យរាក់ទាក់ សំណេះសំណាល ទៅរក​ព្រះមានព្រះភាគ លុះបញ្ចប់​ពាក្យដែលគួររីករាយ និងពាក្យដែលគួររលឹកហើយ ក៏អង្គុយក្នុងទីដ៏សមគួរ។ លុះបោដ្ឋបាទបរិព្វាជក អង្គុយក្នុងទីដ៏សមគួរហើយ ក៏ក្រាបទូលព្រះមានព្រះភាគ យ៉ាងនេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលដែលព្រះអង្គ ទ្រង់ពុទ្ធដំណើរចេញមក មិនទាន់​បានយូរប៉ុន្មាន ក្នុងកាលនោះ ក៏ស្រាប់តែពួកបរិព្វាជកទាំងនោះ ពោលពាក្យចាក់ដោតខ្ញុំ​ព្រះអង្គ ដោយជន្លួញ គឺវាចាជុំវិញខ្លួនថា ព្រះសមណគោតម និយាយពាក្យ​ណាៗ បោដ្ឋបាទបរិព្វាជកដ៏ចំរើននេះ ក៏អនុមោទនាពាក្យនោះៗ របស់​ព្រះសមណ​គោតម​នោះ​ថា បពិត្រព្រះមានព្រះភាគ ដំណើរនុ៎ះ យ៉ាងហ្នឹងហើយ បពិត្រព្រះសុគត ដំណើរ​នុ៎ះ យ៉ាង​ហ្នឹងហើយ ពួកយើង មិនទាន់ដឹងច្បាស់នូវធម៌ណាមួយ ដោយដាច់ខាត ដែល​ព្រះសមណគោតម ទ្រង់សំដែងហើយថា លោកទៀង ឬថាលោក​មិនទៀង។បេ។ ឬថា​សត្វ​ខាងមុខ បន្ទាប់អំពីសេចក្តីស្លាប់ទៅ មានក៏មិនមែន មិនមានក៏មិនមែនដូច្នេះទេ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើបរិព្វាជកទាំងនោះ និយាយយ៉ាងនេះហើយ ខ្ញុំព្រះអង្គ ក៏និយាយទៅនឹងបរិព្វាជក​ទាំងនោះ ដូច្នេះថា នែ​អ្នក​ទាំងឡាយ​ដ៏ចំរើន ខ្ញុំឯង​ក៏មិនដឹង​ច្បាស់​ នូវធម៌ណាមួយ ដោយដាច់ខាត ដែល​ព្រះសមណគោតម បានសំដែងថា លោក​ទៀង​ឬ។បេ។ ឬថា​សត្វ​ខាងមុខ បន្ទាប់អំពីសេចក្តីស្លាប់ទៅ មានក៏មិនមែន មិនមាន​ក៏មិន​មែន​ដូច្នេះដែរ ប៉ុន្តែព្រះសមណគោតម ទ្រង់បញ្ញត្ត​បដិបទា ដែលពិតប្រាកដទៀងទាត់ មានសភាព​តាំងនៅក្នុងធម៌ ដែលត្រឹមត្រូវ​តាមទំនងនៃធម៌ ក៏​កាលព្រះសមណគោតម ទ្រង់បញ្ញត្តបដិបទា ដែលពិតប្រាកដទៀងទាត់ មាន​សភាព​តាំងនៅក្នុងធម៌ ដែល​ត្រឹម​ត្រូវ​តាម​ទំនង នៃធម៌ដូច្នោះ មិនសមបើបុរស ជាវិញ្ញូ​ដូច​យ៉ាងខ្ញុំហើយ មិន​អនុមោទនា​សុភាសិត របស់ព្រះសមណគោតម ដោយសុភាសិតវិញសោះ។

[៩៩] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ឯបរិព្វាជកទាំងអស់គ្នានោះឯង សុទ្ធតែជាបុគ្គលខ្វាក់ ឥតមាន​ចក្ខុ គឺបញ្ញាសោះឡើយ បណ្តាបរិព្វាជកទាំងនោះ មានតែអ្នកឯងមួយ ជាបុគ្គល​មានចក្ខុ គឺបញ្ញាដោយពិត។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ព្រោះថា ធម៌ដែលប្រព្រឹត្តទៅដោយ​ចំណែក​១ តថាគតបានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយក៏មាន។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌​ទាំងឡាយដែលមិនប្រព្រឹត្តទៅដោយចំណែក១ តថាគតបានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្ត​ហើយ ក៏មាន។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ទាំងឡាយ ដែល​មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែក១ តថាគត បានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ តើដូចម្តេច។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ដែល​មិន​ប្រព្រឹត្តទៅដោយចំណែកមួយថា លោកទៀងដូច្នេះឯង តថាគតបានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។បេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ដែល​មិន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយថា លោកមិនទៀងដូច្នេះឯង តថាគតបានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ដែល​​មិន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយថា លោកមានទីបំផុតដូច្នេះឯង តថាគត​បាន​សំដែង​ហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ដែល​​មិន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយ​ចំណែក​មួយថា លោកមិនមានទីបំផុតដូច្នេះឯង តថាគត បានសំដែងហើយ បាន​បញ្ញត្ត​ហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ដែល​មិន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយថា ជីវៈនោះ គឺសរីរៈនោះ ដូច្នេះឯង តថាគតបានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ដែល​​មិន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយថា ជីវៈផ្សេង សរីរៈផ្សេង ដូច្នេះឯង តថាគត បាន​សំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ សត្វខាងមុខ បន្ទាប់អំពី​សេចក្តី​ស្លាប់ទៅមាន។បេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ សត្វខាងមុខ បន្ទាប់អំពី​សេចក្តី​ស្លាប់ទៅ មិនមាន។បេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ សត្វខាងមុខ បន្ទាប់អំពី​សេចក្តី​ស្លាប់ទៅ មានខ្លះ មិនមានខ្លះ។បេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌​​មិន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយថា តថាគត បាន​សំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយថា សត្វខាងមុខ បន្ទាប់អំពី​សេចក្តី​ស្លាប់ទៅ មានក៏មិនមែន មិនមានក៏មិនមែនដូច្នេះឯង។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ក៏ធម៌​​មិន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយទាំងនុ៎ះ ដែលតថាគត បាន​សំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ ព្រោះ​ហេតុអ្វី។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ព្រោះថា ធម៌ទាំងនុ៎ះ មិនប្រកបដោយប្រយោជន៍ មិន​ប្រកប​ដោយ​ធម៌ មិនមែនជាអាទិព្រហ្មចរិយកាសិក្ខា មិនប្រព្រឹត្តទៅ​ ដើម្បីនឿយណាយ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រាសចាក​តម្រេក មិនប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីសេចក្តីរំលត់ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីសេចក្តីរំងាប់ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីសេចក្តីដឹងច្បាស់ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​សេចក្តី​ត្រាស់ដឹង មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ព្រោះហេតុនោះ ធម៌ដែល​មិនប្រព្រឹត្ត​ទៅ ដោយចំណែក​មួយទាំងនុ៎ះ បានជាតថាគត បានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។

