[១] អ្នកទាំងឡាយ ចូរស្តាប់នូវគាថាទាំងឡាយ ប្រកបដោយប្រយោជន៍ របស់ព្រះថេរៈទាំងឡាយ អ្នកមានចិត្តចំរើនហើយ កាលបន្លឺឡើង ដូចជាសីហៈ ជាសត្វមានចង្កូមដែលបន្លឺទៀបច្រកនៃភ្នំ ព្រះថេរៈទាំងឡាយតាមនាម តាមគោត្រ តាមវិហារធម៌ តាមអធ្យាស្រ័យ ប្រកបដោយប្រាជ្ញា ជាបុគ្គលមិនខ្ជិលច្រអូស ចំរើនវិបស្សនា ក្នុងទីនោះៗ បានពាល់ត្រូវអច្ចុតបទ គឺព្រះនិព្វាន ពិចារណានូវគុណសម្បត្តិ ដែលលោកបានធ្វើស្រេចហើយ បានសំដែងហើយនូវសេចក្តីដូចតទៅនេះ។

[២] នែភ្លៀង ខ្ទមរបស់អាត្មា បានបិទបាំងហើយ ជាសុខ មិនមានខ្យល់ អ្នកចូរបង្អោរតាមសប្បាយចុះ ចិត្តរបស់អាត្មា ដម្កល់ទុកល្អហើយ ជាចិត្តរួចស្រឡះ (ចាកអាសវៈ) អាត្មាមានព្យាយាមដុតកំដៅកិលេសជាប្រក្រតី ម្នាលភ្លៀង អ្នកចូរបង្អោរមកចុះ។

ឮថា ព្រះសុភូតិត្ថេរមានអាយុ បានពោលគាថាដោយប្រការដូច្នេះ។

[៣] បុគ្គលអ្នកស្ងប់រម្ងាប់ វៀរចាកបាប ពោលពាក្យដោយឧបាយប្រាជ្ញា ជាអ្នកមិនរវើររវាយ តែងកំចាត់បង់នូវបាបធម៌ (ចាកខន្ធសន្តាន) ដូចខ្យល់បក់ផ្តាច់ស្លឹកឈើ។

ឮថា មហាកោដ្ឋិតត្ថេរមានអាយុ បានពោលគាថា ដោយប្រការដូច្នេះ។

[៤] អ្នកចូរមើលបញ្ញានេះ របស់ព្រះតថាគតទាំងឡាយ ដូចជាភ្លើងដែលរុងរឿងក្នុងរាត្រី ព្រះតថាគតទាំងឡាយ ជាអ្នកប្រទានពន្លឺចក្ខុ តែងកំចាត់បង់សេចក្តីសង្ស័យរបស់វេនេយ្យជន ដែលមកហើយ។

ឮថា កង្ខារេវតត្ថេរមានអាយុ បានពោលគាថាដោយប្រការដូច្នេះ។

[៥] បុគ្គលគប្បីនៅរួមជាមួយនឹងពួកសប្បុរសជាបណ្ឌិត អ្នកឃើញប្រយោជន៍ ព្រោះអ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ អ្នកមានប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃ មិនប្រមាទ តែងបានប្រយោជន៍ច្រើន ជ្រៅ ល្អិតម៉ត់ចត់ ដែលឃើញបានដោយក្រ។

ឮថា បុណ្ណត្ថេរមានអាយុ ជាបុត្រនាងមន្តានី បានពោលគាថាដោយប្រការដូច្នេះ។

[៦] ភិក្ខុណា ឈ្មោះទព្វ ដែលគេទូន្មានបានដោយក្រ បានទូន្មានដោយការទូន្មាន (ឥន្ទ្រិយ) ជាព្រះថេរៈមានចិត្តសន្តោស ឆ្លងសេចក្តីសង្ស័យ មានជ័យជំនះ ប្រាសចាកសេចក្តីតក់ស្លុត ភិក្ខុទព្វមល្លបុត្តនោះ មានចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន បរិនិព្វានហើយ។

ឮថា ទព្វត្ថេរមានអាយុ បានពោលគាថាដោយប្រការដូច្នេះ។

[៧] ភិក្ខុណា ជាបុគ្គលម្នាក់ឯង ចូលទៅកាន់ព្រៃត្រជាក់ ជាអ្នកសន្តោស មានចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន មានជ័យជំនះ ប្រាសចាកសេចក្តីព្រឺរោម (ភិក្ខុនោះ ឈ្មោះថា) មានប្រាជ្ញា រក្សាកាយគតាសតិ។

ឮថា សីតវនិយត្ថេរមានអាយុ (បានពោល) ដោយប្រការដូច្នេះ។

[៨] បុគ្គលណា កំចាត់បង់នូវសេនានៃមច្ចុរាជ ដូចជាជំនន់ដ៏ធំ កំចាត់បង់នូវស្ពានបបុស ដែលមានកំឡាំងថយ ជាអ្នកមានជ័យជំនះ ប្រាសចាកសេចក្តីតក់ស្លុត បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាមានឥន្ទ្រិយទូន្មានហើយ មានចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន រំលត់ទុក្ខហើយ។

ឮថា ភល្លិយត្ថេរមានអាយុ (បានពោល) ដោយប្រការដូច្នេះ។

[៩] ភិក្ខុណា ដែលគេទូន្មានបានដោយក្រ តែបានទូន្មានខ្លួនឯង ដោយការទូន្មាន (ឥន្ទ្រិយ) ជាអ្នកប្រាជ្ញ មានចិត្តសន្តោស ឆ្លងផុតសេចក្តីសង្ស័យ មានជ័យជំនះ ប្រាសចាកសេចក្តីព្រឺរោម ភិក្ខុនោះ ប្រាសចាករាគៈ មានចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន រំលត់ទុក្ខហើយ

[១០] ដំណើរនៃអាត្មាអញមកល្អហើយ មិនមែនប្រាសចាក (បញ្ញា) ទេ សេចក្តីគិតរបស់អាត្មាអញនោះ មិនមែនជាការគិតខុសទេ ព្រោះអាត្មាអញ បានសំរេចគុណដ៏ប្រសើរនោះ ក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ដែលព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ចែកទុកហើយ។

[១១] បុគ្គលដែលបានដល់នូវវេទ ជាអ្នកសន្តោស មានខ្លួនសង្រួមហើយ មិនជាប់ចំពាក់ក្នុងធម៌ទាំងពួង គឺតណ្ហា ទិដ្ឋិទេ រមែងកំចាត់ចេញនូវសេចក្តីអាល័យក្នុងលោកនេះ និងលោកខាងមុខបាន ព្រោះដឹងច្បាស់នូវទីកើត និងទីរលត់នៃលោក។

[១២] ភិក្ខុអ្នកច្រើនដោយសេចក្តីរីករាយក្នុងធម៌ ដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រកាសហើយ រមែងបានសន្តិបទ គឺព្រះនិព្វាន ជាទីរម្ងាប់នូវសង្ខារ ជាគុណធម៌នាំមកនូវសេចក្តីសុខ។

[១៣] ភិក្ខុមានប្រាជ្ញាជាកំឡាំង បរិបូណ៌ដោយសីល និងវ័ត មានចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន ត្រេកអរក្នុងឈាន មានស្មារតី បរិភោគភោជនតាមមាន ជាអ្នកប្រាសចាករាគៈ ក្នុងលោកនេះ តែងរង់ចំាកាលកិរិយាប៉ុណ្ណោះ។

[១៤] ភ្នំជាវិការៈនៃថ្មទាំងឡាយនោះ មានពណ៌ខៀវដូចពពក ជាភ្នំដ៏រុងរឿង មានទឹកត្រជាក់ ទ្រទ្រង់នូវវត្ថុដ៏បរិសុទ្ធ ដ៏ដេរដាស ដោយសត្វអណ្តើកមាស តែងញ៉ាំងយើងឲ្យរីករាយ។

[១៥] ឧបជ្ឈាយ៍ និយាយនឹងខ្ញុំថា នែសីវកៈ យើងចេញទៅអំពីស្រុកនេះ កាយរបស់យើងនៅក្នុងស្រុក តែចិត្តរបស់យើងទៅកាន់ព្រៃ យើងសូម្បីដេក ក៏ឈ្មោះថាដើរ ការជាប់ចំពាក់របស់ជនអ្នកចេះដឹង មិនមានទេ។

[១៦] ភិក្ខុគប្បីកាត់បង់សំយោជនៈខាងក្រោម ៥ គប្បីលះបង់សំយោជនៈខាងលើ ៥ គប្បីចំរើនឥន្ទ្រិយ ៥ តទៅ ជាអ្នកកន្លងនូវគ្រឿងជាប់ចំពាក់ ៥¹⁾ ទើបលោកហៅថា ឆ្លងឱឃៈបាន។

[១៧] អាជានេយ្យ²⁾ ដ៏ចំរើន មាននង្គ័លជាទីប្រព្រឹត្តទៅមក ជាសត្វមានបូក តែងទៅបានដោយឥតលំបាក យ៉ាងណាមិញ កាលបើនិរាមិសសុខ ដែលខ្ញុំបានហើយ វេលាយប់ និងថ្ងៃទាំងឡាយរបស់ខ្ញុំ តែងប្រព្រឹត្តកន្លងទៅ ដោយឥតលំបាក ក៏យ៉ាងនោះដែរ

[១៨] បុគ្គលណា មានថីនមិទ្ធៈផង ជាអ្នកបរិភោគច្រើនផង ល្មោភដេកផង ដេកប្រែប្រួល ៗ ផង ដូចជ្រូកស្រុកធំ ដែលគេចិញ្ចឹមដោយចំណី ក្នុងកាលណា បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថា ល្ងង់ខ្លៅ តែងចូលទៅកាន់គភ៌រឿយ ៗ ក្នុងកាលនោះ។

[១៩] ភិក្ខុជាអ្នកទទួលមរតករបស់ព្រះពុទ្ធ បានពិចារណានូវផែនដី គឺអត្តភាពនេះ ដោយសំគាល់ថាជារាងឆ្អឹងទាំងអស់ ក្នុងភេសកឡាវ័ន ភិក្ខុនោះ តែងលះបង់កាមរាគបាន ដោយឆាប់រហ័ស ទំនងដូចជាអាត្មាអញ (នេះ)។

[២០] ពួកជនអ្នកបង្ហូរទឹក តែងបង្ហូរទឹក ពួកអ្នកធ្វើព្រួញ រមែងពត់ព្រួញ ពួកជាងចំាង រមែងចាំងឈើ (យ៉ាងណាមិញ) ពួកជនអ្នកមានវ័តល្អ រមែងទូន្មានខ្លួនឲ្យត្រង់ (ក៏យ៉ាងនោះដែរ)។

[២១] ខ្ញុំមិនមានមរណភ័យទេ សេចក្តីអាល័យក្នុងជីវិតក៏មិនមាន ខ្ញុំជាអ្នកនឹករឭកខ្ជាប់ ដឹងខ្លួនសព្វគ្រប់ នឹងដាក់ចោលរាងកាយបាន។

[២២] ខ្ញុំមិនខ្លាចមរណៈភ័យទេ ព្រះសាស្តាចារ្យរបស់យើងទាំងឡាយ ទ្រង់ឈ្លាសវៃ ក្នុងព្រះនិព្វាន ឈ្មោះអមតៈ ភ័យមិនឋិតនៅក្នុងព្រះនិព្វានណា ភិក្ខុទាំងឡាយ តែងដល់ (នូវព្រះនិព្វាននោះ) ដោយមគ្គនោះ។

[២៣] ពួកសត្វក្ងោក ជាសត្វមានសម្បុរខៀវ មានកល្អ មានសិរ្ស៍ តែងយំក្នុងព្រៃ ឈ្មោះការវី ក្ងោកទាំងនោះ លុះត្រូវខ្យល់ត្រជាក់បក់មក តែងញ៉ាំងបុគ្គលដែលដេកលក់ និងបុគ្គលអ្នកមានឈាន ឲ្យភ្ញាក់ឡើង។

[២៤] ខ្ញុំបរិភោគមធុបាយាស ជិតគុម្ពឫស្សី ហើយពិចារណានូវការកើតឡើង និងការសូន្យទៅនៃខន្ធទាំងឡាយ (ដោយការទទួល) យកឱវាទខាងស្តាំ ខ្ញុំនឹងត្រឡប់ទៅកាន់ច្រកភ្នំ ហើយចំរើនវិវេកធម៌វិញ។

[២៥] អ្នកជាបព្វជិតនៅខ្ចីវស្សា ចូរពិចារណាភាពនៃធម៌ ជាធម៌ល្អ វិជ្ជាទាំង ៣ អ្នកបានសម្រេចហើយ ពុទ្ធសាសនា អ្នកក៏បានធ្វើហើយ។

[២៦] ផលចិត្តដ៏ប្រសើរ ដែលកើតដោយពន្លឺ (នៃវិញ្ញាណ) របស់ខីណាសវភិក្ខុណា អ្នកជាមារ មានចិត្តអាក្រក់³⁾ តែងជ្រែកនូវខីណាសវភិក្ខុនោះ ហើយដល់នូវសេចក្តីទុក្ខរឿយៗ។

[២៧] ខ្ញុំបានស្តាប់ព្រះវាចា ជាសុភាសិតរបស់ព្រះពុទ្ធ ជាអាទិច្ចពន្ធុហើយ បានត្រាស់ដឹងនូវអរិយសច្ចធម៌ដ៏ល្អិត (ដូចខ្មាន់ធ្នូ ជាអ្នកឈ្លាស) បាញ់ចុងរោមកន្ទុយ (នៃចៀម) ដោយព្រួញបាន។

[២៨] កាលខ្ញុំចំរើនវិវេកធម៌ ក៏កំចាត់បង់ស្មៅចិញ្ចៀន ស្បូវ គុម្ពឈើមានបន្លា ស្បូវរណ្តាស ស្មៅដំណេកទន្សាយ និងស្មៅយ៉ាប្លង គឺកិលេសគ្រោតគ្រាត កណ្តាល ល្អិត ដោយទ្រូង គឺសេចក្តីព្យាយាមបាន។

[២៩] អ្នកមិនខ្វល់ខ្វាយចំពោះសំពត់ទេឬ មិនត្រេកអរចំពោះការស្អិតស្អាងទេឬ អ្នកផ្សាយក្លិនសម្រេចអំពីសីលធម៌ឬ ដ្បិតពួកសត្វក្រៅអំពីនេះ មិនផ្សាយ (ក្លិនដូច្នោះទេ)។

[៣០] បុគ្គលកាលពត់ខ្លួន (ឲ្យត្រង់) ដូចជាងអ្នកធ្វើព្រួញ ពត់ព្រួញ លុះធ្វើចិត្តឲ្យត្រង់ហើយ ទើបទំលាយ នាំចេញនូវអវិជ្ជាបាន។

[៣១] កាលបើអាពាធកើតឡើងដល់ខ្ញុំ ស្មារតីកើតឡើងដល់ខ្ញុំថា អាពាធកើតឡើងដល់អញហើយ នេះជាកាលដែលអញមិនគួរប្រមាទ។

[៣២] បុគ្គលដែលត្រូវរបោម និងមូសខាំក្នុងព្រៃធំ គប្បីជាអ្នកមានសតិ អត់ធ្មត់ក្នុងព្រៃនោះ ដូចដំរីដែលនៅក្នុងចំណោមនៃសង្រ្គាម។

[៣៣] បុគ្គលអ្នកចាស់គ្រាំគ្រា បានដល់ព្រះនិព្វាន ជាគុណជាតមិនចាស់គ្រាំគ្រា អ្នកក្តៅក្រហាយ បានដល់ព្រះនិព្វានជាគុណជាតដ៏ត្រជាក់ ជានិរាមិសសុខ ជាគុណជាតស្ងប់រម្ងាប់ដ៏ក្រៃលែង ជាគុណដ៏ប្រសើរ ជាទីក្សេមចាកយោគៈ។

[៣៤] បុគ្គលមានសេចក្តីល្អចំពោះបុត្រតែមួយ ជាទីស្រឡាញ់យ៉ាងណា បុគ្គលត្រូវមានសេចក្តីក្សេមក្សាន្ត មានសោត្ថិភាពចំពោះសព្វសត្វក្នុងទិសទាំងពួង ក៏ដូច្នោះដែរ។

[៣៥] កាលខ្ញុំដឹងច្បាស់អស់កាលជានិច្ច ស្រីទាំងនុ៎ះ ដែលមិននៅជិត ប្រសើរ ខ្ញុំចេញអំពីស្រុក ទៅកាន់ព្រៃ ចេញអំពីព្រៃនោះមកកាន់ផ្ទះ ក្រោកចេញចាកផ្ទះនោះ ហើយចៀសចេញទៅ ម្នាលបោសិយៈ អ្នកកុំហៅរក (ស្រីទាំងនោះទៀតឡើយ)។