[១០០] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ចុះធម៌ទាំងឡាយប្រព្រឹត្តទៅដោយ​ចំណែក​១ ដែល​តថាគត​បានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ តើដូចម្តេច។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយចំណែកមួយថា នេះជាទុក្ខ ដូច្នេះឯង តថាគតបានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្ត​ហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយថា នេះ​ជាហេតុ​នាំឲ្យកើត​ទុក្ខ ដូច្នេះឯង តថាគត បានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​ចំណែកមួយថា នេះជាសេចក្តីរំលត់ទុក្ខ ដូច្នេះឯង តថាគតបានសំដែងហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ធម៌​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយថា នេះជា​បដិបទា ដំណើរ​ទៅកាន់ធម៌រំលត់ទុក្ខ ដូច្នេះឯង តថាគតបានសំដែងហើយ បាន​បញ្ញត្ត​ហើយ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ចុះធម៌​ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយចំណែកមួយទាំងនុ៎ះ ដែលតថាគត​បាន​សំដែង​ហើយ បានបញ្ញត្តហើយ តើព្រោះហេតុអ្វី។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ព្រោះថា ធម៌​ទាំងនោះ ប្រកបដោយប្រយោជន៍ ធម៌ទាំងនុ៎ះ ​ប្រកប​ដោយ​ធម៌ ធម៌ទាំងនុ៎ះ ជាអាទិព្រហ្មចរិយកាសិក្ខា ធម៌ទាំងនុ៎ះ ប្រព្រឹត្តទៅ​ ដើម្បីនឿយណាយ ដើម្បីប្រាសចាក​តម្រេក ដើម្បីសេចក្តីរំលត់ ដើម្បីរម្ងាប់ ដើម្បីដឹងច្បាស់ ដើម្បី​ត្រាស់ដឹង ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ព្រោះហេតុនោះ ធម៌ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ដោយចំណែក​មួយទាំងនុ៎ះ បានជាតថាគត បាន​សំដែង​ហើយ បានបញ្ញត្តហើយ។

[១០១] ម្នាលបោដ្ឋបាទ មានសមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនុ៎ះ តែមានវាទៈយ៉ាងនេះ មាន​ទិដ្ឋិយ៉ាងនេះថា ខ្លួនមានសេចក្តី​សុខតែម្យ៉ាង មិនមានរោគ ខាងមុខបន្ទាប់អំពីសេចក្តី​ស្លាប់ទៅ តថាគតចូលទៅរកសមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ ហើយសួរយ៉ាងនេះថា ម្នាល​អ្នក​ទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ឮថា អ្នកទាំងឡាយមានវាទៈយ៉ាងនេះ មានទិដ្ឋិយ៉ាងនេះថា ខ្លួនមានសេចក្តី​សុខតែម្យ៉ាង មិនមានរោគ ខាងមុខបន្ទាប់អំពីសេចក្តី​ស្លាប់ទៅដូច្នេះ ពិតមែន​ឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ កាលបើតថាគតសួរយ៉ាងនេះហើយ ក៏​ប្តេជ្ញា​ថា ករុណា (ពិតមែន) តថាគតសួរទៅសមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ យ៉ាងនេះទៀតថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយបានដឹង បានឃើញថា សត្វលោកមាន​សេចក្តីសុខតែមួយយ៉ាងមែនឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ លុះតថាគតសួរយ៉ាងនេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា មិនមែនទេ តថាគតសួរទៅសមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយចាំបាននូវខ្លួន ថាមាន​សេចក្តី​សុខ​តែ​មួយយ៉ាង អស់យប់មួយ​ ថ្ងៃមួយ ឬអស់កន្លះយប់ កន្លះថ្ងៃ ដូច្នេះឬ។ សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំងនោះ លុះតថាគតសួរយ៉ាងនេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា មិនមែនទេ តថាគត​សួរ​ទៅ​សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នក​ទាំងឡាយស្គាល់ថា នេះជាមគ្គ នេះជាបដិបទា ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ធ្វើឲ្យជាក់​ច្បាស់ នូវលោក ដែលមានសេចក្តីសុខតែមួយយ៉ាងឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ លុះ​តថាគត​សួរយ៉ាងនេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា មិនមែនទេ តថាគត សួរទៅសមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​នោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយ បានឮសំឡេង របស់ពួកទេវតា ដែលកើតក្នុងលោក មាន​សេចក្តីសុខ​តែ​មួយ​យ៉ាង​ និយាយប្រាប់​ថា ម្នាលគ្នាយើងទាំងឡាយ ចូរអ្នកទាំងឡាយ​ប្រតិបត្តិ​ដោយល្អទៅ ម្នាល​គ្នាយើងទាំងឡាយ ចូរអ្នកទាំងឡាយ ប្រតិបត្តិ​ដោយត្រង់ទៅ ដើម្បី​ធ្វើឲ្យ​ជាក់ច្បាស់​ នូវ​លោកដែលមានសេចក្តីសុខ​តែមួយយ៉ាង ម្នាលគ្នាយើងទាំងឡាយ ព្រោះថា បើ​ពួកយើង​ប្រតិបត្តិ​យ៉ាងនេះហើយ នឹងទៅកើតក្នុងលោក ដែលមានសេចក្តីសុខតែមួយយ៉ាង ដូច្នេះ​ដែរឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ លុះតថាគតសួរយ៉ាងនេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា មិនមែន​ទេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់សេចក្តីនោះថា ដូចម្តេច កាលបើហេតុយ៉ាងនេះ មានហើយ ភាសិតរបស់សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ មិនមែនជាអស្ចារ្យទេឬ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើហេតុយ៉ាងនេះ មានហើយ ភាសិត​របស់​សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​នោះ មិនមែនជាអស្ចារ្យដោយពិត។

[១០២] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ប្រៀបដូចបុរស និយាយយ៉ាងនេះថា ខ្ញុំត្រូវការចង់បាន​ នូវ​នាង​ជនបទកល្យាណី¹²⁾ ក្នុងជនបទនេះ ពួកជនសួរ​ទៅបុរស​នោះ​ យ៉ាងនេះថា នែបុរសអើយ អ្នកត្រូវការចង់បាន​ នូវ​នាង​ជនបទកល្យាណីណា អ្នកស្គាល់​នូវនាង​ជនបទកល្យាណី​នោះថា ជាក្សត្រិយានី ព្រាហ្មណី វេស្សី ឬសុទ្ទីដែរឬ។ បុរសនោះ លុះពួកជនសួរយ៉ាងនេះហើយ ប្រាប់ថា មិនស្គាល់ទេ ជនទាំងឡាយ​ សួរ​ទៅបុរស​នោះ​ យ៉ាងនេះទៀតថា នែបុរសអើយ អ្នកប្រាថ្នា ចង់បាននូវ​នាង​ជនបទ​កល្យាណី​ណា អ្នកស្គាល់​នូវនាង​ជនបទកល្យាណី​នោះថា មានឈ្មោះយ៉ាងនេះ ឬ​មាន​គោត្រ​យ៉ាងនេះ ខ្ពស់ ទាប ឬយ៉ាងកណ្តាល មានសម្បុរខ្មៅ សម្បុរខ្មៅស្រឯម ឬសម្បុរ​ខ្មៅ​ស្រស់ ក្នុងស្រុក ឬនិគម ឬក៏ក្នុងនគរឯណោះ ដូច្នេះដែរឬ។ បុរសនោះ លុះ​ពួកជន​សួរ​យ៉ាងនេះហើយ ក៏ប្រាប់ថា ខ្ញុំមិនស្គាល់ទេ ជនទាំងឡាយ សួរ​ទៅបុរស​នោះ​ យ៉ាងនេះ​ទៀតថា នែបុរសអើយ អ្នកឯងមិនស្គាល់ មិនឃើញនូវស្ត្រីណាហើយ ប្រាថ្នាចង់បាន​ នូវ​ស្ត្រីនោះដែរឬ។ បុរសនោះ លុះពួកជនសួរយ៉ាងនេះហើយ ក៏ប្រាប់ថា បាទ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់សេចក្តីនោះថាដូចម្តេច កាលបើហេតុយ៉ាងនេះ មានហើយ សំដីរបស់បុរសនោះ មិនមែនជាអស្ចារ្យទេឬ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើហេតុ​យ៉ាង​នេះ មានហើយ សំដីរបស់បុរសនោះ មិនមែនជាអស្ចារ្យដោយពិត។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ពួក​សមណព្រាហ្មណ៍ណា ដែលនិយាយយ៉ាងនេះ យល់ឃើញយ៉ាងនេះថា ពួក​សមណព្រាហ្មណ៍ណា ដែលមានវាទៈ​យ៉ាងនេះ មានទិដ្ឋិយ៉ាងនេះថា ខ្លួនមានសេចក្តី​សុខ​តែម្យ៉ាង មិនមានរោគ ខាងមុខបន្ទាប់អំពីសេចក្តី​ស្លាប់ទៅ តថាគត ចូលទៅ​រក​សមណ​ព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ ហើយសួរយ៉ាងនេះថា ម្នាល​អ្នក​ទាំងឡាយដ៏មានអាយុ បានឮថា អ្នកទាំងឡាយមានវាទៈយ៉ាងនេះ មានទិដ្ឋិយ៉ាងនេះថា ខ្លួនមានសេចក្តី​សុខ​តែ​ម្យ៉ាង មិនមានរោគ ខាងមុខបន្ទាប់អំពីសេចក្តី​ស្លាប់ទៅដូច្នេះ ពិតមែន​ឬ។ សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំងនោះ កាលបើតថាគតសួរយ៉ាងនេះហើយ ​ប្តេជ្ញា​ថា ករុណា ពិតមែន តថាគតសួរទៅសមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ យ៉ាងនេះទៀតថា ម្នាល​អ្នកទាំង​ឡាយ​ដ៏​មាន​អាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយបានដឹង បានឃើញថា លោកមាន​សេចក្តី​សុខ​តែ​ម្យ៉ាងដែរឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ លុះតថាគតសួរយ៉ាងនេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា មិនដឹង មិនឃើញទេ តថាគតសួរទៅសមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយ ចាំបាននូវខ្លួន ដែលមាន​សេចក្តី​សុខ​តែ​ម្យ៉ាង អស់យប់មួយ​ ថ្ងៃមួយ ឬអស់ត្រឹមតែកន្លះយប់ កន្លះថ្ងៃ ដូច្នេះដែរឬ។ សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំងនោះ លុះតថាគតសួរយ៉ាងនេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា មិនមែនទេ តថាគត​សួរ​ទៅ​សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នក​ទាំងឡាយស្គាល់ថា នេះជាមគ្គ នេះជាបដិបទា ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ធ្វើឲ្យជាក់​ច្បាស់ នូវ​លោក ដែលមានសេចក្តីសុខតែមួយយ៉ាង ដូច្នេះដែរឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ លុះ​តថាគត​សួរយ៉ាងនេះ​ហើយ ឆ្លើយថា មិនស្គាល់ទេ តថាគត សួរទៅសមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​នោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយ បាន​ឮ​សំឡេង របស់ពួកទេវតា ដែលកើតក្នុងលោក ដែលមាន​សេចក្តីសុខ​តែ​មួយ​យ៉ាង​ និយាយ​ប្រាប់​ថា នែគ្នាយើងទាំងឡាយ ចូរអ្នក​ប្រតិបត្តិ​ដោយល្អទៅ នែ​គ្នាយើងទាំង​ឡាយ ចូរអ្នកប្រតិបត្តិ​ដោយត្រង់ទៅ ដើម្បី​ធ្វើឲ្យ​ជាក់ច្បាស់ នូវ​លោកដែល​មាន​សេចក្តី​សុខ​​តែមួយយ៉ាង នែគ្នាយើងទាំងឡាយ ព្រោះថា បើ​ពួកយើង​ទាំងឡាយ ប្រតិបត្តិ​យ៉ាង​នេះ​ហើយ នឹងទៅកើតក្នុងលោក ដែលមានសេចក្តីសុខតែមួយយ៉ាង ដូច្នេះ​ដែរឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ លុះតថាគតសួរយ៉ាងនេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា មិនបានឮ​ទេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់សេចក្តីនោះ ដូចម្តេច កាលបើហេតុយ៉ាងនេះ មានហើយ ភាសិតរបស់សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ មិនជាអស្ចារ្យទេឬ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើហេតុយ៉ាងនេះ មានហើយ ភាសិត​របស់​សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​នោះ មិនជាអស្ចារ្យដោយពិតទេ។