[៣៦] បុគ្គលអ្នកត្រូវការដោយសេចក្តីសុខ⁴⁾ កាលបើប្រតិបត្តិដើម្បីសេចក្តីសុខនោះ រមែងបានសេចក្តីសុខ (មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ) បុគ្គលណា ចំរើនអរិយមគ្គ ប្រកបដោយអង្គ ៨ ជាមគ្គដ៏ត្រង់ ដើម្បីដល់ព្រះនិព្វានឈ្មោះអមតៈ បុគ្គលនោះ រមែងបានកិត្តិគុណផង យសក៏ចំរើនដល់បុគ្គលនោះផង។

[៣៧] ការស្តាប់ជាការល្អ ការប្រព្រឹត្តិជាការល្អ ការនៅដោយឥតអាល័យ (ក្នុងកាមគុណ) ជាការល្អគ្រប់កាល ការសួរអំពីប្រយោជន៍⁵⁾ អំពើខាងស្តាំ (ជាការល្អ) អំពើទាំងនោះ ឈ្មោះថាជាសាមញ្ញផលរបស់បុគ្គលអ្នកមិនមានកង្វល់។

[៣៨] ពួកភិក្ខុ កាលត្រាច់ចរ ដេរដាស ទៅកាន់ជនបទផ្សេងៗ ឈ្មោះថា ជាអ្នកមិនសង្រួមផង រមែងញ៉ាំងសមាធិឲ្យភ្លាត់ផង ការត្រាច់ទៅក្នុងដែន នឹងធ្វើប្រយោជន៍អ្វីកើត។ ព្រោះហេតុនោះ បុគ្គលគប្បីបន្ទោបង់នូវសារម្ភកិ្កលេស គប្បីរំពឹង (ក្នុងកម្មដ្ឋាន) ធ្វើកុំឲ្យឧបក្កិលេសតាំងនៅជាប្រធានបានឡើយ។

[៣៩] ភិក្ខុណា បង្វិលទន្លេសរភូដោយឫទ្ធិ៍បាន ភិក្ខុនោះ គឺគវម្បតិ ជាអ្នកមិនអាស្រ័យ មិនញាប់ញ័រ (ដោយតណ្ហា និងទិដ្ឋិ) ទេវតាទាំងឡាយ តែងនមស្ការនូវព្រះថេរៈនោះ ថាជាមហាមុនី ជាអ្នកកន្លងនូវសង្គធម៌ទាំងពួង ជាអ្នកដល់នូវត្រើយនៃភព។

[៤០] ភិក្ខុអ្នកមានស្មារតី កាលបើក្តៅក្រហាយ (ដោយភ្លើងទុក្ខ ភ្លើងកិលេស) ដូចបុគ្គលដែលគេចាក់ដោយលំពែងត្រង់ក្បាល គប្បីវៀរស្រឡះ ដើម្បីលះបង់កាមរាគៈចេញ។

[៤១] ភិក្ខុអ្នកមានស្មារតី កាលបើក្តៅក្រហាយ (ដោយភ្លើងទុក្ខ ភ្លើងកិលេស) ដូចបុគ្គលដែលគេចាក់ដោយលំពែងត្រង់ក្បាល គប្បីវៀរស្រឡះ ដើម្បីលះបង់ភវរាគៈចេញ។

[៤២] ផ្លេកបន្ទោរ តែងដាលច្រវាត់ទៅកាន់ចន្លោះភ្នំវេភារៈផង ភ្នំបណ្ឌវៈផង ចំណែកខាងភិក្ខុជាបុត្តរបស់ព្រះមានព្រះភាគ ព្រះអង្គជាបុគ្គលនឹងធឹង ឥតមានគូប្រៀប ក៏តែងចូលទៅកាន់ចន្លោះភ្នំ ចំរើនឈាន។

[៤៣] ម្នាលនាងហលា ម្នាលនាងឧបហលា ម្នាលនាងសីសុបហលា នាងទាំងឡាយ⁶⁾ ឈ្មោះហលា ឈ្មោះឧបហលា ឈ្មោះសីសុបហលា ចូរជាអ្នកមានសតិខ្ជាប់ខ្ជួនចុះ (ដ្បិតព្រះសារីបុត្តជាបង) របស់នាងទាំងឡាយ បានមកត្រង់ហើយ ដូចអ្នកបាញ់រោមកន្ទុយទ្រាយ។

[៤៤] អញរួចស្រឡះហើយ ផុតស្រឡះហើយដោយប្រពៃ អញរបូតស្រឡះហើយ ចាកអាការគម⁷⁾ ៣យ៉ាង គឺ កាលអញកាន់កណ្តៀវ ១ កាលអញកាន់នង្គ័ល ១ កាលអញកាន់ចបតូច ១ ទោះការងារ (មានកាន់កណ្តៀវជាដើមនោះ) ក្នុងទីនេះ ៗ ក៏ដោយ ឬក៏ការងារ (មានកាន់កណ្តៀវជាដើម) ល្មមហើយ គួរហើយ នែសុមង្គល អ្នកចូររំពឹង (ដល់សមាបត្តិចុះ) នែសុមង្គល អ្នកចូររំពឹងចុះ នែសុមង្គល អ្នកចូរជាអ្នកកុំប្រមាទ។

[៤៥] បពិត្រមាតា ពួកញាតិតែងយំរកបុគ្គលដែលស្លាប់ហើយ ឬបុគ្គលដែលរស់នៅ តែមិនបានជួបប្រទះ បពិត្រមាតា ពួកញាតិឃើញអាត្មាកំពុងរស់នៅ បពិត្រមាតា ព្រោះហេតុអ្វី ទើបអ្នកមាតាយំរកអាត្មា។

[៤៦] គោ អាជានេយ្យដ៏ប្រសើរ ទោះបីភ្លាត់ រមែងឈរស៊ប់វិញបានយ៉ាងណា (អ្នកទាំងឡាយ ចូរចំណាំខ្ញុំ) ថាជាសាវ័ករបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ដែលបរិបូណ៌ដោយទស្សនសម្បត្តិ (គ្រប់គ្រាន់ដោយការឃើញ) ក៏យ៉ាងនោះដែរ។

[៤៧] អាត្មាចេញចាកផ្ទះ ចូលកាន់ផ្នួស បួសដោយសទ្ធា សតិ និងបញ្ញារបស់ខ្ញុំចំរើនហើយ ទាំងចិត្ត ក៏ខ្ញុំតម្កល់ទុកប្រពៃហើយ (នែមារចិត្តបាប) អ្នកចូរធ្វើអំពើដ៏គួរតាមប្រាថ្នាចុះ អ្នកនឹងបៀតបៀនអាត្មាមិនបានទេ។

[៤៨] បពិត្រព្រះពុទ្ធ ជាវីរបុគ្គល ខ្ញុំព្រះអង្គ សូមនមស្ការព្រះអង្គ ព្រះអង្គជាអ្នករួចស្រឡះចាកកិលេសទាំងពួង ខ្ញុំព្រះអង្គ ជាអ្នកមិនមានអាសវៈ តែងប្រព្រឹត្តទៅក្នុងស្នាមឱវាទនៃព្រះអង្គ។

[៤៩] ក្នុងកាលដែលខ្ញុំចេញចាកផ្ទះ ចូលកាន់ផ្នួស ខ្ញុំមិនធ្លាប់ដឹងនូវសេចក្តីត្រិះរិះប្រកបដោយទោស ដែលមិនមែនជាអរិយធម៌ទេ។

[៥០] ចិត្តរបស់ខ្ញុំនោះ មិនញាប់ញ័រ ព្រោះសម្រែកនៃសត្វរៃ ឬព្រោះសត្វព្រៃដែលគួរខ្លាចទេ ព្រោះថា ចិត្តរបស់ខ្ញុំ មានអារម្មណ៍មូលតែមួយ ត្រេកអរមិនដាច់ (ក្នុងព្រះនិព្វាន)។

[៥១] ផែនដីតែងសើមជ្រាប (ដោយអាបោធាតុ) ខ្យល់ក៏រមែងបក់ ផ្លេកបន្ទោរ ក៏ដាលច្រវាត់ក្នុងអាកាស ឯវិតក្កៈទាំងឡាយ (មានកាមវិតក្កៈជាដើម) របស់ខ្ញុំ រមែងរម្ងាប់ ចិត្តរបស់ខ្ញុំក៏តម្កល់ទុកល្អហើយ។

[៥២] ភ្លៀង (មានផ្គរ) ដូចចម្រៀងដ៏ពីរោះ រមែងបង្អោរចុះ ខ្ទម គឺអត្តភាពខ្ញុំ ខ្ញុំបានបិទបាំងហើយ ឥតខ្យល់ចូលបានទេ តែងនំាមកនូវសេចក្តីសុខ ទំាងចិត្តរបស់ខ្ញុំ ក៏តម្កល់ទុកល្អហើយ ម្នាលភ្លៀង បើអ្នកចង់ (បង្អោរទឹក) អ្នកចូរបង្អោរមកចុះ។

[៥៣] ភ្លៀង (មានផ្គរ) ដូចចម្រៀងដ៏ពីរោះ រមែងបង្អោរចុះ ខ្ទម គឺអត្តភាពខ្ញុំ ខ្ញុំបានបិទបាំងហើយ ឥតខ្យល់ចូលបានទេ តែងនំាមកនូវសេចក្តីសុខ ទំាងចិត្តរបស់ខ្ញុំ ក៏តម្កល់ទុកល្អហើយ ម្នាលភ្លៀង បើអ្នកចង់ (បង្អោរទឹក) ចូរបង្អោរមកចុះ។

[៥៤] ភ្លៀង (មានផ្គរ) ដូចចម្រៀងដ៏ពីរោះ រមែងបង្អោរចុះ ខ្ទម គឺអត្តភាពខ្ញុំ ខ្ញុំបានបិទបាំងហើយ ឥតមានខ្យល់ចូលបានទេ តែងនំាំមកនូវសេចក្តីសុខ ខ្ញុំជាអ្នកមិនប្រមាទនៅក្នុងខ្ទមនោះ ម្នាលភ្លៀង បើអ្នកចង់ (បង្អោរទឹក) ចូរបង្អោរមកចុះ។

[៥៥] ភ្លៀង (មានផ្គរ) ដូចចម្រៀងដ៏ពីរោះ រមែងបង្អោរចុះ ខ្ទម គឺអត្តភាពខ្ញុំ ខ្ញុំបានបិទបាំងហើយ ខ្ញុំឥតមានបុគ្គលគំរប់ពីរនៅក្នុងខ្ទមនោះទេ ម្នាលភ្លៀង បើអ្នកចង់ (បង្អោរទឹក) ចូរបង្អោរមកចុះ។

[៥៦] ខ្ញុំបានចូលទៅកាន់ព្រៃអព័ា្ជន ហើយធ្វើខ្ទមប៉ុនគ្រែអាសន្ទិ⁸⁾ (ហើយអង្គុយ) ខ្ញុំបានដល់ត្រៃវិជ្ជា ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។

[៥៧] (ខេត្តបាល សួរថា) នរណា (អង្គុយនៅ) ក្នុងខ្ទម (ព្រះថេរៈតបថា) ភិក្ខុអ្នកប្រាសចាករាគៈ មានចិត្តតម្កល់ទុកល្អហើយ (អង្គុយនៅ) ក្នុងខ្ទម ម្នាលអាវុសោ អ្នកចូរដឹងយ៉ាងនេះថា ខ្ទមដែលអ្នកធ្វើហើយ មិនឥតប្រយោជន៍ទេ។

[៥៨] ខ្ទមនេះជារបស់ចាស់ កាលបើអ្នកប្រាថ្នាខ្ទមថ្មីឯទៀត អ្នកចូរបណ្តេញនូវសេចក្តីប្រាថ្នាចំពោះខ្ទមចាស់ចេញ ម្នាលភិក្ខុ ខ្ទមថ្មីទៀត តែងនាំមកនូវទុក្ខ។

[៥៩] ខ្ទមរបស់ខ្ញុំដែលគេឲ្យដោយសទ្ធា ជាខ្ទមគួររីករាយ ជាទីត្រេកអរនៃចិត្ត ខ្ញុំមិនមានសេចក្តីត្រូវការដោយកុមារីទំាំងឡាយទេ ពួកជនណា មានសេចក្តីត្រូវការ ចូរនារីទំាំងឡាយ ទៅក្នុងទីនោះ (របស់ពួកជននោះ) ចុះ។

[៦០] ខ្ញុំបួសដោយសទ្ធា ខ្ទមតូច ខ្ញុំបានធ្វើទុកក្នុងព្រៃហើយ ខ្ញុំមិនប្រមាទ មានព្យាយាមដ៏តឹងរ៉ឹង មានសតិខ្ជាប់ខ្ជួន មានការដឹងខ្លួនជាក់លាក់។

[៦១] សង្កប្បធម៌ទំាំងនោះ (មាននេក្ខម្មសង្កប្បៈជាដើម) សម្រេចហើយដល់ខ្ញុំ ខ្ញុំមានសេចក្តីត្រូវការនឹងចូលទៅកាន់ខ្ទម ដែលជាខ្ទមនំាំឲ្យខ្ញុំបានដល់នូវវិជ្ជា និងវិមុត្តិ លះបង់នូវមានានុស័យ។

ថេរគាថា ឯកនិបាត

[៦២] បណ្ឌិតអ្នកឃើញ រមែងឃើញនូវបណ្ឌិតអ្នកឃើញ (ផងគ្នា) ផង ឃើញពាល អ្នកមិនឃើញផង ឯពាលអ្នកមិនឃើញ រមែងមិនឃើញពាល ដែលមិនឃើញ (ផងគ្នា) ផង នូវបណ្ឌិតអ្នកឃើញផង។

[៦៣] យើងម្នាក់ឯងនៅក្នុងព្រៃ ដូចកំណាត់ឈើដែលគេចោលក្នុងព្រៃ ពួកកុលបុត្តជាច្រើនរូប រមែងស្រឡាញ់យើងដូចពួកសត្វនរកស្រឡាញ់អ្នកដែលទៅកាន់ឋានសួគ៌។

[៦៤] ពួកសត្វ (ឃ្លាតចាកកុសលធម៌) ធ្លាក់ចុះហើយ រមែងធ្លាក់ចុះ ឯពួកសត្វដែលជាប់ចំពាក់ (ក្នុងកាម) តែងមកវិញ សោឡសកិច្ច ដែលអាត្មាអញធ្វើហើយ ជាតម្រេកដែលគួរត្រេកអរ ព្រះនិព្វានជាសុខដែលមូលមិត្តដោយសេចក្តីសុខ។

[៦៥] វិមលកោណ្ឌញ្ញៈ កើតអំពីស្រី មានដើមឈើជាឈ្មោះ (អម្ពបាលី) កើតដោយស្តេច ដូចជាទង់ពណ៌ស (ព្រះបាទពិម្ពិសារ) លះបង់នូវទង់ គឺមានះ កំចាត់បង់នូវទង់ធំ គឺមានះ ដោយប្រាជា្ញដូចជាទង់។

[៦៦] ពុទ្ធវចនៈ ដែលបុគ្គលរៀនក្នុងសំណាក់នៃឧក្ខេបកដវច្ឆត្ថេរ ព្រះថេរៈនោះ រមែងសំដែងនូវពុទ្ធវចនៈនោះ ដល់គ្រហស្ថទំាំងឡាយបាន អស់ឆ្នាំជាច្រើន លោកជាអ្នកមានសេចក្តីរីករាយដ៏លើសលុប អង្គុយនៅដ៏ស្ងប់ស្ងៀម។

[៦៧] ព្រះសម្ពុទ្ធ ជាមហាវីរបុរស ព្រះអង្គដល់នូវត្រើយនៃធម៌ទំាងពួង ទ្រង់ប្រៀនប្រដៅហើយ ខ្ញុំបានស្តាប់ធម៌របស់ព្រះអង្គ ជាអ្នកត្រេកអរនៅក្នុងសំណាក់ (ព្រះអង្គ) ត្រៃវិជ្ជា ខ្ញុំបានដល់ហើយ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំក៏បានធើ្វហើយ។

[៦៨] កិលេសទំាំងឡាយ ខ្ញុំដុតបំផ្លាញហើយ ភពទំាងអស់ ខ្ញុំបានដកចោលហើយ ជាតិសំសារ ក៏អស់ហើយ ភពថ្មីទៀត មិនមានក្នុងកាលឥឡូវនេះទេ។

[៦៩] សេចក្តីសោក រមែងមិនមានដល់អ្នកប្រាជ្ញ មានចិត្តដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ជាអ្នកមិនប្រមាទ សិក្សាក្នុងធម៌ ជាគន្លងនៃការចេះដឹង មានតាទិគុណ ជាអ្នកស្ងប់រម្ងាប់ មានសតិគ្រប់កាល។