[១០៣] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ពុំនោះសោត ប្រៀបដូចបុរសធ្វើជណ្តើរ ក្នុងផ្លូវធំ​ទាំង៤ បម្រុងនឹងឡើងទៅកាន់ប្រាសាទ ជនទាំងឡាយ សួរបុរសនោះយ៉ាងនេះថា នែបុរស​ដ៏​ចំរើន អ្នកធ្វើជណ្តើរបម្រុងនឹងឡើងទៅកាន់ប្រាសាទណា អ្នកស្គាល់ប្រាសាទនោះថា នៅក្នុងទិសខាងកើត ឬខាងត្បូង ខាងលិច ឬខាងជើង ជាប្រាសាទខ្ពស់ ទាប ឬយ៉ាង​កណ្តាល ដែរឬ។ បុរសនោះ ដែលគេសួរដូច្នេះហើយ ក៏ប្រាប់ថា មិនស្គាល់ទេ ពួកជន ក៏​សួរទៅបុរសនោះ យ៉ាងនេះទៀតថា នែបុរស​ដ៏ចំរើន អ្នកធ្វើ​ជណ្តើរ​បម្រុង​នឹងឡើង​ទៅ​កាន់​ប្រាសាទ​ ដែលខ្លួនមិនស្គាល់ មិនឃើញ បានដែរឬ។ បុរសនោះ លុះគេសួរដូច្នេះ​ហើយ ក៏ប្រាប់ថា​ បាទ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់សេចក្តីនោះថា ដូចម្តេច កាល​បើ​ហេតុ​​យ៉ាងនេះ មានហើយ សំដីរបស់បុរសនោះ មិនមែនជាអស្ចារ្យទេឬ។ បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ដ៏​ចំរើន កាលបើហេតុយ៉ាងនេះ មានហើយ សំដី​របស់បុរស​នោះ មិនជា​អស្ចារ្យ​ដោយ​ពិត​ទេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ មានឧបមេយ្យ ដូចពួក​សមណព្រាហ្មណ៍ ដែលមានវាទៈ​យ៉ាងនេះ មានទិដ្ឋិយ៉ាងនេះថា ខ្លួនមានសេចក្តី​សុខ​តែម្យ៉ាង មិនមានរោគ ខាងមុខបន្ទាប់អំពីសេចក្តី​ស្លាប់ទៅ តថាគត ចូលទៅ​រក​ពួកសមណ​ព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ ហើយសួរយ៉ាងនេះថា ម្នាល​អ្នក​ទាំងឡាយដ៏មានអាយុ បានឮថា អ្នកទាំងឡាយមានវាទៈយ៉ាងនេះ មាន​ទិដ្ឋិ​យ៉ាង​នេះ​ថា ខ្លួនមានសេចក្តី​សុខ​តែ​ម្យ៉ាង មិនមានរោគ ខាងមុខបន្ទាប់អំពីសេចក្តី​ស្លាប់ទៅ ពិត​មែន​​ឬ។ សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំងនោះ កាលបើតថាគតសួរដូច្នេះហើយ ក៏​ប្តេជ្ញា​ថា ព្រះករុណា ព្រះអង្គ តថាគត ក៏សួរទៅសមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ យ៉ាងនេះទៀតថា ម្នាល​អ្នកទាំង​ឡាយ​ដ៏​មាន​អាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយបានដឹង បានឃើញថា លោកមាន​សេចក្តី​សុខ​តែ​ម្យ៉ាងដែរឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ លុះតថាគតសួរដូច្នេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា ទេ តថាគតសួរទៅសមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយ ចាំបាននូវខ្លួន ដែលមាន​សេចក្តី​សុខ​តែ​មួយ​យ៉ាង អស់យប់មួយ​ ថ្ងៃមួយ ឬត្រឹមតែកន្លះយប់ កន្លះថ្ងៃ ដូច្នេះដែរឬ។ សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំងនោះ លុះតថាគតសួរដូច្នេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា ទេ តថាគត​ សួរ​ទៅ​សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​នោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នក​ទាំងឡាយស្គាល់ថា នេះជាមគ្គ នេះជាបដិបទា ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ធ្វើឲ្យជាក់​ច្បាស់ នូវ​លោក ដែលមាន​សេចក្តី​សុខ​តែមួយយ៉ាង ដែរឬ។ សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ លុះ​តថាគត​សួរដូច្នេះ​ហើយ ក៏ឆ្លើយថា ទេ តថាគត សួរទៅសមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​នោះ យ៉ាង​នេះទៀត​ថា ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយដ៏មានអាយុ ចុះអ្នកទាំងឡាយ បាន​ឮ​សំឡេង របស់ពួកទេវតា ដែល​កើត​ក្នុង​លោក ដែលមាន​សេចក្តីសុខ​តែ​មួយ​យ៉ាង​ និយាយ​ប្រាប់​ថា ម្នាលគ្នាយើងទាំងឡាយ អ្នក​ទាំងឡាយ ចូរអ្នក​ប្រតិបត្តិ​ដោយល្អទៅ ម្នាលគ្នាយើងទាំង​ឡាយ ចូរអ្នកទាំង​ឡាយ ប្រតិបត្តិ​ដោយត្រង់ទៅ ដើម្បី​ធ្វើឲ្យ​ជាក់ច្បាស់ នូវ​លោកដែល​មាន​សេចក្តី​សុខ​​តែមួយ​យ៉ាង ម្នាលគ្នាយើងទាំងឡាយ ព្រោះថា បើ​ពួកយើង ប្រតិបត្តិ​យ៉ាង​នេះ​ហើយ នឹងទៅ​កើត​ក្នុងលោក ដែលមានសេចក្តីសុខតែមួយយ៉ាង ដូច្នេះ​ដែរឬ។ សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​នោះ លុះតថាគត សួរដូច្នេះ​ហើយ ឆ្លើយថា ​ទេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់សេចក្តីនោះ​ថា ដូចម្តេច កាលបើហេតុយ៉ាងនេះ មានហើយ ភាសិតរបស់សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងនោះ មិនជាអស្ចារ្យទេឬ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើហេតុយ៉ាងនេះ មានហើយ ភាសិត​របស់​សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​នោះ មិនជាអស្ចារ្យដោយពិតទេ។

[១០៤] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ការបាននូវអត្តភាពនេះ មាន៣យ៉ាង គឺ បាននូវ​ឱឡារិក​អត្តភាព¹³⁾ (អត្តភាពគ្រោតគ្រាត)១ បាននូវ​មនោមយអត្តភាព¹⁴⁾ (អត្តភាពសម្រេច​អំពីចិត្ត)១ បាននូវ​អរូប​អត្តភាព¹⁵⁾ (អត្តភាពគ្មានរូប)១។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ចុះការបាននូវ ឱឡារិកអត្តភាព តើដូចម្តេច។ កាយដែលមានរូប ប្រកបដោយ​មហាភូតរូប​៤ មានកវលីការាហារជាចំណី នេះឈ្មោះថា ការបាននូវ ឱឡារិកអត្តភាព។ ការបាននូវ មនោមយអត្តភាព តើដូចម្តេច។ កាយដែលមានរូបសម្រេច​ហើយដោយចិត្ត មាន​អវយវៈតូចធំគ្រប់សព្វ មានឥន្ទ្រិយមិនថោកទាប នេះឈ្មោះថា ការបាននូវ​មនោមយ​អត្តភាព។ ការបាននូវ អរូបអត្តភាព តើដូចម្តេច។ សត្វដែលមិនមានរូប សម្រេចហើយ​ដោយ​សញ្ញា នេះឈ្មោះថា ការបាននូវអរូបអត្តភាព។

[១០៥] ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគតសំដែងធម៌ ដើម្បីឲ្យលះបង់នូវការបាន​ឱឡារិក​អត្តភាពចេញ កាលបើអ្នកទាំងឡាយ ប្រតិបត្តិតាមហើយ សង្កិលេសិកធម៌¹⁶⁾ ទាំងឡាយ ពួកអ្នកនឹងលះបង់បាន វោទានិយធម៌¹⁷⁾ ទាំងឡាយ នឹងចំរើនដុះដាលឡើង អ្នកទាំងឡាយ នឹង​ធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តម ដោយខ្លួនឯង នឹងបានដល់នូវភាវៈ​ពេញលេញ និង​ភាវៈធំទូលាយ នៃមគ្គបញ្ញា និងផលបញ្ញាក្នុងបច្ចុប្បន្ន សម្រេច​សម្រាន្តឥរិយាបថនៅ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ប្រសិនបើអ្នកមានសេចក្តីត្រិះរិះ​យ៉ាងនេះថា សង្កិលេសិកធម៌​ទាំងឡាយ បុគ្គលនឹងលះបង់​បាន វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹងចំរើនដុះដាលឡើងបាន បុគ្គលនឹង​ធ្វើ​ឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តម ដោយខ្លួនឯង នឹងបានដល់នូវភាវៈ​ពេញលេញ និង​ភាវៈធំទូលាយ នៃមគ្គបញ្ញា និងផលបញ្ញាក្នុងបច្ចុប្បន្ន សម្រេច​សម្រាន្តឥរិយាបថនៅ តែការសម្រេច​ឥរិយាបថនៅ រមែងនាំមកនូវសេចក្តីលំបាក។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នក​មិនគួរ​យល់ឃើញ​ដំណើរនុ៎ះ យ៉ាងនេះឡើយ។ សង្កិលេសិកធម៌​ទាំងឡាយ នឹងសាបសូន្យទៅ​ផង វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹងចំរើនដុះដាលឡើងផង បុគ្គលនឹងធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយ​បញ្ញាដ៏ឧត្តម ដោយខ្លួនឯង នឹងបានដល់នូវភាវៈ​ពេញលេញ និង​ភាវៈធំទូលាយ នៃមគ្គបញ្ញា និងផលបញ្ញាក្នុងបច្ចុប្បន្ន សម្រេច​សម្រាន្តឥរិយាបថ ឯបាមោជ្ជៈ បីតិ បស្សទ្ធិ សតិ សម្បជញ្ញៈ ការសម្រេចឥរិយាបថនៅជាសុខ ក៏នឹង​កើតមានឡើង។