[៧០] ខ្ញុំបានស្តាប់សច្ចធម៌ មានរសដ៏ប្រសើរ របស់ព្រះមានព្រះភាគ ជាបុគ្គលប្រសើរ ដែលព្រះពុទ្ធមានសព្វញ្ញុតញ្ញាណប្រសើរ សំដែងហើយ ប្រតិបត្តិចំពោះអដ្ឋង្គិកមគ្គ ដើម្បីដល់ព្រះនិព្វាន ឈ្មោះអមតៈ ព្រះមានព្រះភាគនោះ ព្រះអង្គជាបុគ្គលឈ្លាសវៃក្នុងគន្លងនៃព្រះនិព្វានដ៏ក្សេមចាកយោគៈ។

[៧១] សីលហ្នឹងឯង ជាកំពូលក្នុងសាសនានេះ ចំណែកបុគ្គលមានប្រាជ្ញា ជាបុគ្គលប្រសើរ ជ័យជំនះក្នុងមនុស្ស និងទេវតាទំាងឡាយ រមែងមាន ព្រោះសីល និងប្រាជ្ញា។

[៧២] បុគ្គលអ្នកយល់ឃើញប្រយោជន៍ដ៏ល្អិតសុខុមក្រៃលែង ជាអ្នកឈ្លាសវៃដោយប្រាជ្ញា មានកិរិយាប្រព្រឹត្តឱនលំទោន ជាអ្នកសេពល្អហើយនូវសីលនៃព្រះពុទ្ធនោះ មិនមែនបានព្រះនិព្វានដោយក្រទេ។

[៧៣] ទំពំាងឫសីនៅខ្ចី មានចុងលូតលាស់ បែកដៃចេញហើយ បុគ្គលបោចរោចចេញបានដោយក្រ យ៉ាងណាមិញ អាត្មា កាលបើមាតានំាភរិយាមកឲ្យ ក៏យ៉ាងនោះដែរ សូមញោមយល់តាមអាត្មាចុះ ព្រោះឥឡូវនេះ អាត្មាបួសហើយ។

[៧៤] ខ្ញុំឃើញមនុស្សចាស់ជរា ឈឺចាប់ ប្រកបដោយទុក្ខ ទំាងឃើញមនុស្សដល់នូវការអស់ទៅនៃអាយុ ស្លាប់ហើយ ហេតុនោះ ខ្ញុំលះបង់កាមជាទីត្រេកអរនៃចិត្ត ហើយចេញបួស។

[៧៥] កាមច្ឆន្ទៈ ព្យាបាទៈ ថីនមិទ្ធៈ ឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចៈ វិចិកិច្ឆា រមែងមិនមានដល់ភិក្ខុដោយ សព្វគ្រប់។

[៧៦] ការឃើញនូវព្រះអរិយទំាងឡាយ មានអត្តភាពរៀបចំល្អហើយ ជាការប្រពៃ (ព្រោះថា) សេចក្តីសង្ស័យ រមែងដាច់ បញ្ញារមែងចំរើនឡើង ព្រះអរិយៈទំាំងនោះ រមែងធ្វើសូម្បីនូវជនពាល ឲ្យជាបណ្ឌិតបាន ព្រោះហេតុនោះ ការសមាគមនៃសប្បុរសទំាំងឡាយ ជាការប្រពៃ។

[៧៧] កាលពួកសត្វកំពុងប៉ោងឡើង បណ្ឌិតតែងឱនលំទោន កាលពួកសត្វធ្លាក់ចុះ (ដោយអំណាចកោសជ្ជៈ) បណ្ឌិតតែងប្រឹងឡើង កាលពួកសត្វមិនបានអប់រំ (ព្រហ្មចរិយធម៌) បណ្ឌិតតែងអប់រំ កាលពួកសត្វត្រេកអរ (ក្នុងកាមគុណ) បណ្ឌិតមិនត្រេកអរទេ។

[៧៨] ចិត្តនេះ ក្នុងកាលមុន បានត្រាច់ទៅកាន់ចារិក តាមសេចក្តីប្រាថ្នា តាមចំណង់ តាមសេចក្តីស្រួល ថ្ងៃនេះ ខ្ញុំនឹងផ្ទញ់ផ្ទាល់ចិត្តនោះដោយឧបាយ ដូចជាហ្មដំរីអ្នកកាន់កង្វេរ សង្កត់សង្កិនដំរីដែលចុះប្រេង។

[៧៩] កាលខ្ញុំមិនទាន់បាន (ញាណ) តែងអន្ទោលទៅកាន់សំសារអស់ជាតិមិនតែមួយទេ គំនរនៃសេចក្តីទុក្ខរបស់ខ្ញុំ ដែលទទួលរងហើយនោះ ជាគំនរទុក្ខប្រាសចេញទៅហើយ។

[៨០] រាគៈទំាំងពួង ខ្ញុំលះចោលហើយ ទោសៈទំាំងពួង ខ្ញុំក៏ដកចោលហើយ មោហៈទំាំងពួងរបស់ខ្ញុំ ក៏ប្រាសចេញហើយ ខ្ញុំជាបុគ្គលត្រជាក់ រលត់ទុក្ខហើយ។

[៨១] អំពើណា ទោះបីតិច ឬច្រើន ដែលខ្ញុំធ្វើហើយ អំពើទំាំងអស់នុ៎ះ ក៏អស់រលីងហើយ ឥឡូវនេះ ភពថ្មីទៀត មិនមានឡើយ។

[៨២] អំពើលាមកណា ដែលខ្ញុំបានធ្វើហើយ ក្នុងជាតិទំាំងឡាយដទៃ ក្នុងភពមុន អំពើលាមកនោះ ខ្ញុំគប្បីទទួលតែក្នុងជាតិនេះទេ វត្ថុដទៃ មិនមានឡើយ។

[៨៣] ទីមានភិក្ខាហារដ៏សម្បូណ៌ផង ទីដ៏ក្សេមក្សាន្ត មិនមានភ័យផង មានក្នុងទិសណាៗ ម្នាលកូន អ្នកចូរទៅក្នុងទិសនោះ ៗ ចុះ សូមកុំឲ្យអ្នកមានសេចក្តីសោកបៀតបៀនបានឡើយ។

[៨៤] ម្នាលភិក្ខុឈ្មោះសីហៈ ចូរអ្នកកុំប្រមាទ កុំខ្ជិលច្រអូសអស់យប់ និងថ្ងៃ ចូរអ្នកចំរើនកុសលធម៌ចុះ ចូរអ្នកលះបង់នូវគ្រោងកាយ គឺអត្តភាពដោយឆាប់ចុះ។

[៨៥] បុគ្គលដេកលក់រហូតរាត្រីទំាំងអស់ ត្រេកអរក្នុងពួកគណៈក្នុងវេលាថ្ងៃ ជាអ្នកអ័ប្បបញ្ញា កាលណានឹងធ្វើនូវទីបំផុតនៃទុក្ខបាន។

[៨៦] បុគ្គលឈ្លាសវៃ ក្នុងនិមិត្តរបស់ចិត្ត ដឹងច្បាស់នូវរសនៃវិវេក ដុតកំដៅកិលេស ជាអ្នកមានប្រាជ្ញារក្សាខ្លួន មានស្មារតីតំកល់មាំ គប្បីបាននូវនិរាមិសសុខ គឺព្រះនិព្វាន។

[៨៧] ព្រះមានព្រះភាគ ជាសាសា្តចារ្យ កាលសំដែងដោយព្រះអង្គឯង (ដូចផ្លែកន្ទួតព្រៃ) ក្នុងបាតដៃ តែងប្រៀនប្រដៅសង្ឃយ៉ាងនេះថា ផ្លូវដ៏ប្រសើរនេះ ជាផ្លូវទៅកាន់ព្រះនិព្វាន មិនមែនដូចផ្លូវរបស់តិរិ្ថយអ្នកពោលផ្សេងៗ ខាងក្រៅសាសនានេះទេ។

[៨៨] ខន្ធទំាំងឡាយ ខ្ញុំឃើញច្បាស់ហើយ តាមសេចក្តីពិត ភពទំាំងពួង ខ្ញុំទំលាយហើយ ជាតិសង្សារអស់ហើយ ឥឡូវនេះ ភពថ្មីមិនមានទេ។

[៨៩] ខ្ញុំកាលយល់ច្បាស់នូវសច្ចធម៌ទំាំងឡាយ ទើបអាចនឹងរើខ្លួនឡើងចាកទឹក គឺសំសារ ឡើងកាន់ទីគោក គឺព្រះនិព្វាន ដូចជាជំនន់ធំកាលបន្សាត់ទៅ។

[៩០] ខ្ញុំឆ្លងឡើងផុត ចាកភក់ ចាកល្បាប់ គឺកិលេសហើយ វៀរស្រឡះហើយចាកបាតាល (ទំនាប) គឺយោគៈ រួចផុតហើយចាកឱឃៈផង គន្ថៈផង មានះទំាំងពួង ខ្ញុំកំចាត់បង់ហើយ។

[៩១] ខន្ធ ៥ ខ្ញុំកំណត់ដឹងហើយ ខន្ធ៥ មានឫសគល់ដាច់ហើយ ជាតិសំសារអស់ហើយ ភពថ្មីទៀត (របស់ខ្ញុំ )មិនមានក្នុងកាលឥឡូវនេះ។

[៩២] សុធាភោជន មានរសទំាងរយ អាត្មាអញ មិនសរសើរដូចភោជន គឺនិព្វានសុខ ដែលអាត្មាអញបរិភោគហើយក្នុងថ្ងៃនេះទេ ធម៌ដែលព្រះពុទ្ធគោតម ព្រះអង្គឃើញដោយបញ្ញារាប់មិនបាន ទ្រង់សំដែងហើយ (ទើបជាធម៌មានរសច្រើន)។

[៩៣] ភិក្ខុណា មានអាសវៈអស់ហើយ មិនជ្រប់ក្នុងអាហារ ភិក្ខុណា មានសុញ្ញតវិមោក្ខ អនិមិត្តវិមោក្ខ (អប្បណិហិតវិមោក្ខ) ជាអារម្មណ៍ ស្នាមជើងរបស់ភិក្ខុនោះៗ បុគ្គលតាមរកឃើញបានដោយក្រ ដូចស្នាមជើងនៃសត្វស្លាបក្នុងអាកាស។

[៩៤] ម្នាលឯរកៈ កាមទំាងឡាយ ជាទុក្ខ ម្នាលឯរកៈ កាមទំាំងឡាយ មិនមែនជាសុខទេ ម្នាលឯរកៈ បុគ្គលណា ប្រាថ្នារកកាម បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាប្រាថ្នាទុក្ខ ម្នាលឯរកៈ បុគ្គលណា មិនប្រាថ្នារកកាម បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាមិនប្រាថ្នាទុក្ខទេ។

[៩៥] សូមនមស្ការ ព្រះមានព្រះភាគអង្គនោះ ព្រះអង្គជាសក្យបុត្តមានសិរី ព្រះធម៌ដ៏ប្រសើរនេះ ព្រះពុទ្ធដល់នូវធម៌ដ៏ប្រសើរនោះ ទ្រង់សំដែងទុកល្អហើយ។

[៩៦] ខ្ញុំជាមនុស្សខ្វាក់ មានភ្នែកដែលទោសកំចាត់បង់ហើយ ទៅកាន់ផ្លូវឆ្ងាយដាច់ស្រយាល ទោះបីកាលដេក ក៏ខ្ញុំមិនទៅជាមួយនឹងសំឡាញ់ជាបាបមិត្តទេ។

[៩៧] ខ្ញុំបានបូជាផ្កាមួយ រួចក៏បានឲ្យគេបំរើក្នុងឋានសួគ៌អស់ ៨០ កោដិឆ្នាំ (រាប់ដោយឆ្នាំមនុស្ស) ខ្ញុំរលត់ទុក្ខដោយផលនៃកម្មដ៏សេសសល់។

[៩៨] ខ្ញុំលះភាជន៍សំរិទ្ធិដែលមានក្បាច់ ១០០ស្រទាប់ និងភាជន៍មាស មានចម្លាក់ ១០០ ជាន់ ហើយត្រឡប់មកកាន់យកបាត្រដីវិញ ការចូលកាន់ផ្នួសរបស់ខ្ញុំនេះ ឈ្មោះថាជាការអភិសេកទីពីរ។

[៩៩] បុគ្គលកាលឃើញរូប ហើយធ្វើទុកក្នុងចិត្តនូវនិមិត្តជាទីស្រឡាញ់ សតិរមែងភ្លាំងភ្លាត់ បុគ្គលនោះ មានចិត្តត្រេកអរ ទទួលយក លេបយកនូវអារម្មណ៍នោះ អាសវៈទំាងឡាយ ដែលជាគ្រឿងនំាំចូលទៅកាន់ឫសគល់នៃភព រមែងចំរើនដល់បុគ្គលនោះ។

[១០០] បុគ្គលកាលស្តាប់សំឡេង ហើយធ្វើទុកក្នុងចិត្តនូវនិមិត្តជាទីស្រឡាញ់ សតិរមែងភ្លាំងភ្លាត់ បុគ្គលនោះ មានចិត្តត្រេកអរ ទទួលយក លេបយកនូវអារម្មណ៍នោះ អាសវៈទំាំងឡាយ ដែលជាគ្រឿងនំាចូលទៅកាន់សង្សារ រមែងចំរើនដល់បុគ្គលនោះ។

[១០១] បុគ្គលប្រកបដោយសម្មប្បធាន មានសតិប្បដ្ឋានជាអារម្មណ៍ដ៏ដេរដាសដោយផ្កា គឺវិមុត្តិ ជាអ្នកមិនមានអាសវៈ នឹងបរិនិព្វាន។

[១០២] បុរសបុគ្គលល្ងង់ខ្លៅ លះបង់សភាពជាគ្រហស្ថ (ចូលកាន់ផ្នួស) ជាអ្នកមិនបានអប់រំខ្លួន ជាអ្នកមានមាត់ដូចជានង្គ័ល ខ្ជិលច្រអូស បានតែខាងចិញ្ចឹមពោះ ដូចជ្រូកស្រុកធំ ដែលគេបំប៉នដោយចំណី តែងចូលទៅកាន់គភ៌រឿយ ៗ។

[១០៣] ជនទំាងឡាយ ដែលត្រូវមានះបញ្ឆោត សៅហ្មងក្នុងសង្ខារ ត្រូវលាភៈ អលាភៈ ញាំញីហើយ រមែងមិនបាននូវសមាធិ។

[១០៤] ខ្ញុំមិនត្រូវការដោយលាភនុ៎ះទេ ខ្ញុំបានសេចក្តីសុខ ឆ្អែតដោយធម្មរស ក្រេបផឹករសដ៏ប្រសើរថ្លៃថ្លា មិនធ្វើនូវការជាប់ដោយរសទេ។

[១០៥] ឱហ្ន៎ កាយរបស់ខ្ញុំស្រាល កាលខ្ញុំត្រូវបីតិ និងសុខដ៏ទូលាយពាល់ត្រូវហើយ កាយរបស់ខ្ញុំ រមែងអណ្តែតឡើងបានដូចប៉ុយដែលប៉ើងដោយខ្យល់។

[១០៦] បុគ្គលអ្នកឈ្លាសវៃ ទោះបីអផ្សុក រមែងមិននៅ (ក្នុងអាវាសដែលមិនសប្បាយ) សូម្បីកាលត្រេកអរក៏ចៀសចេញ មិនគប្បីនៅគ្រប់គ្រងលំនៅ ដែលប្រកបដោយអំពើមិនជាប្រយោជន៍ទេ។

[១០៧] អត្ថមានអាថ៌កំបំាងច្រើន ទ្រទ្រង់លក្ខណៈដ៏ច្រើន ជនឥតប្រាជ្ញា ឃើញអង្គនៃអត្ថតែមួយ ចំណែកបណ្ឌិតជាអ្នកឃើញអត្ថដ៏ច្រើន។

[១០៨] ខ្ញុំរំពឹងឃើញហើយ ទើបចេញចាកផ្ទះ ចូលកាន់ផ្នួស ត្រៃវិជ្ជា ខ្ញុំបានហើយ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។

[១០៩] ខ្ញុំមានអាយុប្រកបដោយឆ្នាំ ១២០ ទើបចេញចាកផ្ទះ ចូលកាន់ផ្នួស ត្រៃវិជ្ជា ខ្ញុំបានហើយ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។

[១១០] ភិក្ខុនេះត្រេកអរក្នុងទីស្ងាត់ហើយ តែក្រែងមិនអើពើនឹងសាសនារបស់ព្រះមានព្រះភាគ ព្រះអង្គជាអ្នកអនុគ្រោះដោយប្រយោជន៍ដ៏ក្រៃលែងទេឬ ភិក្ខុនេះ ជាអ្នកមានឥន្ទ្រិយតំាងនៅជាប្រក្រតី នៅក្នុងទីស្ងាត់ដូច្នោះ ដូចជាម្រឹគញី ប្រកបដោយជាតិនៅក្មេង ដែលនៅក្នុងព្រៃ។

[១១១] ឈើទំាំងឡាយ លូតលាស់ឡើងឰដ៏កំពូលភ្នំ ត្រូវទឹកភ្លៀងបង្អោរចុះថ្មី ៗ ស្រោចស្រប់ហើយ រមែងញុំាងចិត្តគួរដល់ភាវនាកម្មឲ្យកើតឡើងដោយក្រៃលែងដល់ភិក្ខុឈ្មោះឧសភៈ អ្នកប្រាថ្នាវិវេកធម៌ អ្នកមានសេចក្តីសំគាល់ក្នុងព្រៃ។

[១១២] ការបួសជាការក្រពិត គ្រឹះស្ថានបុគ្គលគ្រប់គ្រងបានដោយក្រ ព្រះធម៌ ជាសភាពជ្រាលជ្រៅ ភោគៈទំាំងឡាយ រកបានដោយក្រ ការប្រព្រឹត្តិ (ចិញ្ចឹមជិវិត) របស់យើង ដោយបច្ច័យតាមមាន តាមបាន ក៏ជាការក្រ យើងគួរគិតនូវអនិច្ចតាធម៌ឲ្យរឿយ ៗ វិញ។

[១១៣] ខ្ញុំមានវិជ្ជា ៣ មានការដុតកិលេសច្រើន ជាអ្នកឈ្លាសវៃក្នុងចេតោសមថៈ (ការស្ងប់រម្ងាប់ចិត្ត) ប្រយោជន៍របស់ខ្លួន ខ្ញុំបានដល់ហើយ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។

[១១៤] ភ្នំថ្មទំាំងនោះ មានទឹកថ្លា មានថ្មដ៏ក្រាស់ ដែលប្រកបដោយម្រឹគ មានកន្ទុយដូចគោ (ស្វាខ្មៅ) ដ៏ដេរដាសដោយសារាយក្នុងទឹក តែងញុំាងខ្ញុំឲ្យត្រេកអរ (សុខចិត្តនៅបាន)។

[១១៥] កាលបើជីវិតសូន្យថយទៅ សេចក្តីល្អរបស់សមណៈ នឹងមានមកក្នុងទីណា ដល់បុគ្គលអ្នកធ្ងន់ក្នុងកាយដ៏អាក្រក់ ជាប់ដោយសេចក្តីសុខក្នុងសរីរៈ។

[១១៦] អ្នកនុ៎ះ នឹងសាបសូន្យចាកភ្នំឈ្មោះនេសាទកៈ (ទីនៅនៃអ្នកនេសាទ) ជាភ្នំមានយស បិទបាំងដោយដើមខ្លែងគង់ នឹងដើមពោនស្វាជាច្រើន។

[១១៧] បុគ្គលគ្រប់គ្រងទ្វារ សង្រួមដោយល្អ ខ្ជាក់ចោលនូវឫសគល់នៃសេចក្តីទុក្ខ ព្រោះលះបង់ផស្សាយតនៈទំាង ៦ ប្រការ ការអស់ទៅនៃអាសវៈ ខ្ញុំក៏បានដល់ហើយ។

[១១៨] ខ្ញុំមានខ្លួនប្រោះព្រំល្អ ស្លៀកពាក់ល្អ ស្អិតស្អាងដោយគ្រឿងប្រដាប់គ្រប់យ៉ាង បាននូវវិជ្ជា ៣ ប្រការ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។

[១១៩] វ័យ (របស់សត្វ) រមែងធ្លាក់ចុះ ហាក់ដូចជាត្រូវទេវតាបណ្តេញ រូប (របស់យើង) កាលមាននៅ ដោយប្រការដូច្នោះ តែហាក់ដូចជារូបអ្នកដទៃ ខ្លួនខ្ញុំនោះ កាលមានពិត តែហាក់ដូចជាមិនមាន ខ្ញុំរឭកឃើញខ្លួន (របស់ខ្ញុំ) ហាក់ដូចជារឭកឃើញខ្លួនរបស់អ្នកដទៃដែរ។

[១២០] អ្នកចូលទៅកាន់គល់ឈើ និងព្រៃញាតស្បាត ហើយក្រសោបយកព្រះនិព្វាន (មកដាក់) ក្នុងហ្ឫទ័យបាន នែគោតម អ្នកចូរពិនិត្យចុះ កុំមានសេចក្តីប្រមាទឡើយ សេចក្តីរាយមាយចិត្ត នឹងធ្វើអ្វីដល់អ្នកកើត។

[១២១] ខន្ធទំាំង ៥ មានឫសគល់ដាច់ ដែលខ្ញុំកំណត់ដឹងច្បាស់ហើយ ការអស់ទៅនៃទុក្ខ ខ្ញុំបានដល់ហើយ ការអស់ទៅនៃអាសវៈ ខ្ញុំក៏បានដល់ហើយដែរ។

[១២២] ភពនីមួយ ជាសភាពទៀងទាត់មិនមានទេ សូម្បីសង្ខារទំាងឡាយ ជាសភាពទៀងទាត់ ក៏មិនមាន ខន្ធទាំងឡាយនោះ រមែងកើតឡើង ច្យុតទៅមក ៗ។ ខ្ញុំបានដឹងច្បាស់នូវទោសនុ៎ះហើយ ជាអ្នកមិនត្រូវការដោយភពទេ បានរលាស់ចាកកាមទំាងពួងហើយ ការអស់ទៅនៃអាសវៈ ខ្ញុំក៏បានដល់ហើយ។

ឮថា ឧត្តរត្ថេរមានអាយុ បានសំដែងនូវគាថាទំាងឡាយដោយប្រការដូច្នេះ។

[១២៣] ជីវិត (របស់ខ្ញុំ)នេះ រមែងមិនមាន ព្រោះការមិនប្រព្រឹត្តិទៅ អាហារមិនមែនធ្វើឲ្យស្ងប់ដល់ហ្ឫទ័យបានទេ គ្រោងកាយ តំាងនៅបានដោយអាហារ ខ្ញុំប្រព្រឹត្តនូវការស្វែងរក ព្រោះឃើញដូច្នេះ។ ការសំពះ និងការបូជាណា ដែលមានក្នុងត្រកូលទំាំងឡាយ បណ្ឌិតទំាំងឡាយ បានពោលនូវការសំពះ និងបូជានោះ ថាដូចជាភក់ សរ គឺកិលេសដ៏ល្អិត គេដកបានដោយក្រ សក្ការៈ ក៏បុរសអាក្រក់លះបានដោយក្រ។

ឮថា បិណ្ឌោលភារទ្វាជត្ថេរដ៏មានអាយុ បានសំដែងនូវគាថាទំាងឡាយដោយប្រការដូច្នេះ។

[១២៤] ស្វា គឺចិត្ត តែងចូលទៅក្នុងខ្ទម គឺអន្តភាព មានទ្វារ ៥ កាលញាប់ញ័រស្ទុះចុះឡើង តែងត្រាច់ទៅតាមទ្វារ។ នែស្វា អ្នកចូរឈប់ អ្នកកុំស្ទុះទៅឡើយ ខ្ទមរបស់អ្នកនោះ មិនមានដូចក្នុងកាលមុនទៀតទេ អ្នកត្រូវខ្ញុំសង្កត់សង្កិនដោយបញ្ញា អ្នកនឹងទៅកាន់ទីឆ្ងាយមិនបានទេ។

[១២៥] ខ្ទមដែលខ្ញុំធ្វើទៀបឆ្នេរទន្លេគង្គា ដោយស្លឹកត្នោត ៣ ធាង ក៏មាន បាត្ររបស់ខ្ញុំ ដូចជាឆ្នាំងស្រោចទឹកដោះស្រស់ឲ្យខ្មោច ក៏មាន សំពត់បង្សុកូលក៏មាន។ ក្នុងរវាងពីរឆ្នាំ ខ្ញុំនិយាយវាចាតែ ១ មាត់ ក្នុងរវាងឆ្នាំទី ៣ គំនរនៃងងឹត (អវិជ្ជា) ខ្ញុំក៏បានទំលាយហើយ។

[១២៦] បើទុកជាបុគ្គលមានវិជ្ជា ៣ លះបង់មច្ចុបាន មិនមានអាសវៈ ពួកជនពាល អ្នកមិនចេះដឹង រមែងមើលងាយបុគ្គលនោះ ថាជាអ្នកមិនមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីល្បាញទៅវិញ។ បុគ្គលណា ក្នុងលោកនេះ លុះតែជាអ្នកស្វាក់លាភចំពោះបាយ ទឹក ទោះបីមានធម៌ដ៏លាមក បុគ្គលនោះ ទើបពួកជនពាលទំាំងនោះធ្វើសក្ការៈ។

[១២៧] កាលណាខ្ញុំបានស្តាប់សច្ចធម៌របស់ព្រះសាស្តា កាលទ្រង់សំដែង (កាលនោះ) ខ្ញុំមិនដឹងនូវសេចក្តីសង្ស័យ ជាបុគ្គលដឹងសព្វ ចំពោះព្រះសាស្តា ព្រះអង្គជាអ្នកឈ្នះមារ ជាអ្នកដឹកនំាំពួក ជាមហាវីរបុរស ជាសារថីដ៏ប្រសើរខ្ពង់ខ្ពស់ជាងសារថីទំាំងឡាយ ឬសេចក្តីសង្ស័យក្នុងអរិយមគ្គ និងបដិបទា ក៏មិនមានដល់ខ្ញុំដែរ។

[១២៨] ភ្លៀង រមែងលេចធ្លុះនូវផ្ទះដែលប្រក់មិនល្អ យ៉ាងណាមិញ រាគៈ រមែងចាក់ធ្លុះចិត្តដែលមិនបានអប់រំល្អ ក៏យ៉ាងនោះដែរ។ ភ្លៀង រមែងមិនលេចធ្លុះនូវផ្ទះដែលប្រក់ល្អ យ៉ាងណាមិញ រាគៈ រមែងមិនចាក់ធ្លុះចិត្តដែលបានអប់រំល្អ ក៏យ៉ាងនោះដែរ។

[១២៩] ជាតិរបស់ខ្ញុំអស់ហើយ សាសនាព្រះជិនស្រី ខ្ញុំបានប្រព្រឹត្តចប់ហើយ ឃ្នាប (បណ្តាញនៃទិដ្ឋិ) ខ្ញុំបានលះបង់ហើយ តណ្ហាគ្រឿងនាំទៅកាន់ភព ខ្ញុំក៏ដកចោលហើយ កុលបុត្ត ចេញចាកផ្ទះ ចូលកាន់ផ្នួស ដើម្បីប្រយោជន៍ដល់គុណវិសេសណា ប្រយោជន៍ គឺការអស់ទៅនៃសញ្ញោជនៈទំាំងអស់នោះ ខ្ញុំក៏បានដល់ហើយ។

[១៣០] ពាក្យសច្ចៈ ចំពោះស្ត្រីណា ដែលគេគប្បីរក្សាគ្រប់កាលទំាំងពួង ជាពាក្យដែលគេរកបានដោយក្រក្រៃលែង ពួកជនណា មិនជាប់ចំពាក់ចំពោះស្ត្រីទំាំងនោះ ពួកជននោះ ឈ្មោះថាមុនី រមែងដេកនៅជាសុខ។

នែកាម យើងបានប្រព្រឹត្តនូវការសម្លាប់អ្នកហើយ ឥឡូវនេះ យើងមិនជាប់បំណុលនឹងអ្នកទេ យើងនឹងទៅកាន់ព្រះនិព្វានឥឡូវនេះ ដែលជាទីទៅ ហើយមិនសោយសោក។

[១៣១] កុហក បុគ្គលនោះសម្លាប់ខ្លួនឯង (ដោយការប្រព្រឹត្តិលាមក) មុន សម្លាប់បុគ្គលដទៃក្រោយ បុគ្គលបំផ្លាញខ្លួនឯង បំផ្លាញបានដោយងាយ ដូចព្រានបក្សីសម្លាប់ (សត្វស្លាប) ដោយធ្នាក់។ បុគ្គលមានតែវណ្ណៈខាងក្រៅ⁹⁾ មិនឈ្មោះថាព្រាហ្មណ៍ទេ លុះតែមានវណ្ណៈខាងក្នុង¹⁰⁾ ទើបឈ្មោះថាព្រាហ្មណ៍ បពិត្រសុជម្បតិ បាបកម្មមានក្នុងបុគ្គលណា បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាបុគ្គលខ្មៅ។

[១៣២] ការស្តាប់ដោយល្អ ជាការចំរើននៃអ្នកស្តាប់ ការស្តាប់ ជាការចំរើននៃបញ្ញា (ព្រោះ) បុគ្គល រមែងយល់សេចក្តីបានដោយសារបញ្ញា សេចក្តីដែលយល់ហើយ រមែងនំាំសុខមកឲ្យ។

បុគ្គលគួរសេពសេនាសនៈស្ងាត់ គួរប្រព្រឹត្តធម៌ ដែលជាហេតុរួចស្រឡះចាកសំយោជនៈ បើមិនបានសេចក្តីត្រេកអរក្នុងទីស្ងាត់នោះទេ គប្បីជាអ្នកមានសតិ រក្សាខ្លួននៅក្នុងពួកចុះ។

[១៣៣] ពួកជនណា បៀតបៀនពួកមនុស្ស ដោយកម្ម ដែលច្រឡំដោយកម្មក្លាក្លាំងផង ដោយកម្មផ្សេងៗ ផង ពួកជនទំាំងនោះ ឈ្មោះថាមានព្យាយាមអាក្រក់ ជនទាំងនោះ តែងត្រូវជន (ឯទៀត) ធ្វើ (ឲ្យដល់នូវសេចក្តីទុក្ខ) តាមដំណើរដូច្នោះ ព្រោះថា កម្ម (របស់ជននោះ) មិនចេះវិនាសទេ។ ជនធ្វើនូវកម្មណា ទោះបីល្អ ឬអាក្រក់ ធ្វើនូវកម្មណា ៗ រមែងជាទាយាទ (ទទួលផល) នៃកម្មនោះៗ។

[១៣៤] ថ្ងៃ និងយប់ តែងកន្លងទៅ ជីវិត រមែងរលត់ទៅ អាយុរបស់សត្វទំាំងឡាយ រមែងអស់ទៅ ដូចទឹកស្ទឹងតូច។ ជនពាលដែលកំពុងធ្វើកម្មដ៏លាមក ក៏មិនភ្ញាក់រលឹក (រហូតដល់) ផលដ៏ក្តៅក្រហាយមានដល់គេក្នុងកាលជាខាងក្រោយ ព្រោះថាវិបាករបស់កម្មនោះ ជាវិបាកដ៏លាមក។

[១៣៥] បុគ្គលតោងកំណាត់ឈើតូច រមែងលិចចុះក្នុងជំនន់ធំ យ៉ាងណាមិញ បុគ្គលអាស្រ័យមនុស្សខ្ជិល ទុកជាមានការរស់នៅដោយល្អ ក៏រមែងលិចចុះ (ក្នុងសង្សារវដ្ត) យ៉ាងនោះដែរ។ ព្រោះហេតុនោះ បុគ្គលគប្បីវៀរបុគ្គលខ្ជិល អ្នកមានព្យាយាមថោកទាបនោះចេញ គប្បីនៅរួមជាមួយនឹងពួកអរិយៈ ជាបុគ្គលស្ងប់ស្ងាត់ មានឈាន មានចិត្តស្លុង (ទៅកាន់ព្រះនិព្វាន) ជាបណ្ឌិត មានព្យាយាមតឹងរឹងអស់កាលជានិច្ច។

[១៣៦] ជន¹¹⁾ ទាក់ទងនឹងជន ជនអាស្រ័យនូវជន ជនត្រូវជនបៀតបៀនផង ជនបៀតបៀនជនផង។ ព្រោះថាប្រយោជន៍អ្វី ដោយជនរបស់ជននោះ ឬដោយជនដែលឲ្យកើតហើយ អាត្មាអញ គប្បីលះនូវជន ដែលបៀតបៀនជនច្រើន ហើយទៅ។

[១៣៧] ស្រីឈ្មោះនាងកាឡី មានសរីៈធំ មានរូបខ្មៅដូចក្អែក បំបាក់ភ្លៅម្ខាង ហើយបំបាក់ភ្លៅម្ខាងទៀត បំបាក់ដៃម្ខាង ហើយបំបាក់ដៃម្ខាងទៀត ទំលាយនូវក្បាល (របស់មនុស្សស្លាប់ ធ្វើឲ្យមានខួរហូរចេញ ) ដូចឆ្នាំងទធិ ស្រីនុ៎ះអង្គុយរៀបចំ (សរីរៈសពនោះ) បុគ្គលណា អ្នកមិនឈ្លាសវៃ តែងធ្វើនូវឧបធិកិ្កលេស បុគ្គលនោះ ជាមនុស្សល្ងង់ រមែងដល់នូវសេចក្តីទុក្ខរឿយៗ ព្រោះហេតុនោះ បុគ្គលកាលដឹង មិនគួរធ្វើឧបធិឡើយ អាត្មាអញ សូមកុំឲ្យមានក្បាលបែកធ្លាយ ដេក (ស្តូកស្តឹង) ទៀតឡើយ។