[១០៦] ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគតសំដែងធម៌ ដើម្បីឲ្យលះបង់នូវការបាននូវ​មនោមយអត្តភាពនោះចេញ កាលបើអ្នកទាំងឡាយ ប្រតិបត្តិតាមហើយ សង្កិលេសិកធម៌​ទាំងឡាយនឹងសាបសូន្យទៅ វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹង​ចំរើនដុះដាលឡើង អ្នក​ទាំង​ឡាយ នឹងបានធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តមដោយខ្លួនឯង នឹងបានដល់​នូវ​ភាវៈ​ពេញ​​លេញនឹងភាវៈធំទូលាយ នៃមគ្គបញ្ញា និងផលបញ្ញាក្នុងបច្ចុប្បន្ន សម្រេច​សម្រាន្ត​ឥរិយាបថ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ ប្រសិនបើអ្នកមានសេចក្តីត្រិះរិះយ៉ាងនេះថា សង្កិលេសិក​ធម៌ទាំងឡាយ នឹងសាបសូន្យទៅ វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹងចំរើនដុះដាលឡើង បុគ្គល​នឹងធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តមដោយខ្លួនឯង នឹងបានដល់នូវភាវៈ​ពេញ​លេញ និងភាវៈ​ធំទូលាយ នៃមគ្គបញ្ញា និងផលបញ្ញា ក្នុងបច្ចុប្បន្ន សម្រេច​សម្រាន្ត​ឥរិយាបថ តែការសម្រេច​ឥរិយាបថនៅ រមែងនាំមកនូវសេចក្តីលំបាក។ ម្នាល​បោដ្ឋបាទ អ្នក​មិនគួរយល់ឃើញដំណើរនុ៎ះ យ៉ាងនេះឡើយ។ សង្កិលេសិកធម៌ទាំងឡាយ នឹង​សាបសូន្យទៅផង វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹងចំរើនដុះដាលឡើងផង (សេចក្តី​បំប្រួញ) បាមោជ្ជៈ បីតិ បស្សទ្ធិ សតិ សម្បជញ្ញៈ ការសម្រេច​ឥរិយាបថនៅជាសុខ ក៏កើត​មាន​ឡើង។

[១០៧] ម្នាលបោដ្ឋបាទ តថាគតសំដែងធម៌ ដើម្បី​ឲ្យលះបង់នូវការ​បាននូវ​អរូបអត្តភាពនោះចេញ កាលបើអ្នកទាំងឡាយប្រតិបត្តិតាមហើយ សង្កិលេសិកធម៌​ទាំងឡាយ នឹងសាបសូន្យទៅ វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹងចំរើនដុះដាលឡើង អ្នក​ទាំងឡាយនឹងធ្វើ​ឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តម ដោយខ្លួន​ឯង នឹងបានដល់នូវ​ភាវៈ​ពេញលេញ និងភាវៈ​ធំទូលាយ នៃមគ្គបញ្ញា និងផលបញ្ញាក្នុងបច្ចុប្បន្ន សម្រេច​ឥរិយា​បថនៅ។ (សេចក្តីបំប្រួញ) បាមោជ្ជៈ បីតិ បស្សទ្ធិ សតិ សម្បជញ្ញៈ និងការសម្រេច​ឥរិយាបថ នៅជាសុខ ក៏កើតមានឡើង។

[១០៨] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ប្រសិនបើពួក​ជនដទៃ សួរយើងយ៉ាងនេះថា ម្នាលអាវុសោ អ្នកទាំងឡាយសំដែងធម៌ថា កាលបើអ្នកទាំងឡាយប្រតិបត្តិតាមហើយ សង្កិលេសិកធម៌​ទាំងឡាយ នឹងសាបសូន្យទៅ វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹងចំរើនដុះដាលឡើង អ្នក​ទាំងឡាយ​នឹងធ្វើ​ឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តម ដោយខ្លួន​ឯង នឹងបានដល់នូវ​ភាវៈ​ពេញលេញ និងភាវៈ​ធំទូលាយ នៃមគ្គបញ្ញា និងផលបញ្ញាក្នុងបច្ចុប្បន្ន សម្រេច​ឥរិយា​បថនៅ ដូច្នេះ ដើម្បីលះបង់នូវ​ការបានឱឡារិកអត្តភាពណា ការ​បាននូវ​ឱឡារិកអត្តភាព​នោះ តើដូចម្តេច។ យើង កាលបើពួកជនទាំងនោះ សួរយ៉ាងនេះហើយ គប្បីព្យាករយ៉ាង​នេះថា ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ពួកយើងសំដែង​ធម៌ថា កាលបើអ្នក​ទាំងឡាយ​ ប្រតិបត្តិ​តាម​ហើយ សង្កិលេសិកធម៌​ទាំងឡាយ នឹងសាបសូន្យទៅ វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹងចំរើនដុះដាលឡើង អ្នក​ទាំងឡាយ​ នឹងធ្វើ​ឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តម ដោយ​ខ្លួន​​ឯង នឹងបានដល់នូវ​ភាវៈ​ពេញលេញ និងភាវៈ​ធំទូលាយ នៃមគ្គបញ្ញា និង​ផល​បញ្ញា​ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន សម្រេច​ឥរិយា​បថនៅ ដូច្នេះ ដើម្បីលះបង់នូវ​ការបានឱឡារិកអត្តភាពណា ការ​បាននូវ​ឱឡារិកអត្តភាព​នោះ គឺអត្តភាពប្រកបដោយមហាភូតរូប៤ នេះឯង។

[១០៩] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ប្រសិនបើពួកជនដទៃសួរពួកយើងយ៉ាងនេះថា ម្នាល​អ្នក​ទាំងឡាយមានអាយុ ចុះការបាននូវមនោមយអត្តភាពនោះ តើដូចម្តេច។ (សេចក្តី​បំប្រួញ​ដូចគ្នានឹងន័យមុននោះដែរ) អ្នកទាំងឡាយសំដែងធម៌ថា កាលបើអ្នក​ទាំងឡាយ ប្រតិបត្តិ​តាម​ហើយ សង្កិលេសិកធម៌​ទាំងឡាយ នឹងសាបសូន្យទៅ វោទានិយធម៌ទាំងឡាយ នឹង​ចំរើន​ដុះដាលឡើង។បេ។ នឹងសម្រេច​ឥរិយា​បថនៅ ដូច្នេះ ដើម្បីលះបង់នូវការបាន​នូវអរូបអត្តភាព​ណា ការ​បាននូវ​អរូបអត្តភាព​នោះ តើដូចម្តេច។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់​សេចក្តីនោះ​ថា ដូចម្តេច កាលបើហេតុយ៉ាងនេះមានហើយ ភាសិត (របស់តថាគត) ប្រកបដោយ​សេចក្តី​អស្ចារ្យដែរឬ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើហេតុយ៉ាងនេះមានហើយ ភាសិត (របស់​ព្រះអង្គ) ប្រកបដោយ​សេចក្តី​អស្ចារ្យដោយពិត។

[១១០] ម្នាលបោដ្ឋបាទ ប្រៀបដូចបុរស​ធ្វើជណ្តើរ បម្រុងនឹងឡើងកាន់​ប្រាសាទ ដាក់​ខាងក្រោមប្រាសាទនោះឯង ពួកជនសួរបុរសនោះ យ៉ាងនេះថា ម្នាលបុរសដ៏ចំរើន អ្នកធ្វើជណ្តើរបម្រុង​នឹងឡើងកាន់ប្រាសាទណា អ្នកស្គាល់​ប្រាសាទនោះថា នៅក្នុង​ទិស​ខាងកើត ឬទិសខាងត្បូង ទិសខាងលិច ឬទិសខាងជើង ជាប្រាសាទ​ខ្ពស់ទាប ឬយ៉ាង​កណ្តាល ដូច្នេះដែរឬ។ បើបុរសនោះប្រាប់ពួកជនយ៉ាងនេះថា ម្នាលអ្នកទាំងឡាយ​ដ៏​មានអាយុ ខ្ញុំធ្វើជណ្តើរបម្រុងនឹងឡើងកាន់ប្រាសាទណា ដាក់ខាងក្រោមប្រាសាទ​នោះឯង។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់ នូវសេចក្តីនោះ​ថា ដូចម្តេច កាល​បើ​ហេតុ​យ៉ាង​នេះ​មាន​ហើយ សំដីរបស់បុរសនោះ ប្រកបដោយសេចក្តីអស្ចារ្យដែរឬ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើហេតុយ៉ាងនេះមានហើយ សំដីរបស់បុរសនោះ ប្រកប​ដោយ​​សេចក្តី​អស្ចារ្យដោយពិត។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ បើពួកដទៃសួរពួកយើងយ៉ាង​នេះថា ម្នាលអ្នកទាំងឡាយមានអាយុ ចុះការបាននូវឱឡារិកអត្តភាពនោះ តើដូចម្តេច។បេ។ ម្នាល​អ្នកទាំងឡាយមានអាយុ ចុះការបាននូវ​មនោមយអត្តភាពនោះ​តើដូចម្តេច។ ម្នាលអ្នក​ទាំងឡាយមានអាយុ អ្នកទាំងឡាយសំដែង​ធម៌ថា កាលបើអ្នក​ទាំងឡាយ ប្រតិបត្តិ​តាម​ហើយ សង្កិលេសិកធម៌​ទាំងឡាយ នឹងសាបសូន្យទៅ វោទានិយធម៌​ទាំងឡាយ នឹង​ចំរើន​ដុះដាលឡើង អ្នកទាំងឡាយនឹងធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយបញ្ញា​ដ៏ឧត្តមដោយខ្លួនឯង នឹងបានដល់នូវភាវៈ​ពេញលេញ និងភាវៈធំទូលាយ នៃមគ្គ​បញ្ញា និងផលបញ្ញា ក្នុងបច្ចុប្បន្ន សម្រេច​ឥរិយាបថ នៅដូច្នេះ ដើម្បីលះបង់នូវការបាន​នូវ​អរូបអត្តភាពណា ការបាននូវអរូបអត្តភាពនោះ តើដូចម្តេច។ យើង កាលដែលជនទាំងនោះ សួរយ៉ាងនេះហើយ គប្បី​ព្យាករយ៉ាងនេះថា ម្នាល​អ្នកទាំង​ឡាយ​មានអាយុ ការបាននូវអរូបអត្តភាពនោះ គឺសត្វដែលមិនមានរូប សម្រេចដោយសញ្ញានេះ​ឯង។បេ។ ម្នាលបោដ្ឋបាទ អ្នកសំគាល់​នូវសេចក្តីនេះថា ដូចម្តេច កាលបើ​ហេតុ​យ៉ាង​នេះ​មានហើយ ភាសិត (របស់តថាគត) ប្រកបដោយ​សេចក្តី​អស្ចារ្យដែរឬ។ បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ដ៏​ចំរើន កាលបើហេតុយ៉ាងនេះមានហើយ ភាសិតរបស់​ព្រះអង្គ ប្រកបដោយ​សេចក្តី​អស្ចារ្យ​ដោយពិត។

[១១១] កាលព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់យ៉ាងនេះហើយ ចិត្តហត្ថិសារីបុត្ត ក៏​ក្រាបទូលសួរចំពោះ​ព្រះមានព្រះភាគ ដូច្នេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ការបាន​នូវ​ឱឡារិកអត្តភាពក្នុងសម័យណា (របស់សត្វណា) សម័យនោះ ការបាននូវមនោមយ​អត្តភាព ការបាននូវ​អរូបអត្តភាពរបស់សត្វនោះ ក៏ទទេសោះសូន្យ គឺខានបាន ក្នុង​សម័យ​នោះ បានត្រឹមតែ​ឱឡារិកអត្តភាព​ប៉ុណ្ណោះឬ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ការបាន​នូវ​មនោមយអត្តភាពក្នុងសម័យណា (របស់សត្វណា) សម័យនោះ ការបាននូវឱឡារិក​អត្តភាព ការបាននូវ​អរូបអត្តភាពរបស់សត្វនោះ ក៏ទទេសោះសូន្យ ក្នុង​សម័យ​នោះ បានត្រឹមតែ​មនោមយអត្តភាព​ប៉ុណ្ណោះឬ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ការបាន​នូវ​អរូបអត្តភាពក្នុងសម័យណា (របស់សត្វណា) សម័យនោះ ការបាននូវឱឡារិកអត្តភាព ការបាននូវមនោមយអត្តភាពរបស់សត្វនោះ ទទេសោះសូន្យ ក្នុង​សម័យ​នោះ បានត្រឹម​តែ​​អរូបអត្តភាព​ប៉ុណ្ណោះឬ។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ថា ម្នាលចិត្តៈ ការបាននូវ​ ​ឱឡារិកអត្តភាព ក្នុងសម័យណា សម័យនោះ រមែង​មិនដល់នូវការរាប់ថា បាននូវមនោមយ​អត្តភាព ទាំងមិនដល់នូវការរាប់ថា បាននូវ​អរូបអត្តភាព ក្នុង​សម័យ​នោះ ដល់នូវការរាប់ថា បានត្រឹមតែ​ឱឡារិកអត្តភាព​ប៉ុណ្ណោះ ម្នាលចិត្តៈ ការបាននូវ​ ​មនោមយអត្តភាព ក្នុងសម័យណា សម័យនោះ រមែង​មិនដល់នូវការរាប់ថា បាននូវ​ឱឡារិក​អត្តភាព ទាំងមិនដល់នូវការរាប់ថា បាននូវ​អរូបអត្តភាព ក្នុង​សម័យ​នោះ ដល់​នូវការរាប់ថា បានត្រឹមតែ​មនោមយអត្តភាព​ប៉ុណ្ណោះ ម្នាលចិត្តៈ ការបាននូវ​ ​អរូបអត្តភាព ក្នុងសម័យណា សម័យនោះ រមែង​មិនដល់នូវការរាប់ថា បាននូវឱឡារិកអត្តភាព ទាំង​មិន​ដល់នូវការរាប់ថា បាននូវមនោមយអត្តភាពទេ ក្នុង​សម័យ​នោះ ដល់នូវការរាប់ថា បានត្រឹមតែអរូបអត្តភាព​ប៉ុណ្ណោះ។