[១៣៨] បុគ្គលអ្នកមានក្បាលត្រងោល ដណ្តប់សង្ឃាដី ជាអ្នកបានបាយ ទឹក សំពត់ និងទីដេក ឈ្មោះថាបានវត្ថុជាសត្រូវច្រើន។ ភិក្ខុអ្នកមានសតិ លុះដឹងទោសនុ៎ះ ថាជាភ័យធំ ក្នុងសក្ការៈទំាំងឡាយហើយ គួរជាអ្នកមានលាភតិច មិនឈ្លក់ដោយលាភ វៀរឲ្យស្រឡះ។

[១៣៩] សក្យបុត្តទំាងឡាយ ជាសំឡាញ់នឹងគ្នា បានលះបង់នូវភោគសម្បត្តិជាច្រើន (ទៅនៅ) ក្នុងព្រៃឈ្មោះបាចីនវង្សទាយៈ ត្រេកអរចំពោះវត្ថុដែលតំាងនៅក្នុងបាត្រ ដោយការស្វែងរក មានព្យាយាមខ្ជាប់ខ្ជួន មានចិត្តស្លុង មានការខ្មីឃ្មាតមាំ អស់កាលជានិច្ច លះបង់នូវតម្រេកក្នុងផ្លូវលោក ហើយត្រេកអរដោយតម្រេកក្នុងផ្លូវធម៌។

[១៤០] ខ្ញុំកាលប្រកបនូវគ្រឿងប្រដាប់ (កាយ) ជាបុគ្គលអណ្តែតអណ្តូង ឃ្លេងឃ្លោង ត្រូវកាមរាគបៀតបៀន ព្រោះមិនមានយោនិសោមនសិការៈ។ (ឥឡូវនេះ) ខ្ញុំដកចិត្តក្នុងភពបានហើយ ព្រោះប្រតិបត្តិដោយយោនិសោមនសិការៈ តាមព្រះពុទ្ធ ជាអាទិច្ចពន្ធុ ព្រះអង្គមានកុសលោបាយ (ឧបាយល្អ)។

[១៤១] បើពួកបរេជន (មនុស្សផ្តេសផ្តាស) សរសើរនូវបុគ្គលដែលមិនតំកល់ខ្លួនខ្ជាប់ខ្ជួន ពួកបរេជន សរសើរនូវបុគ្គលដែលមិនតំកល់ខ្លួនខ្ជាប់ខ្ជួននោះឯង ជាការណ៍ឥតអំពើ។ បើពួកបរេជន តិះដៀលនូវបុគ្គលដែលតំកល់ខ្លួនខ្ជាប់ខ្ជួនល្អ ពួកបរេជនតិះដៀលនូវបុគ្គលដែលតំកល់ខ្លួនខ្ជាប់ខ្ជួនល្អនោះឯង ជាការណ៍ឥតអំពើ។

[១៤២] ខន្ធទាំងឡាយ ខ្ញុំកំណត់ដឹងហើយ តណ្ហា ខ្ញុំដកចេញស្រឡះហើយ ពោជ្ឈង្គ ខ្ញុំបានចំរើនហើយ ការក្ស័យទៅនៃអាសវៈ ខ្ញុំក៏បានដល់ហើយ។ ខ្ញុំនោះ លុះកំណត់ដឹងខន្ធហើយ លុះដកចេញនូវបណ្ដាញ គឺតណ្ហាហើយ លុះចំរើនពោជ្ឈង្គហើយ ក៏ទៅជាអ្នកមិនមានអាសវៈ នឹងបរិនិព្វាន។

[១៤៣] ប្រាសាទមាស ខាងទទឹង មានសន្ទុះនៃសរ ១៦¹²⁾ ខាងកំពស់ មានសន្ទុះនៃសរ ១ ពាន់¹³⁾ របស់ព្រះរាជាអង្គណា ព្រះរាជាអង្គនោះ ទ្រង់ព្រះនាមថា បនាទៈ។ ប្រាសាទនោះ មានសន្ទុះនៃសរ ១ពាន់ មានជាន់ជាច្រើន មានទង់ជ័យជាច្រើន សំរេចដោយកែវមណីខៀវ អ្នករបាំ ក៏បានរាំលើប្រាសាទនោះ អ្នករបាំ ៦.០០០ នាក់ (តែងរាំ) ក្នុងជាន់ទី៧។

[១៤៤] ខ្ញុំជាភិក្ខុមានស្មារតី មានបញ្ញា មានកម្លាំងព្យាយាមម៉ឺងម៉ាត់ បានរលឹកឃើញអស់ ៥០០កប្ប ដូចមួយរាត្រី។ ខ្ញុំកាលចំរើនសតិប្បដ្ឋាន៤ ពោជ្ឈង្គ៧ និងមគ្គ៨ បានរលឹកឃើញអស់ ៥០០កប្ប ដូចមួយរាត្រី។

[១៤៥] អំពើណាដែលបុគ្គលគួរធ្វើ ដោយព្យាយាមដ៏មាំ អំពើណាដែលបុគ្គលប្រាថ្នាដើម្បីត្រាស់ដឹងគប្បីធ្វើ ខ្ញុំនឹងធ្វើអំពើនោះៗ មិននឿយណាយទេ អ្នកចូរមើលសេចក្ដីព្យាយាម សេចក្ដីប្រឹងប្រែងចុះ អ្នកចូរប្រាប់ផ្លូវ ដែលជាផ្លូវឈមទៅកាន់ព្រះនិព្វាន ឈ្មោះអមតៈដល់ខ្ញុំ ខ្ញុំនឹងដឹងបានដោយញាណជាគ្រឿងដឹងដូចខ្សែទឹកទន្លេគង្គា (មិននឿយណាយ) នឹងសាគរ។

[១៤៦] កាលកប្បកបុរស ចូលមកនិយាយថា ខ្ញុំនឹងកោរសក់របស់ខ្ញុំ (លំដាប់នោះ) ខ្ញុំទាញយកកញ្ចក់អំពីដៃកប្បកបុរសនោះ ហើយឆ្លុះមើលសរីរៈ។ រាងកាយប្រាកដជារបស់ទទេ ងងឹតក្នុងទីងងឹត គឺអវិជ្ជាក៏ប្រាសចេញហើយ កិលេសដូចជាកំណាត់សំពត់ទាំងអស់ ខ្ញុំបានផ្ដាច់ចោលអស់ហើយ ឥឡូវនេះ ភពថ្មីមិនមានទេ។

[១៤៧] ខ្ញុំលះបង់នីវរណៈទាំង ៥ ដើម្បីដល់ព្រះនិព្វានដ៏ក្សេមចាកយោគៈ កាន់យកកញ្ចក់គឺធម៌ ជាញាណទស្សនៈរបស់ខ្លួន ឆ្លុះមើលរាងកាយនេះទាំងអស់ ទាំងខាងក្នុង ទាំងខាងក្រៅ កាយប្រាកដជារបស់ទទេ ទាំងខាងក្នុង ទាំងខាងក្រៅ។

[១៤៨] គោអាជានេយ្យដ៏ចំរើន ភ្លាត់ហើយ រមែងឈរស៊ប់ឡើងវិញ ទោះបីបាននូវសេចក្ដីតក់ស្លុត ក៏ជាសត្វមានចិត្តមិនរួញរា រមែងនាំនូវធុរៈទៅបាន យ៉ាងណាមិញ អ្នកទាំងឡាយ សូមជ្រាបនូវខ្ញុំ ថាជាអាជានេយ្យ បរិបូណ៌ដោយទស្សនៈ ជាសាវ័ករបស់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាបុត្ត ជាឱរសរបស់ព្រះពុទ្ធ ក៏យ៉ាងនោះដែរ។

[១៤៩] ម្នាលនន្ទកៈ អ្នកចូរមក យើងនឹងទៅកាន់សំណាក់នៃព្រះឧបជ្ឈាយ៍ នឹងបន្លឺឡើងនូវសីហនាទ ក្នុងទីចំពោះព្រះភក្រ្ដនៃព្រះពុទ្ធដ៏ប្រសើរ។ ព្រះពុទ្ធជាមុនី ទ្រង់បំបួសយើងដោយសេចក្ដីអនុគ្រោះយើង ដើម្បីប្រយោជន៍ណា ប្រយោជន៍នោះ យើងបានដល់ហើយ ការអស់ទៅនៃសំយោជនៈទាំងពួង (យើងក៏បានដល់ហើយ)។

[១៥០] ពួកអ្នកប្រាជ្ញប្រកបដោយប្រាជ្ញា ជាអ្នកឈ្នះសង្គ្រាម គឺកិលេស ឈ្នះមារ ព្រមទាំងវាហនៈរបស់មារ តែងបន្លឺឡើងយ៉ាងនេះ ដូចជាសីហៈបន្លឺលើកំពូលភ្នំ។

ព្រះសាស្ដា ខ្ញុំបានគោរពហើយ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ខ្ញុំបានបូជាហើយ មួយទៀត ខ្ញុំមានចិត្តត្រេកអររីករាយ ព្រោះឃើញកូនជាអ្នកមិនមានអាសវៈ។

[១៥១] ពួកសប្បុរស ខ្ញុំបានគប់រកហើយ ធម៌ ខ្ញុំក៏បានស្តាប់ហើយរឿយ ៗ លុះខ្ញុំស្តាប់ហើយ ក៏ដើរតាមផ្លូវធម៌ ដែលឈមទៅកាន់ព្រះនិព្វានឈ្មោះអមតៈ។ ខ្ញុំត្រូវភវរាគៈបៀតបៀន (ឥឡូវនេះ) ភវរាគៈមិនមានដល់ខ្ញុំទៀតទេ ភវរាគៈ (ក្នុងអតីតកាល) មិនមានហើយដល់ខ្ញុំ (ក្នុងអនាគត) ក៏នឹងមិនមានទេ ក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះទៀត ក៏មិនមានដល់ខ្ញុំដែរ។

[១៥២] កាលដែលខ្ញុំបួសក្នុងសាសនានៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ក៏បានរួចស្រឡះ (ចាកកិលេស) បានកន្លងកាមធាតុ កាលព្រះពុទ្ធជាបុគ្គលប្រសើរ កំពុងពិនិត្យពិចារណា ចិត្តរបស់ខ្ញុំ ក៏បានរួចផុតចាកកិលេស វិមុត្តិរបស់ខ្ញុំ លែងកំរើក ព្រោះអស់ទៅនៃសំយោជនៈទាំងពួង។

[១៥៣] ផ្ទះ គឺអត្តភាពទាំងឡាយ (ដែលកើត) រឿយៗ ក្នុងភពនោះ ៗ ជារបស់មិនទៀង ឥឡូវនេះ អាត្មាអញ កំពុងតែខំស្វែងរកជាង គឺតណ្ហា អ្នកធ្វើផ្ទះ គឺអត្តភាព ការកើតរឿយ ៗ ជាហេតុនាំមកនូវសេចក្ដីទុក្ខ។ នែជាងផ្ទះ អ្នក គឺយើងបានឃើញច្បាស់ហើយ អ្នកនឹងធ្វើផ្ទះទៀតមិនបានឡើយ ឆ្អឹងជំនីរ គឺកិលេសទាំងអស់របស់អ្នក យើងបានបំបាក់អស់ហើយ ទាំងហោជាង គឺអវិជ្ជាទៀតសោត យើងបានរុះរើចោលអស់ហើយ ចិត្តដែលយើងធ្វើឲ្យរីងស្ងួត ក៏នឹងរលត់ក្នុងភពនេះឯង។

[១៥៤] ព្រះមុនី ជាព្រះអរហន្ត មានព្រះដំណើរល្អ ក្នុងលោក ទ្រង់អាពាធព្រោះខ្យល់ ម្នាលព្រាហ្មណ៍ ប្រសិនបើអ្នកមានទឹកក្ដៅ ចូរអ្នកថ្វាយដល់ព្រះមុនី។

(ព្រោះថា) ព្រះពុទ្ធ ត្រូវពួកបូជនេយ្យបុគ្គលបូជាហើយ ត្រូវពួកសក្ករេយ្យបុគ្គល (បុគ្គលដែលគេគប្បីធ្វើសក្ការៈ) ធ្វើសក្ការៈហើយ ត្រូវពួកអបចិនេយ្យបុគ្គល (បុគ្គលដែលគេគប្បីកោតក្រែង) កោតក្រែងហើយ អាត្មាប្រាថ្នានឹងនាំទឹកក្ដៅទៅថ្វាយព្រះអង្គ។

[១៥៥] ពួកឧបាសក អ្នកទ្រទ្រង់ព្រះបរិយត្តិធម៌ដែលខ្ញុំជួបហើយ បាននិយាយថា កាមទាំងឡាយ ជារបស់មិនទៀង តែពួកឧបាសកនោះ នៅត្រេកអរក្រៃពេក ក្នុងកែវមណី និងកណ្ឌលទាំងឡាយផង ជាអ្នកអាឡោះអាល័យក្នុងកូន និងប្រពន្ធផង។ ពួកឧបាសកទាំងនោះ មិនទាន់ដឹងធម៌ពិតទេ គ្រាន់តែចេះនិយាយថា កាមទាំងឡាយជារបស់មិនទៀង ឧបាសកទាំងនោះ មិនទាន់មានកម្លាំងញាណដើម្បីកាត់ផ្ដាច់នូវរាគៈទេ ព្រោះហេតុនោះ បានជានៅជាប់ស្អិតចំពោះកូន ប្រពន្ធ និងទ្រព្យសម្បត្តិ។

[១៥៦] ភ្លៀងបង្អុរចុះផង មេឃគ្រហឹមលាន់គ្អឹល ៗ ផង (ក្នុងពេលនោះ) អាត្មាអញនៅតែម្នាក់ឯងក្នុងរូងភ្នំដែលគួរខ្លាច កាលដែលអាត្មាអញនោះ នៅក្នុងរូងភ្នំដែលគួរខ្លាចតែម្នាក់ឯង ភ័យក្ដី សេចក្ដីតក់ស្លុតក្ដី សេចក្ដីព្រឺរោមក្ដី មិនមានទេ។ កាលអាត្មាអញនៅម្នាក់ឯងក្នុងរូងភ្នំដែលគួរខ្លាច ភ័យក្ដី សេចក្ដីតក់ស្លុតក្ដី សេចក្ដីព្រឺរោមក្ដី មិនមានឡើយ នេះជាធម្មតារបស់អាត្មាអញ។

[១៥៧] ចិត្តរបស់ភិក្ខុណាមួយ មានឧបមាដោយដុំថ្ម តាំនៅស៊ប់ រមែងមិនញាប់ញ័រ (ដោយលោកធម៌) ចិត្តដែលប្រាសចាកសេចក្ដីត្រេកអរក្នុងវត្ថុទាំងឡាយ ដែលគួរត្រេកអរ រមែងមិនប្រទូស្ដក្នុងវត្ថុដែលគួរប្រទូស្ដ។ បុគ្គលណា អប់រំចិត្តបានយ៉ាងនេះ បុគ្គលនោះ នឹងដល់នូវសេចក្ដីទុក្ខអំពីណាបាន។ ចិត្តរបស់អាត្មាអញ មានឧបមាដោយភ្នំថ្ម តាំងនៅស៊ប់ រមែងមិនញាប់ញ័រ ចិត្តអាត្មាអញ ប្រាសចាកសេចក្ដីត្រេកអរក្នុងវត្ថុទាំងឡាយ ដែលគួរត្រេកអរ រមែងមិនប្រទូស្ដក្នុងវត្ថុដែលគួរប្រទូស្ដ។ អាត្មាអញ អប់រំចិត្តបានយ៉ាងនេះ អាត្មាអញនឹងដល់នូវសេចក្ដីទុក្ខអំពីណាបាន។

[១៥៨] រាត្រី ជារបៀបនៃនក្ខត្តឫក្ស (មានដរាបណា) វិញ្ញូជនមិនគួរដេកលក់ដរាបនោះទេ រាត្រីនុ៎ះ វិញ្ញូជនគួរប្រាថ្នាដើម្បីប្រតិបត្តិ។ ប្រសិនបើដំរីជាន់អញ ដែលធ្លាក់ចុះចាកកនៃដំរី សេចក្ដីស្លាប់របស់អញ ក្នុងសង្គ្រាម (យ៉ាងនេះ) ប្រសើរជាង អាត្មាអញដែលចាញ់ហើយរស់នៅ មិនប្រសើរសោះឡើយ។