[១១២] ម្នាលចិត្តៈ បើជនទាំងឡាយសួរអ្នកយ៉ាងនេះថា អ្នកធ្លាប់កើតក្នុងអតីត​កាល អ្នកមិនមែនជាមិនធ្លាប់កើតទេ អ្នកនឹងកើត​ក្នុងអនាគតកាល អ្នកមិនមែន​ជាមិន​កើតទេ អ្នកកើតក្នុងកាលឥឡូវនេះ អ្នកមិនមែន​ជាមិនកើតទេឬ។ ម្នាលចិត្តៈ កាលបើគេ​សួរ​យ៉ាងនេះហើយ អ្នកគប្បីដោះស្រាយ​ដូចម្តេច។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន បើជន​ទាំងឡាយ​ សួរខ្ញុំព្រះអង្គយ៉ាងនេះថា អ្នកធ្លាប់​កើតក្នុងអតីតកាល អ្នកមិនមែន​ជា​មិន​ធ្លាប់​កើត​ទេ អ្នកនឹងកើត​ក្នុងអនាគតកាល អ្នកមិនមែន​ជានឹងមិន​កើតទេ អ្នកកើតក្នុង​កាល​ឥឡូវ​នេះ អ្នកមិនមែន​ជាមិនកើតទេឬ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើគេ​សួរ​យ៉ាងនេះ​ហើយ ខ្ញុំព្រះអង្គ គប្បីដោះស្រាយ​យ៉ាងនេះថា ខ្ញុំធ្លាប់កើតក្នុងអតីតកាល ខ្ញុំ​មិនមែន​ជា​មិន​ធ្លាប់កើតទេ ខ្ញុំនឹងកើត​ក្នុងអនាគតកាល ខ្ញុំមិនមែន​ជានឹងមិន​កើតទេ ខ្ញុំកើតក្នុងកាលឥឡូវនេះ ខ្ញុំមិនមែន​ជាមិនកើតទេ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលបើ​គេ​សួរ​យ៉ាងនេះហើយ ខ្ញុំព្រះអង្គ គប្បីដោះស្រាយយ៉ាងនេះឯង។

[១១៣] ម្នាលចិត្តៈ បើជនទាំងឡាយ សួរអ្នកយ៉ាងនេះថា ការបាននូវ​អតីត​អត្តភាព​ណា របស់អ្នក ការបាននូវអត្តភាពនោះ​ របស់អ្នក ជាសភាវៈពិត ចំណែក​អនាគត​ និងបច្ចុប្បន្ន ជាការសូន្យទទេ ការបាននូវអនាគត​អត្តភាព​ណា របស់អ្នក ការបាននូវអត្តភាពនោះ​ របស់អ្នក ជាសភាវៈពិត ចំណែកអតីត​ និងបច្ចុប្បន្ន ជាការ​សោះសូន្យទទេ ការបាននូវ​បច្ចុប្បន្ន​អត្តភាព​ណា របស់អ្នកក្នុងកាលឥឡូវនេះ ការ​បាន​នូវ​អត្តភាព​នោះ​ របស់អ្នក ជាសភាវៈពិត ឯអតីត និង​អនាគត​ ជាការសោះសូន្យទទេឬ ម្នាលចិត្តៈ កាលដែលគេ​សួរ​យ៉ាងនេះហើយ តើអ្នកគប្បីដោះស្រាយ​ដូចម្តេច។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន បើជន​ទាំងឡាយ​ សួរខ្ញុំព្រះអង្គយ៉ាងនេះថា ការបាន​នូវ​អតីត​អត្តភាព​ណា របស់អ្នក ការបាននូវអត្តភាពនោះ​ របស់អ្នក ជាសភាវៈពិត ចំណែក​អនាគត​ និងបច្ចុប្បន្ន ជាការសោះសូន្យទទេ ការបាននូវអនាគត​អត្តភាព​ណា របស់អ្នក ការបាននូវអត្តភាពនោះ​ របស់អ្នក ជាសភាវៈពិត ចំណែកអតីត​ និងបច្ចុប្បន្ន ជាការ​សោះ​សូន្យ​ទទេ ការបាននូវ​បច្ចុប្បន្ន​អត្តភាព​ណា របស់អ្នក ក្នុងកាលឥឡូវនេះ ការ​បាន​នូវ​អត្តភាព​នោះ​ របស់អ្នក ជាសភាវៈពិត ឯអតីត និង​អនាគត​ ជាការសោះសូន្យទទេឬ។ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលដែលគេ​សួរ​យ៉ាងនេះហើយ ខ្ញុំព្រះអង្គ គប្បីដោះស្រាយ​យ៉ាងនេះថា ការបាន​នូវ​អតីត​អត្តភាព​ណា របស់ខ្ញុំ ការបាននូវអត្តភាពនោះ​ របស់ខ្ញុំ ជាសភាវៈពិត ក្នុងសម័យនោះ ចំណែក​អនាគត​ និងបច្ចុប្បន្ន ជាការសោះសូន្យទទេ ការបាននូវអនាគត​អត្តភាព​ណា របស់ខ្ញុំ ការបាននូវអត្តភាពនោះ​ របស់ខ្ញុំ ជាសភាវៈពិត ក្នុងសម័យនោះ ចំណែកអតីត​ និងបច្ចុប្បន្ន ជាការ​សោះសូន្យទទេ ការបាននូវ​បច្ចុប្បន្ន​អត្តភាព​ណា របស់ខ្ញុំ ក្នុងកាលឥឡូវនេះ ការ​បាន​នូវ​អត្តភាព​នោះ​ របស់ខ្ញុំ ជាសភាវៈពិត ឯអតីត និង​អនាគត​ ជាការសោះសូន្យទទេ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន កាលដែលគេ​សួរ​យ៉ាងនេះហើយ ខ្ញុំព្រះអង្គ គប្បីដោះស្រាយ​យ៉ាងនេះឯង។

[១១៤] ម្នាលចិត្តៈ យ៉ាងនោះឯងហើយ ការបាននូវឱឡារិកអត្តភាព ក្នុងសម័យ​ណា សម័យនោះ មិនដល់​នូវការរាប់ថា បាននូវ​មនោមយអត្តភាព ទាំង​មិន​ដល់​នូវ​ការ​រាប់​ថា បាននូវ​អរូបអត្តភាព ក្នុង​សម័យ​នោះ ដល់នូវការរាប់ថា បានត្រឹមតែ​ឱឡារិក​អត្តភាព​​ប៉ុណ្ណោះ ម្នាលចិត្តៈ ការបាននូវ​ ​មនោមយអត្តភាព។បេ។ ម្នាលចិត្តៈ ការបាននូវ​ ​អរូបអត្តភាព ក្នុងសម័យណា សម័យនោះ ក៏​មិនដល់នូវការរាប់ថា បាននូវ​ឱឡារិក​អត្តភាព ទាំង​មិន​ដល់នូវការរាប់ថា បាននូវមនោមយអត្តភាពទេ ក្នុង​សម័យ​នោះ ដល់​នូវ​ការ​រាប់ថា បានត្រឹមតែអរូបអត្តភាព​ប៉ុណ្ណោះ។ ម្នាលចិត្តៈ ប្រៀបដូច​ទឹកដោះស្រស់ (កើត) អំពីមេគោ ទឹកដោះជូរ (កើត) អំពីទឹកដោះស្រស់ ទឹកដោះខាប់ (កើត) អំពីទឹក​ដោះជូរ ទឹកដោះរាវ (កើត) អំពីទឹកដោះខាប់ ទឹកដោះថ្លា (កើត) អំពីទឹក​ដោះរាវ ទឹក​ដោះ​ស្រស់ មានក្នុងសម័យណា សម័យនោះ មិនដល់នូវការរាប់ថា ទឹកដោះជូរ មិនដល់នូវ​ការរាប់ថា ទឹកដោះខាប់ មិនដល់នូវ​ការរាប់ថា ទឹកដោះរាវ មិនដល់នូវ​ការរាប់ថា ទឹកដោះថ្លា ដល់នូវ​ការរាប់ថា ត្រឹមតែទឹកដោះ​ស្រស់ប៉ុណ្ណោះ។ សម័យណា ជា​ទឹក​ដោះជូរ។ ជាទឹកដោះខាប់។ ជាទឹកដោះ​រាវ។ ជាទឹកដោះថ្លា សម័យនោះ មិនដល់នូវ​ការរាប់ថា ទឹកដោះស្រស់ មិនដល់នូវ​ការរាប់ថា ទឹកដោះជូរ មិនដល់នូវ​ការរាប់ថា ទឹកដោះខាប់ មិនដល់នូវ​ការរាប់ថា ទឹកដោះរាវ ក្នុងសម័យនោះ ដល់នូវ​ការរាប់ ត្រឹមតែថាទឹកដោះថ្លាប៉ុណ្ណោះ។ ម្នាលចិត្តៈ ការបាននូវឱឡារិកអត្តភាព ក្នុងសម័យ​ណា សម័យនោះ មិនដល់​នូវការរាប់ថា បាននូវ​មនោមយអត្តភាព ​មិន​ដល់​នូវ​ការ​រាប់​ថា បាននូវ​អរូបអត្តភាពទេ ក្នុង​សម័យ​នោះ ដល់នូវការរាប់ថា បានត្រឹមតែ​ឱឡារិក​អត្តភាព​​ប៉ុណ្ណោះ។ ម្នាលចិត្តៈ ការបាននូវ​ ​មនោមយអត្តភាព។បេ។ ការបាននូវអរូបអត្តភាព ក្នុងសម័យណា សម័យនោះ មិនដល់នូវការរាប់ថា បាននូវឱឡារិកអត្តភាព មិនដល់នូវ​ការរាប់ថា បាននូវមនោមយអត្តភាពទេ ក្នុងសម័យនោះ ដល់​នូវ​ការ​រាប់ថា បានត្រឹមតែអរូបអត្តភាព​ប៉ុណ្ណោះ ក៏យ៉ាងនោះឯង។ ម្នាលចិត្តៈ សំដីទាំងនេះឯង ជា​ឈ្មោះ​សម្រាប់លោក ជាភាសា​សម្រាប់លោក ជាវោហារ​របស់លោក ជាបញ្ញត្តិក្នុង​លោក តថាគត រមែង​ពោលដែរ តែមិនប៉ះពាល់​ដោយសេចក្តីប្រកាន់ទេ។

[១១៥] កាលបើព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់យ៉ាងនេះហើយ បោដ្ឋបាទបរិព្វាជក ក្រាបទូល​ព្រះមានព្រះភាគ យ៉ាងនេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ពីរោះណាស់ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ពីរោះណាស់។បេ។ សូមព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ចាំទុកនូវខ្ញុំព្រះអង្គ​ថា ជាឧបាសក អ្នកដល់សរណៈ ស្មើដោយជីវិត ចាប់ដើមតាំងពី​ថ្ងៃនេះ​ទៅ។ ចំណែកខាង​ចិត្តហត្ថិសារីបុត្ត ក្រាបទូល​ព្រះមានព្រះភាគ យ៉ាងនេះថា បពិត្រ​ព្រះអង្គ​ដ៏​ចំរើន ពីរោះណាស់ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ពីរោះណាស់ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ប្រៀប​ដូច​គេបើកនូវ​របស់ដែល​កំបាំង។បេ។ ទ្រោលបំភ្លឺប្រទីប ដោយគិតថា មនុស្ស​មានភ្នែក​ភ្លឺ នឹងឃើញរូបទាំងឡាយបាន ធម៌ដែលព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ប្រកាស​ ដោយអនេក​បរិយាយ ក៏យ៉ាងនេះឯង បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ខ្ញុំព្រះអង្គ សូមដល់នូវ​ព្រះមានព្រះភាគ​ផង ព្រះធម៌ផង ព្រះភិក្ខុសង្ឃផង ជាសរណៈ បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន ខ្ញុំព្រះអង្គ គួរ​បាន​បព្វជ្ជា គួរបានឧបសម្បទា ក្នុងសំណាក់នៃ​ព្រះមានព្រះភាគ។ ចិត្តហត្ថិសារីបុត្ត ក៏​បាន​នូវ​បព្វជ្ជា បាននូវឧបសម្បទា ក្នុងសំណាក់នៃ​ព្រះមានព្រះភាគ។ ចិត្តហត្ថិសារីបុត្តដ៏​មានអាយុ បានឧបសម្បទា មិនយូរប៉ុន្មាន ក៏ដោះខ្លួន ចេញចាកពួក ជាបុគ្គល​តែម្នាក់​ឯង ឥតមានសេចក្តីប្រមាទឡើយ ព្យាយាមដុតកិលេស បញ្ជូនចិត្ត​ឲ្យបែរ​ទៅកាន់​ (ព្រះនិព្វាន) ពួក​កុលបុត្រ ដែលចេញចាកផ្ទះ ហើយចូលទៅកាន់ផ្នួសដោយប្រពៃ ដើម្បី​អនុត្តរធម៌ណា ក៏​បានធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តម ដោយខ្លួនឯង នូវអនុត្តរធម៌នោះ ជាទីបំផុត នៃ​មគ្គព្រហ្មចរិយៈ ក្នុងបច្ចុប្បន្ន មិនយូរប៉ុន្មាន សម្រេចសម្រាន្តនៅ ដោយឥរិយាបថ​ទាំង​៤ បានដឹងច្បាស់ថា ជាតិរបស់អាត្មាអញ អស់ហើយ មគ្គព្រហ្មចរិយធម៌ អាត្មាអញ ក៏​បាន​អប់រំហើយ សោឡសកិច្ច អាត្មាអញ ក៏បានធ្វើ​រួចហើយ កិច្ចដទៃក្រៅពីនេះទៅទៀត គ្មាន​ឡើយ។ បណ្តាព្រះអរហន្តទាំងឡាយ ព្រះចិត្តហត្ថិសារីបុត្តមានអាយុ ជាព្រះអរហន្ត​មួយអង្គដែរ។