[១៥៩] វិញ្ញូជន គប្បីលះបង់កាមគុណទាំង ៥ ដែលមានសភាពគួរស្រឡាញ់ គួររីករាយនៃចិត្ត ហើយចេញអំពីផ្ទះ (ទៅបួស) ដោយសទ្ធា ហើយធ្វើនូវទីបំផុតនៃទុក្ខ។ ខ្ញុំមិនត្រេកអរនឹងសេចក្តីស្លាប់ ខ្ញុំមិនត្រេកអរនឹងការរស់នៅទេ ខ្ញុំ (គ្រាន់តែ) ជាអ្នកដឹងខ្លួន មានស្មារតី រង់ចាំតែកាល (បរិនិព្វាន) ប៉ុណ្ណោះ។

[១៦០] ខ្ញុំធ្វើចីវរ មានពណ៌ដូចជាពណ៌នៃត្រួយស្វាយលើស្មាហើយ ជិះលើ ក នៃដំរី ចូលទៅកាន់ស្រុកដើម្បីបិណ្ឌបាត។ ខ្ញុំចុះពីកដំរី ក៏បាននូវសេចក្ដីសង្វេគក្នុងកាលណោះ តែខ្ញុំនោះ ជាមនុស្សកំពុងស្រវឹង (ដោយជាតិជាដើម) ហើយខ្ញុំបានដល់នូវធម៌ជាគ្រឿងអស់ទៅនៃអាសវៈ ក្នុងកាលណោះដែរ។

[១៦១] កប្បដកុរៈ (មានសេចក្ដីត្រិះរិះខុសកើតឡើងយ៉ាងនេះ) ថា នេះជាកន្ទបរបស់អាត្មាអញ កាលបើក្អមសម្រាប់ដាក់ទឹកអម្រឹត (របស់តថាគត) ពេញហើយក្រៃពេក (តថាគតសំដែងធម៌ដើម្បីឲ្យបាននូវទឹកអម្រឹត) កប្បដកុរភិក្ខុ ក៏ដល់នូវការឃ្វាងអំពីធម៌ (របស់តថាគត) នេះជាសាសនារបស់តថាគត ជាផ្លូវភាវនាផ្សេង ៗ ប្រព្រឹត្ដទៅដើម្បីចំរើននូវឈានទាំងឡាយ។ ម្នាលកប្បដកុរៈ អ្នកកុំងោកងក់ តថាគតមិនបានវាយត្រូវអ្នកក្នុងទីជិតត្រចៀកទេ ម្នាលកប្បដកុរៈ ព្រោះថា អ្នកមិនស្គាល់ប្រមាណ បានជាអ្នកចេះតែងោកងក់ក្នុងកណ្ដាលសង្ឃ។

[១៦២] ឱ! ព្រះពុទ្ធ ឱ! ព្រះធម៌ ឱ! សម្បទារបស់ព្រះសាស្ដានៃយើងទាំងឡាយ ដែលសាវ័កនឹងធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់នូវធម៌ប្រាកដដូច្នោះ។ សក្កាយ គឺបញ្ចុបាទានក្ខន្ធ អាត្មាអញបានហើយក្នុងកប្បទាំងឡាយរាប់មិនបាន រាងកាយនេះ ជាទីបំផុតរបស់បញ្ចុបាទានក្ខន្ធទាំងនោះ រាងកាយនេះ ជាខាងក្រោយរបស់បញ្ចុបាទានក្ខន្ធទាំងនោះ សង្សារប្រកបដោយជាតិ និងមរណៈ ឥឡូវនេះ ភពថ្មីមិនមានទេ។

[១៦៣] ភិក្ខុណានៅក្មេង ប្រកបព្យាយាមក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា នាកាលពួកសត្វកំពុងដេកលក់ ភិក្ខុនោះ ជាអ្នកភ្ញាក់រលឹក ជីវិតរបស់ភិក្ខុនោះ មិនសោះសូន្យទេ។ ហេតុនោះ អ្នកមានប្រាជ្ញា កាលរលឹកឃើញនូវសាសនានៃព្រះពុទ្ធទាំងឡាយហើយ គួរប្រកបរឿយៗ នូវសទ្ធា សីល សេចក្ដីជ្រះថ្លា និងការឃើញធម៌។

[១៦៤] ភិក្ខុណាមួយបានលះបង់មានះ ជាអ្នកមិនមានអាសវៈ មានឥន្ទ្រិយដល់នូវសេចក្ដីស្ងប់រម្ងាប់ ដូចសេះដែលសារថីបង្ហាត់ល្អហើយ ទុកជាពួកទេវតា ក៏ស្រឡាញ់ភិក្ខុអ្នកមិនញាប់ញ័រនោះ។ អាត្មាអញបានលះបង់មានះ មិនមានអាសវៈ មានឥន្ទ្រិយដល់នូវសេចក្ដីស្ងប់រម្ងាប់ ដូចសេះដែលនាយសារថីបង្ហាត់ល្អហើយ ទុកជាទេវតាទាំងឡាយ ក៏ស្រឡាញ់អាត្មាអញអ្នកមិនញាប់ញ័រដែរ។

[១៦៥] (ព្រះសាស្ដាទ្រង់សួរថា) ម្នាលមោឃរាជ ជាអ្នកមានសម្បុរអាក្រក់ តែមានចិត្តល្អ អ្នកជាភិក្ខុមានចិត្តដំកល់មាំរឿយ ៗ អស់រាត្រីទាំងឡាយ ក្នុងកាលត្រជាក់ ប្រកបដោយហេមន្ដរដូវ តើអ្នកនឹងធ្វើដោយបការដូចម្ដេច។

(មោឃរាជត្ថេរ ក្រាបទូលថា) ខ្ញុំព្រះអង្គបានឮដូច្នេះថា ដែនមគធៈទាំងមូល ជាដែនមានសន្ទូងបរិបូណ៌ ពួកភិក្ខុដទៃ មានការរស់នៅជាសុខ (ដោយកម្រាល និងគ្រឿងស្លៀកដណ្ដប់ដ៏ល្អ) យ៉ាងណា ខ្ញុំព្រះអង្គ (ក្រាល) បិទបាំងស្លឹកឈើ សម្រេចនូវការដេក (យ៉ាងនោះដែរ)។

[១៦៦] បុគ្គលមិនគប្បីលើកដំកើងខ្លួន មិនគប្បីបង្អាប់គេ មិនគប្បីថ្កោលទោសនៃពួកបុគ្គលដទៃ មិនគប្បីបៀតបៀនបុគ្គលអ្នកដល់នូវត្រើយ គឺព្រះនិព្វាន មិនគប្បីអួតគុណរបស់ខ្លួនក្នុងកណ្ដាលពួកបរិសទ្យ គប្បីជាអ្នកប្រាសចាកឧទ្ធច្ចៈ ជាអ្នកពោលពាក្យល្មមកំណត់ ជាអ្នកមានវត្តល្អចុះ។ ព្រោះថា បុគ្គលមានប្រាជ្ញាវាងវៃ បានឃើញអត្ថដ៏សុខុមក្រៃលែង បានប្រព្រឹត្តបន្ទាបបន្ទន់ខ្លួន សេពនូវសីលដ៏ចំរើន មិនមែនបានព្រះនិព្វានដោយក្រឡើយ។

[១៦៧] ពួកក្ងោកជាសត្វមានកំប៉ោយល្អ មានសំណុំកន្ទុយល្អ មានកខៀវល្អ មានមុខល្អ មានសម្រែកពីរោះ តែងបន្លឺឡើងផង ទេសភាពធំនេះ មានស្មៅខៀវល្អ មានទឹកជ្រួតជ្រាបល្អផង អាកាសមានពពកល្អផង។ អ្នកជាបុគ្គលមានសភាពគួរសមដោយប្រពៃ (ចូរចំរើន) នូវឈានរបស់ព្រះយោគាវចរអ្នកមានចិត្តល្អ ចូរមានព្យាយាមល្អ ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាដោយប្រពៃ ចូរបាននូវព្រះនិព្វាន ជាបទដ៏ទៀងឧត្ដម ជាធម៌មានពណ៌សល្អក្រៃពេក ជាធម៌ល្អិត ជាធម៌ដែលគេកម្រឃើញដោយងាយ។

[១៦៨] ចិត្តមកកាន់សេចក្ដីត្រេកត្រអាល ដែលកម្មក្កិលេសលើកឡើងហើយ កាន់ដែកស្រួច គឺភព ដែកស្រួចគឺភព និងកំណាត់ឈើ គឺកាមគុណ មាននៅក្នុងទីណា អ្នកតែងទៅក្នុងទីនោះ ៗ។ នែចិត្តចង្រៃ អញប្រាប់ឯង នែចិត្តកំណាច អញប្រាប់ឯង ព្រះសាស្ដាដែលគេបានដោយក្រ (ឥឡូវនេះ) អ្នកបានហើយ អ្នកកុំដឹកនាំអញទៅក្នុងអំពើឥតប្រយោជន៍ឡើយ។

[១៦៩] អាត្មាអញ កាលនៅជាបុថុជ្ជន មានងងឹត គឺអវិជ្ជាកើតហើយ មិនបានឃើញអរិយសច្ចទាំងឡាយ ក៏អន្ទោលទៅអស់កាលជាអង្វែង តែងវិលទៅក្នុងគតិទាំងឡាយ។ អាត្មាអញនោះ ជាអ្នកមិនប្រមាទ បានធ្វើសង្សារទាំងឡាយ ឲ្យវិនាសហើយ បានកាត់ផ្ដាច់គតិទាំងពួងអស់ហើយ ឥឡូវនេះ ភពថ្មីមិនមានឡើយ។

[១៧០] ខ្ញុំជាបុគ្គលមានសតិដំកល់ខ្ជាប់ ក៏បាននូវសញ្ញាមួយ ដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងពុទ្ធគុណ ជិតដើមអស្សត្ថព្រឹក្ស¹⁵⁾ ជាឈើមានពន្លឺខៀវ លូតលាស់ត្រសាយត្រសុំល្អ។ ក្នុងកប្ប ៣១ អំពីភទ្រកប្បនេះទៅ កាលនោះ ខ្ញុំបាននូវសញ្ញាណា ខ្ញុំបានដល់នូវការអស់ទៅនៃអាសវៈ ព្រោះនាំមកនូវសញ្ញានោះ។

[១៧១] កាលខ្ញុំស្វែងរកសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ ដោយខុសទំនង បានបំរើភ្លើងក្នុងព្រៃ មិនទាន់ដឹងនូវផ្លូវនៃសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ ហើយក៏ធ្វើនូវតបៈដទៃ (ដែលញ៉ាំងខ្លួនឲ្យលំបាក)។ និព្វានសុខនោះ អាត្មាអញបានដោយស្រួលហើយ អ្នកចូរមើលនូវភាពនៃធម៌ដ៏ល្អចុះ វិជ្ជា ៣ អាត្មាអញបានដល់ហើយដោយលំដាប់ សាសនារបស់ព្រះពុទ្ធ អាត្មាអញបានធ្វើហើយ។ ពីដើម អាត្មាអញ ជាផៅពង្សនៃព្រហ្ម (ជាព្រាហ្មណ៍ ដោយសម្មតិ) ឥឡូវនេះ អាត្មាជាព្រាហ្មណ៍មែន ព្រោះអាត្មាអញ ជាអ្នកបានវិជ្ជា ៣ ផង មានមន្ទិល គឺកិលេសបានលាងហើយផង ជាអ្នកមានសួស្ដីផង ដល់នូវវេទផង។

[១៧២] ខ្ញុំបួសបាន ៥ ថ្ងៃ នៅជាសេក្ខបុគ្គល មិនទាន់សម្រេចព្រះអរហត្តនៅឡើយ កាលខ្ញុំចូលទៅក្នុងកុដិ មានចិត្តតាំងមាំថា អាត្មាអញនឹងមិនបរិភោគ នឹងមិនផឹក មិនចេញអំពីកុដិ កាលបើសរ គឺតណ្ហា អាត្មាអញមិនទាន់ដកចេញទេ អាត្មាអញ នឹងមិនប្រែបង្អៀងឡើយ។ អ្នកចូរមើលសេចក្ដីព្យាយាមប្រឹងប្រែងរបស់ខ្ញុំនោះ កាលនៅយ៉ាងនេះចុះ វិជ្ជា ៣ អាត្មាអញ បានដល់ដោយលំដាប់ហើយ ទាំងសាសនារបស់ព្រះពុទ្ធ អាត្មាអញក៏បានធ្វើហើយ។

[១៧៣] បុគ្គលណា (មិនធ្វើ) នូវអំពើដែលគួរធ្វើក្នុងកាលមុន ហើយចង់ធ្វើក្នុងកាលក្រោយវិញ បុគ្គលនោះ រមែងឃ្លាតចាកឋានៈជាសុខផង តែងក្ដៅក្រហាយរឿយ ៗ ក្នុងកាលជាខាងក្រោយផង។ បុគ្គលធ្វើអំពើណា ត្រូវនិយាយតែអំពើនោះ មិនធ្វើអំពើណា មិនត្រូវនិយាយអំពើនោះឡើយ បណ្ឌិតទាំងឡាយ តែងកំណត់ដឹងច្បាស់នូវបុគ្គលកាលមិនធ្វើ បានតែនិយាយ។ សេចក្ដីទុក្ខរលត់ទៅក្នុងព្រះនិព្វានណា ព្រះនិព្វាននោះ ដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់សំដែងហើយ ជាគុណជាតមិនមានសេចក្ដីសោក ប្រាសចាកធូលី ជាទីក្សេមក្សាន្ដ នាំមកនូវសេចក្ដីសុខ ដោយប្រពៃមែនពិត។

[១៧៤] បើបុគ្គលស្រឡាញ់ក្នុងភាពជាសមណៈ ប្រាថ្នាដើម្បីរស់នៅស្រួល មិនគប្បីមើលងាយចីវរ ទឹក និងភោជនជារបស់សង្ឃទេ។ បើបុគ្គលស្រឡាញ់ក្នុងភាពជាសមណៈ ប្រាថ្នាដើម្បីរស់នៅស្រួល គប្បីសេពទីដេក និងទីអង្គុយ ដូចជាពស់សេពនូវរន្ធរបស់កណ្ដុរ។ បើបុគ្គលស្រឡាញ់ក្នុងភាពជាសមណៈ ប្រាថ្នាដើម្បីរស់នៅស្រួល គប្បីត្រេកអរដោយបច្ច័យតាមមានតាមបានផង គប្បីចំរើនធម៌ឯកផង។

[១៧៥] ខណៈរមែងប្រព្រឹត្តកន្លងនូវមាណពទាំងឡាយ ដែលមានការងារលះចោល (ដោយគិតអាងថា) ត្រជាក់ពេក ក្ដៅពេក ល្ងាចពេក។ បុគ្គលណាមួយ កាលធ្វើនូវកិច្ចរបស់បុរស មិនអើពើចំពោះត្រជាក់ និងក្ដៅឲ្យក្រៃលែងជាងស្មៅ បុគ្គលនោះ រមែងមិនសាបសូន្យចាកសេចក្ដីសុខឡើយ។ អាត្មាអញ កាលចំរើននូវវិវេក នឹងកំចាត់បង់បាននូវស្មៅចិញ្ចៀន ស្បូវ គុម្ពឈើមានបន្លា ស្បូវរណ្ដាស ស្មៅដំណេកទន្សាយ និងស្មៅយាប្ល៉ង (កិលេសគ្រោតគ្រាត កណ្ដាល ល្អិត) ដោយទ្រូង (សេចក្ដីព្យាយាម)។

[១៧៦] ពួកសមណៈណា ជាអ្នកមានសំដីដ៏វិចិត្រ ជាពហុស្សូត នៅក្នុងក្រុងបាតលិបុត្តជាប្រក្រតី បណ្ដាពួកសមណៈទាំងនោះ ខុជ្ជសោភិតត្ថេរមានអាយុនេះ ជាសមណៈមួយរូបដែរ ឈរជិតទ្វារ។

ពួកសមណៈណា ជាអ្នកមានសំដីដ៏វិចិត្រ ជាពហុស្សូត នៅក្នុងក្រុងបាតលិបុត្តជាប្រក្រតី បណ្ដាសមណៈទាំងនោះ ខុជ្ជសោភិតត្ថេរមានអាយុនេះ ជាសមណៈមួយរូបដែរ ជាអ្នកមកដោយខ្យល់ គឺមកដោយកម្លាំងនៃឫទ្ធិ ហើយឈរជិតទ្វារ។

ខុជ្ជសោភិតត្ថេរនេះ បានដល់នូវសេចក្ដីសុខ ដោយការច្បាំង (នឹងពួកកិលេស) ផង ដោយបូជាល្អផង ដោយការឈ្នះសង្គ្រាមផង ដោយការសន្សំនូវព្រហ្មចរិយធម៌ផង។

[១៧៧] បណ្ដាពួកមនុស្សក្នុងលោកនេះ ជនណាមួយបៀតបៀនសត្វដទៃ ជននោះ រមែងសាបសូន្យ ចាកប្រយោជន៍ និងសេចក្ដីសុខក្នុងលោកទាំងពីរ គឺលោកនេះ និងលោកខាងមុខ។ លុះតែជនណា អនុគ្រោះដល់សត្វទាំងពួង ដោយចិត្តប្រកបដោយមេត្តា ជនប្រាកដដូច្នោះនោះ ទើបទទួលបុណ្យដ៏ច្រើន។ បុគ្គលគប្បីសិក្សាសុភាសិតផង នូវការចូលទៅរកសមណៈផង នូវការអង្គុយតែម្នាក់ឯងក្នុងទីស្ងាត់ផង នូវការញ៉ាំងចិត្តឲ្យស្ងប់រម្ងាប់ផង។

[១៧៨] បុគ្គលអ្នកមានសទ្ធា មានប្រាជ្ញា ឋិតនៅក្នុងធម៌ បរិបូណ៌ដោយសីល សូម្បីតែម្នាក់ឯង ក៏រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ពួកញាតិ និងផៅពង្ស ដែលជាអ្នកមិនមានសទ្ធា។ ញាតិទាំងឡាយ ដែលខ្ញុំផ្ទញ់ផ្ទាល់ រំឭកដាស់តឿន ដោយសេចក្ដីអនុគ្រោះ ក៏បានធ្វើសក្ការៈចំពោះពួកភិក្ខុ ដោយសេចក្ដីស្រឡាញ់ ថាជាញាតិ ជាផៅពង្ស។ ពួកញាតិទាំងនោះ លុះធ្វើមរណកាលកន្លងលោកនេះទៅហើយ ក៏បានដល់នូវសេចក្តីសុខក្នុងទេវលោក ទាំងបងប្អូន និងមាតារបស់ខ្ញុំ ក៏ជាអ្នកបរិបូណ៌ដោយកាមគុណ រមែងត្រេកអរដែរ។

[១៧៩] (ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ថា) នរៈ គឺយសោជត្ថេរនេះ មានអវយវៈប្រាកដស្មើដោយថ្នាំងនៃវល្លិ៍ មានខ្លួនស្គមរវីមរវាមដោយសរសៃ ដឹងប្រមាណក្នុងបាយ និងទឹក ជាអ្នកមានចិត្តមិនរួញរា។

យសោជត្ថេរពោលថា ភិក្ខុ (នៅ) ក្នុងព្រៃតូច ឬព្រៃធំ បើទុកជាសត្វរបោម និងមូសខាំហើយ ក៏គប្បីជាអ្នកមានស្មារតី អត់ទ្រាំចំពោះអន្ដរាយ មានរបោមជាដើម ក្នុងព្រៃនោះ ដូចដំរីដ៏ប្រសើរ អត់ទ្រាំក្នុងទីជាប្រធាននៃសង្គ្រាម។ ភិក្ខុតែម្នាក់ឯង (រមែងនៅជាសុខ) ដូចគ្នានឹងព្រហ្ម ភិក្ខុនៅរួមគ្នាពីររូប (រមែងមានសេចក្ដីខ្ទាំងខ្ទប់) ដូចគ្នានឹងទេវតា ភិក្ខុ (នៅរួមគ្នា) ៣ រូប ដូចគ្នានឹងជនអ្នកស្រុក ភិក្ខុមានចំនួនច្រើនរូបលើសពីនោះទៅ ជាហេតុនាំឲ្យជ្រួលជ្រើម (ដូចគ្នានឹងពួកមហាជនដែលប្រជុំគ្នា)។

[១៨០] សទ្ធារបស់អ្នក មានក្នុងកាលមុន ប៉ុន្ដែក្នុងថ្ងៃនេះ សទ្ធានោះ បែរជាមិនមានដល់អ្នកវិញ បច្ច័យណា ដែលជារបស់អ្នក បច្ច័យនោះ ចូរជារបស់អ្នកវិញចុះ ទុច្ចរិត មិនមានដល់អាត្មាទេ។ ព្រោះថា សទ្ធា (របស់បុថុជ្ជន) ជាធម្មជាតិឃ្លេងឃ្លោង មិនទៀង សទ្ធាយ៉ាងនេះ អាត្មាបានឃើញជាក់ច្បាស់ហើយ សត្វទាំងឡាយ ជួនកាលត្រេកអរ ជួនកាលប្រាសចាកសេចក្ដីត្រេកអរ (ព្រោះហេតុនោះ) អ្នកប្រាជ្ញនឹងឈ្នះចំពោះការត្រេកអរ និងមិនត្រេកអរនោះ ដូចម្ដេចកើត។ ភត្តដែលគេចំអិនបំរុងអ្នកប្រាជ្ញបន្ដិច ៗ រាល់ ៗ ត្រកូល អាត្មានឹងត្រាច់ទៅ ដើម្បីដុំបាយ (ព្រោះ) កម្លាំងស្មងរបស់អាត្មា មាននៅឡើយ។

[១៨១] កុលបុត្ត ចេញ (ចាកឃរាវាស) ដោយសទ្ធា ហើយបួសថ្មី ជានវភិក្ខុ គប្បីគប់រកកល្យាណមិត្រទាំងឡាយ ដែលជាអ្នកមានការចិញ្ចឹមជីវិតដោយបរិសុទ្ធិ អ្នកមិនខ្ជិលច្រអូស។ កុលបុត្ត ចេញ (ចាកឃរាវាស) ដោយសទ្ធា បួសថ្មី ជានវភិក្ខុ អ្នកមានប្រាជ្ញា កាលនៅក្នុងពួក គប្បីសិក្សានូវវិន័យ។ កុលបុត្ត ចេញ (ចាកឃរាវាស) ដោយសទ្ធា បួសថ្មី ជានវភិក្ខុ ជាអ្នកឈ្លាសក្នុងហេតុដែលគួរ និងមិនគួរទាំងឡាយ គប្បីប្រព្រឹត្ត កុំឲ្យ (ពួកកិលេស មានតណ្ហាជាដើម) ប្រព្រឹត្តទៅក្នុងខាងមុខបាន។

[១៨២] ឱហ្ន៎ កាមគុណទាំង ៥ ញ៉ាំងអាត្មាអញជាបណ្ឌិតមានសមត្ថភាព គិតនូវប្រយោជន៍ ឲ្យធ្លាក់ចុះក្នុងលោក ព្រោះតែសេចក្ដីវង្វេងទេតើ។ អាត្មាអញ ចូលទៅក្នុងវិស័យនៃកិលេសមារ ត្រូវសរ គឺរាគៈមុតជាប់ហើយ តែអាចស្ទុះរួចចាកអន្ទាក់នៃមច្ចុរាជបាន។ កាមទាំងពួង អាត្មាអញបានលះបង់ហើយ ភពទាំងពួង អាត្មាអញបានទំលាយចោលហើយ ជាតិសង្សារអស់ហើយ ឥឡូវនេះ ភពថ្មីមិនមាន។

[១៨៣] នែពួកញាតិទាំងអស់ ដែលមកជួបជុំក្នុងទីនេះ អ្នកទាំងឡាយ ចូរប្រុងស្ដាប់ចុះ អាត្មាសូមសំដែងធម៌ដល់អ្នកទាំងឡាយថា ការកើតរឿយ ៗ ជាហេតុនាំមកនូវទុក្ខ។ អ្នកទាំងឡាយ ចូរប្រារព្ធព្យាយាម ចូរគេចចេញ (ចាកសេចក្ដីខ្ជិល) ចូរប្រកប (នូវសិក្ខា មានអធិសីលសិក្ខាជាដើម) ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ចូរកំចាត់បង់នូវសេនានៃមច្ចុ ឲ្យដូចជាដំរីកំចាត់បង់នូវផ្ទះ ដែលធ្វើដោយដើមបបុសដូច្នោះចុះ។ បុគ្គលណា ជាអ្នកមិនមានសេចក្ដីប្រមាទក្នុងធម្មវិន័យនេះ បុគ្គលនោះ នឹងលះបង់នូវជាតិសង្សារ ធ្វើនូវទីបំផុតនៃទុក្ខបាន។

[១៨៤] អាត្មាអញ កាលអន្ទោលទៅ (ក្នុងសង្សារ) បានទៅកាន់នរកញយ ៗ ផង ទៅកាន់ប្រេតវិស័យញយ ៗ ផង បានកើតក្នុងកំណើតតិរច្ឆានរងទុក្ខជាញយ ៗ ផង ហើយអាត្មាអញនៅ (រងទុក្ខ) អស់កាលយូរអនេក។ ម្យ៉ាងទៀត ភពជារបស់មនុស្ស អាត្មាអញ ធ្លាប់បានហើយ ចួនកាល អាត្មាអញបានទៅកើតក្នុងពួកនៃទេវតាក្នុងឋានសួគ៌ ចួនកាលអាត្មាអញឋិតនៅក្នុងរូបភព ក្នុងអរូបភព ក្នុងនេវសញ្ញីភព ក្នុងអសញ្ញីភព (និងនេវសញ្ញីនាសញ្ញីភព)។ ភពទាំងឡាយ ដែលប្រកបដោយបច្ច័យ អាត្មាបានដឹងច្បាស់ហើយ ថាជារបស់ឥតខ្លឹម ជារបស់បច្ច័យតាក់តែងហើយ ជារបស់ឃ្លេងឃ្លោង (ដោយអំណាចជរា ជាដើម) ជារបស់ប្រព្រឹត្តទៅ ដោយការបែកធ្លាយសព្វ ៗ កាល អាត្មាអញ ដឹងច្បាស់នូវសភាវៈនៃសង្ខតធម៌នោះ ជាសភាវៈកកើតក្នុងខ្លួន ហើយជាអ្នកមានស្មារតី បាននូវសេចក្ដីស្ងប់រម្ងាប់មែនពិត។

[១៨៥] បុគ្គលណា មិនធ្វើនូវកិច្ចដែលគួរធ្វើក្នុងកាលមុន ហើយចង់ធ្វើក្នុងកាលក្រោយវិញ បុគ្គលនោះ រមែងឃ្លាតចាកឋានៈជាសុខផង ក្ដៅក្រហាយរឿយ ៗ ក្នុងកាលជាខាងក្រោយផង។ បុគ្គលធ្វើអំពើណា ត្រូវនិយាយចំពោះតែអំពើនោះ មិនធ្វើអំពើណា មិនត្រូវនិយាយចំពោះអំពើនោះទេ បណ្ឌិតទាំងឡាយ តែងកំណត់ដឹងច្បាស់នូវបុគ្គលមិនធ្វើ បានតែនិយាយ។ សេចក្ដីទុក្ខរលត់ទៅក្នុងព្រះនិព្វានណា ព្រះនិព្វាននោះ ដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់សំដែងហើយ ជាគុណជាតមិនមានសេចក្ដីសោក ប្រាសចាកធូលី ជាទីក្សេមក្សាន្ដ នាំមកនូវសុខដោយប្រពៃមែនពិត។

[១៨៦] កុលបុត្រ កាលប្រាថ្នាសេចក្ដីសុខមិនកម្រើក គប្បីចៀសវាងនូវបាបមិត្តទាំងឡាយ ហើយគប់រកនូវបុគ្គលខ្ពង់ខ្ពស់ទាំងឡាយផង គប្បីតាំងនៅក្នុងឱវាទរបស់កល្យាណមិត្តនោះផង។ បុគ្គលតោងកំណាត់ឈើតូច រមែងលិចចុះក្នុងសមុទ្រធំយ៉ាងណា កុលបុត្តអាស្រ័យនូវបុគ្គលខ្ជិលច្រអូសហើយ ទោះជារស់នៅស្រួល ក៏រមែងលិចចុះ យ៉ាងនោះដែរ។ ព្រោះហេតុនោះ បុគ្គលគប្បីចៀសវាងនូវបុគ្គលអ្នកខ្ជិលច្រអូស មានព្យាយាមថោកទាបនោះចេញ។ កុលបុត្រ គប្បីនៅរួមជាមួយនឹងពួកអរិយៈ អ្នកមានចិត្តស្ងប់ស្ងាត់ អ្នកចំរើនឈាន មានចិត្តបញ្ជូនទៅកាន់ព្រះនិព្វាន ជាបណ្ឌិត មានព្យាយាមតឹងរឹងជានិច្ច។

[១៨៧] ស្ត្រីរបាំម្នាក់ មានខ្លួនស្អិតស្អាងហើយ មានសំពត់ស្លៀកល្អ ទ្រទ្រង់ផ្កាកម្រង ប្រោះព្រំដោយខ្លឹមចន្ទន៍ រាំក្នុងតូរ្យតន្ដ្រី ត្រង់កណ្ដាលផ្លូវធំ។ អាត្មាអញកំពុងដើរចូលទៅ (កាន់ក្រុង) ដើម្បីបិណ្ឌបាត ហើយក្រឡេកមើលទៅឃើញស្ដ្រីរបាំនោះ ដែលមានខ្លួនស្អិតស្អាងហើយ មានសំពត់ស្លៀកល្អ ហាក់ដូចជាអន្ទាក់នៃមច្ចុដែលមច្ចុដំឡើងហើយ។ លំដាប់នោះ ការធ្វើទុកក្នុងចិត្តដោយឧបាយនៃប្រាជ្ញា ក៏កើតឡើងដល់អាត្មាអញ ទោសក៏កើតឡើងប្រាកដដល់អាត្មាអញ និព្វិទាញាណក៏តាំងនៅព្រម។ ចិត្តរបស់អាត្មាអញ ក៏រួចស្រឡះ (ចាកកិលេស) ព្រោះវិបស្សនាញាណនោះ អ្នកចូរមើលនូវភាពនៃធម៌ ជាធម៌ល្អ វិជ្ជា ៣ អាត្មាអញ បានដល់ដោយលំដាប់ហើយ សាសនានៃព្រះពុទ្ធ អាត្មាអញបានធ្វើហើយ។

[១៨៨] ខ្ញុំព្រះអង្គត្រូវមិទ្ធៈគ្របសង្កត់ហើយ ចេញអំពីវត្ត ឡើងកាន់ទីចង្ក្រម ក៏ដួលចុះលើផែនដីក្នុងទីចង្ក្រមនោះឯង។ ខ្ញុំព្រះអង្គ មានចិត្តដំកល់មាំល្អខាងក្នុង ហើយបោសសំអាតខ្លួន ឡើងកាន់ទីចង្ក្រម ដើរចង្ក្រមក្នុងទីចង្ក្រមម្ដងទៀត។ លំដាប់នោះ ការធ្វើទុកក្នុងចិត្តដោយឧបាយនៃប្រាជ្ញា ក៏កើតឡើងដល់ខ្ញុំព្រះអង្គ ទោសក៏កើតប្រាកដ និព្វិទាញាណក៏តាំងនៅព្រម។ ចិត្តរបស់ខ្ញុំព្រះអង្គ ក៏រួចស្រឡះ (ចាកកិលេស) ព្រោះវិបស្សនាញាណនោះ អ្នកចូរមើលនូវភាពនៃធម៌ ជាធម៌ល្អ វិជ្ជា ៣ ខ្ញុំព្រះអង្គ បានដល់ដោយលំដាប់ហើយ សាសនានៃព្រះពុទ្ធ ខ្ញុំព្រះអង្គបានធ្វើហើយ។

[១៨៩] បរេជនទាំងឡាយ រមែងមិនដឹងថា យើងទាំងឡាយ នឹងវិនាសក្នុងកណ្ដាលនៃពួកនេះ ដូច្នេះឡើយ ចំណែកឯជនទាំងឡាយណា ជាបណ្ឌិតក្នុងពួកនោះ រមែងដឹងច្បាស់ ឯការឈ្លោះប្រកែក តែងស្ងប់រម្ងាប់អំពីសំណាក់នៃជនទាំងឡាយជាបណ្ឌិតនោះ។ កាលណាបើជនទាំងឡាយមិនដឹង (នូវឧបាយនៃការស្ងប់រម្ងាប់នៃវិវាទ) រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ហាក់ដូចជាមិនស្លាប់ (កាលនោះ វិវាទក៏មិនស្ងប់រម្ងាប់ឡើយ) ចំណែកជនទាំងឡាយណា ដឹងច្បាស់ធម៌ (ជនទាំងឡាយនោះ) កាលបើពួកសត្វមានសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយ ខ្លួនជាអ្នកមិនមានសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយឡើយ។ កម្មណាមួយធូរថយក្ដី វ័តណាមួយសៅហ្មងក្ដី ព្រហ្មចរិយៈណាមួយដែលបុគ្គលរលឹក ដោយសេចក្ដីរង្កៀសក្ដី កម្ម ៣ យ៉ាងនោះ ជារបស់មិនមានផលច្រើនឡើយ។ បុគ្គលណា មិនមានសេចក្ដីគោរពក្នុងព្រហ្មចារីបុគ្គលទាំងឡាយ (បុគ្គលនោះ) រមែងជាអ្នកឆ្ងាយចាកព្រះសទ្ធម្ម ដូចជាមេឃឆ្ងាយអំពីផែនដី។

[១៩០] ថ្វឺយ! នែនាងជាស្រីពេញ (ដោយរបស់មិនស្អាត) មានក្លិនស្អុយ ជាពួកនៃមារ មានកាយទទឹក (ដោយកិលេស) រន្ធទាំង៩ ក្នុងកាយរបស់នាង តែងហូរហៀរសព្វ ៗ កាល។ នាងកុំសំគាល់រឿងចាស់ កុំញ៉ាំងព្រះតថាគតទាំងឡាយ ឲ្យត្រេកអរឡើយ សូម្បីក្នុងឋានសួគ៌ម្តេច ព្រះតថាគតទាំងឡាយនោះ ក៏មិនត្រេកអរទៅហើយ នឹងបាច់និយាយទៅថ្វី ក្នុងឋានមនុស្ស។ ចំណែកបុគ្គលទាំងឡាយណា ជាមនុស្សល្ងង់ខ្លៅ ឥតប្រាជ្ញា មានគំនិតអាក្រក់ ដែលមោហៈបិទបាំងហើយ ពួកបុគ្គលប្រាកដដូច្នោះ ទើបត្រេកអរក្នុងអន្ទាក់ដែលមារដំឡើងហើយនោះ។ រាគៈ ទោសៈ និងអវិជ្ជា ជនទាំងឡាយណា លះបង់បានហើយ ជនទាំងឡាយនោះ ឈ្មោះថា មានខ្សែនៃតណ្ហាកាត់ផ្តាច់ហើយ ឈ្មោះថា មិនមានចំណង រមែងមិនត្រេកអរក្នុងអន្ទាក់នៃមារនោះឡើយ។

[១៩១] ខ្ញុំព្រះអង្គទ្រទ្រង់នូវក្អែល បរិភោគភត្ត ១ ខែម្ដង បានដកសក់ និងពុកមាត់អស់ ៥៥ឆ្នាំ។ ខ្ញុំបានឈរដោយជើងតែម្ខាង វៀរការអង្គុយ ស៊ីលាមកក្រៀម មិនត្រេកអរនឹងការនិមន្ដន៍ចំពោះ។ ខ្ញុំបានធ្វើបាបកម្មដ៏ច្រើន ដែលជាអំពើនាំទៅកាន់ទុគ្គតិប្រាកដដូច្នេះ ក៏ត្រូវជំនន់ធំ គឺទិដ្ឋិបន្សាត់ទៅហើយ បានដល់នូវព្រះពុទ្ធជាទីពឹង។ អ្នកចូរមើលនូវការដល់សរណៈ ចូរមើលភាពនៃធម៌ ជាធម៌ល្អ វិជ្ជា ៣ ខ្ញុំបានដល់ដោយលំដាប់ហើយ សាសនានៃព្រះពុទ្ធ ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។

[១៩២] ឱ អាត្មាអញមកល្អហើយ ដើម្បីគយផគ្គុមហោស្រព¹⁶⁾ ជិតកំពង់ឈ្មោះគយា អាត្មាអញ បានឃើញព្រះសម្ពុទ្ធកំពុងតែសំដែងធម៌ដ៏ឧត្ដម ព្រះអង្គមានពន្លឺច្រើន ជាគណាចារ្យ ដល់នូវឋានៈដ៏ប្រសើរ ដឹកនាំសត្វលោក ទ្រង់ឈ្នះមនុស្សលោក ព្រមទាំងទេវលោក ទ្រង់មានការឃើញថ្លឹងមិនបាន ជាមហានាគ មានព្យាយាមធំ មានសេចក្ដីរុងរឿងធំ មិនមានអាសវៈ មានអាសវៈទាំងពួងអស់រលីងហើយ ជាសាស្ដា មិនមានភ័យអំពីណាឡើយ។ ព្រះមានព្រះភាគអង្គនោះ បានញ៉ាំងអាត្មាអញឈ្មោះសេនកៈ អ្នកមានសេចក្ដីសៅហ្មងអស់កាលយូរ ដែលចំណង គឺទិដ្ឋិចងទុកហើយ ឲ្យរួចស្រឡះចាកកិលេសគ្រឿងចាក់ស្រែះទាំងពួងបាន។

[១៩៣] បុគ្គលណា ប្រញាប់ប្រញាល់ក្នុងកាលដែលគួរសន្សឹម បែរជាសន្សឹមក្នុងកាលដែលគួរប្រញាប់ប្រញាល់ បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាពាល រមែងបាននូវទុក្ខ ព្រោះការចាត់ចែងមិនមែនដោយឧបាយនៃប្រាជ្ញា។ ប្រយោជន៍ទាំងឡាយរបស់បុគ្គលនោះ រមែងសាបសូន្យ ដូចព្រះចន្ទ្រក្នុងកាឡបក្ខ បុគ្គលនោះ រមែងដល់នូវភាពជាអ្នកមិនមានយសផង បែកចាកពួកមិត្រផង។ បុគ្គលណា សន្សឹមក្នុងកាលដែលគួរសន្សឹម ប្រញាប់ប្រញាល់ក្នុងកាលដែលគួរប្រញាប់ប្រញាល់ បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាបណ្ឌិត រមែងបានសេចក្ដីសុខ ព្រោះការចាត់ចែងដោយឧបាយនៃប្រាជ្ញា។ ប្រយោជន៍របស់បុគ្គលនោះ រមែងពេញបរិបូណ៌ ដូចជាព្រះចន្ទ្រក្នុងសុក្កបក្ខ បុគ្គលនោះ រមែងដល់នូវយស និងកេរ្ដិ៍ឈ្មោះផង មិនបែកចាកពួកមិត្រផង។

[១៩៤] សព្រហ្មចារីបុគ្គលទាំងឡាយ ស្គាល់ច្បាស់នូវអាត្មាអញ ថារាហុលដ៏ចំរើន ជាអ្នកប្រកបដោយគុណទាំងពីរយ៉ាងគឺ ជាតិ និងប្រតិបត្តិ ព្រោះអាត្មាអញ ជាកូននៃព្រះពុទ្ធផង ជាអ្នកមានបញ្ញាចក្ខុក្នុងធម៌ទាំងឡាយផង អាសវៈរបស់អាត្មាអញអស់ហើយផង ភពថ្មីទៀត អាត្មាអញមិនមានផង អាត្មាអញ ជាព្រះអរហន្ត គួរដល់ទក្ខិណា មានវិជ្ជា ៣ ឃើញព្រះនិព្វានឈ្មោះអមតៈ។ សត្វទាំងឡាយ ជាអ្នកងងឹតព្រោះកាម ត្រូវបណ្ដាញរួបរឹតហើយ ត្រូវដំបូល គឺតណ្ហាបិទបាំងហើយ ត្រូវមារចងហើយ ដូចត្រីជាប់នៅក្នុងមាត់លបដូច្នោះ។ អាត្មាអញ លះបង់កាមនោះហើយ បានកាត់នូវចំណងនៃមារ ដកតណ្ហា ព្រមទាំងឫសចេញហើយ ជាអ្នកមានសេចក្ដីត្រជាក់កើតហើយ មានទុក្ខរលត់ហើយ។

[១៩៥] ប្រពន្ធ (របស់ខ្ញុំ) ស្អិតស្អាងដោយមាស មានពួកទាសីដើរចោមរោម ពកូនដោយចង្កេះ ចូលមករកខ្ញុំ។ លុះខ្ញុំឃើញមាតារបស់កូនខ្លួននោះ ប្រដាប់ដោយគ្រឿងអាភរណៈ មានការស្លៀកពាក់ល្អ ហើយដើរមក ហាក់ដូចជាអន្ទាក់នៃមច្ចុដែលមារដំឡើងហើយ។ លំដាប់នោះ ការធ្វើទុកក្នុងចិត្តដោយឧបាយនៃប្រាជ្ញា ក៏កើតឡើងដល់ខ្ញុំ ទោសក៏កើតឡើងប្រាកដ សេចក្ដីទ្រាន់ណាស់ ក៏តាំងនៅមាំ។ តពីនោះមក ចិត្តរបស់ខ្ញុំរួចស្រឡះ អ្នកចូរមើលនូវភាពនៃធម៌ ជាធម៌ល្អ ត្រៃវិជ្ជា ខ្ញុំបានដល់ដោយលំដាប់ហើយ សាសនានៃព្រះពុទ្ធ ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។

[១៩៦] ធម៌ រមែងរក្សាបុគ្គលអ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ដោយពិត ធម៌ដែលបុគ្គលសន្សំល្អហើយ រមែងនាំមកនូវសេចក្ដីសុខ នេះជាអានិសសង្សក្នុងធម៌ដែលបុគ្គលសន្សំល្អហើយ បុគ្គលអ្នកប្រព្រឹត្តធម៌ រមែងមិនទៅកាន់ទុគ្គតិ។ សភាវៈទាំងពីរ គឺកុសលធម៌ ១ អកុសលធម៌ ១ មិនមែនមានផលស្មើគ្នាទេ អកុសលធម៌ នាំសត្វទៅកាន់នរក កុសលធម៌ញ៉ាំងសត្វឲ្យដល់នូវសុគតិ។

ព្រោះហេតុនោះ បុគ្គលកាលមានចិត្តរីករាយចំពោះព្រះសុគត ជាតាទិបុគ្គលយ៉ាងនេះ គប្បីធ្វើសេចក្ដីពេញចិត្តក្នុងធម៌ទាំងឡាយ សាវ័កទាំងឡាយរបស់ព្រះសុគតដ៏ប្រសើរ ឋិតនៅក្នុងធម៌ ជាអ្នកប្រាជ្ញ បានដល់នូវទីពឹងដ៏ប្រសើរលើស រមែងនាំខ្លួនចេញ (ចាកវដ្ដទុក្ខបាន)។ ឫសគល់នៃបូស គឺអវិជ្ជា ខ្ញុំព្រះអង្គបានកំចាត់បង់ហើយ បណ្ដាញ គឺតណ្ហា ខ្ញុំព្រះអង្គបានដកចោលហើយ។

ខ្ញុំព្រះអង្គនោះ មានសង្សារអស់ហើយ កិលេសជាគ្រឿងខ្វល់ មិនមានដល់ខ្ញុំព្រះអង្គឡើយ ដូចជាព្រះចន្ទ្រក្នុងថ្ងៃពេញបូណ៌មី ដែលប្រាសចាកទោស គឺពពកជាដើម។

[១៩៧] កុកមានស្លាបសស្អាត ត្រូវភ័យអំពីមេឃខ្មៅគម្រាមហើយ ក៏ស្វែងរកសំបុក ហើរទៅកាន់សំបុកក្នុងកាលណា កាលណោះ ទន្លេឈ្មោះអជករណី ក៏ញ៉ាំងអាត្មាអញឲ្យត្រេកអរ។ កុកមានស្លាបសស្អាត ត្រូវភ័យអំពីមេឃខ្មៅគម្រាមហើយ មិនឃើញទីពួន ក៏ស្វែងរកទីពួនក្នុងកាលណា កាលណោះ ទន្លេឈ្មោះអជករណី ញ៉ាំងអាត្មាអញឲ្យត្រេកអរ។ ដើមព្រីងទាំងឡាយ ញ៉ាំងច្រាំងនៃទន្លេទាំងពីរ ក្នុងទីនោះ (ដែលឋិតនៅ) ខាងក្រោយនៃគុហារធំឲ្យល្អ មិនមែនញ៉ាំងសត្វណាមួយក្នុងទីនោះឲ្យត្រេកអរបានទេ។

កង្កែបទាំងឡាយ មានសំឡេងពីរោះ ប្រាសចាកពួកនៃពស់ រមែងយំកងរំពង។ ថ្ងៃនេះ មិនមែនជាសម័យនៅប្រាសចាកភ្នំ និងទន្លេទេ ព្រោះទន្លេអជករណី ជាទីក្សេមសប្បាយរីករាយដោយប្រពៃ។

[១៩៨] ខ្ញុំត្រូវការចិញ្ចឹមជីវិត បព្វជ្ជា បានឧបសម្បទាហើយ តែតពីនោះមក ក៏ត្រឡប់បាននូវសទ្ធា មានព្យាយាមមាំ ខំប្រឹងប្រែងមាំ។ កាយនេះ ចូរបែកធ្លាយចុះ ដុំនៃសាច់ទាំងឡាយ ចូរខ្ចាត់ខ្ចាយទៅចុះ ស្មងទាំងឡាយរបស់ខ្ញុំ ចូររបូតធ្លាក់ចាកតំណនៃជង្គង់ទាំងពីរចុះ។ កាលបើសរ គឺតណ្ហា មិនទាន់ខ្ចាត់ចេញទេ ខ្ញុំនឹងមិនស៊ី មិនផឹក និងមិនចេញអំពីកុដិ ទាំងមិនទម្រេត សូម្បីតែមួយបង្អៀងឡើយ។ អ្នកចូរមើលសេចក្ដីព្យាយាម ប្រឹងប្រែងដ៏មាំរបស់ខ្ញុំនោះ កាលនៅយ៉ាងនេះ វិជ្ជា ៣ ខ្ញុំបានដល់ដោយលំដាប់ហើយ សាសនានៃព្រះពុទ្ធ ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។

[១៩៩] ភិក្ខុទៅកាន់ទីស្មសាន បានឃើញសាកសពស្ត្រីដែលគេលះបង់ចោលក្នុងព្រៃស្មសាន ត្រូវពួកដង្កូវរុកជញ្ជែងស៊ីធ្លុះធ្លាយ។ ពួកជនខ្លះដែលឃើញសាកសពស្លាប់ដ៏លាមក ក៏ខ្ពើមរអើម តែកាមរាគៈកើតឡើងប្រាកដ (ក្នុងសាកសពនោះ) ដូចជាបុគ្គលខ្វាក់ អសុចិហូរហៀរ (តាមទ្វារទាំង៩)។ តែអាត្មាអញចៀសចេញអំពីទីនោះ ថយជាងមួយចំអិនបាយ ជាអ្នកមានស្មារតីដឹងខ្លួន ចូលទៅកាន់ទីសមគួរ។ លំដាប់នោះ ការធ្វើទុកក្នុងចិត្តដោយឧបាយប្រាជ្ញា ក៏កើតឡើងដល់អាត្មាអញ ទោសក៏កើតប្រាកដ (ដល់អាត្មាអញ) សេចក្ដីនឿយណាយ ក៏តាំងនៅព្រម (ក្នុងហ្ឫទ័យនៃអាត្មាអញ) លំដាប់នោះ ចិត្តរបស់អាត្មាអញក៏រួចស្រឡះ (ចាកកិលេស) អ្នកចូរមើលនូវភាពនៃធម៌ ជាធម៌ល្អ វិជ្ជាទាំង ៣ អាត្មាអញបានដល់ដោយលំដាប់ហើយ សាសនានៃព្រះពុទ្ធ អាត្មាអញ ក៏បានធ្វើហើយ។

[២០០] បុរសអ្នកប្រាថ្នានូវកិច្ច ប្រកបខ្លួនក្នុងអំពើដែលមិនគួរប្រកប ប្រសិនបើត្រាច់ទៅ មិនគប្បីបាន (នូវប្រយោជន៍នោះទេ) នោះឯង ជាលក្ខណៈនៃចំណែកខាងអាក្រក់។

ការដែលរស់នៅដោយលំបាក អាត្មាអញបានដកចោលហើយ បើបុគ្គលណា លះបង់ធម៌យ៉ាងឯក គឺអប្បមាទ បុគ្គលនោះ ទុកដូចជាមនុស្សចង្រៃ ម្យ៉ាងទៀត បើបុគ្គលណា លះបង់នូវឥន្ទ្រិយទាំងអស់ (សទ្ធា វីរិយៈ សតិ សមាធិ បញ្ញា) បុគ្គលនោះ ទុកដូចជាមនុស្សខ្វាក់ ព្រោះមិនឃើញនូវរបស់ដែលស្មើគ្នា និងមិនស្មើគ្នា។

ពិតណាស់ បុគ្គលធ្វើអំពើណា ត្រូវនិយាយចំពោះតែអំពើនោះ មិនធ្វើនូវអំពើណា មិនត្រូវនិយាយចំពោះអំពើនោះទេ បណ្ឌិតទាំងឡាយ តែងកំណត់ដឹងនូវបុគ្គលអ្នកមិនធ្វើ បានតែនិយាយ។ ផ្កាដ៏រុងរឿង មានពណ៌ល្អ តែមិនមានក្លិនក្រអូបយ៉ាងណា វាចាជាសុភាសិត រមែងឥតផល ដល់បុគ្គលអ្នកមិនធ្វើតាម ក៏យ៉ាងនោះដែរ។ ផ្កាដ៏រុងរឿង មានពណ៌ល្អ ប្រកបដោយក្លិនក្រអូប យ៉ាងណា វាចាជាសុភាសិត រមែងមានផលដល់បុគ្គលអ្នកធ្វើតាម ក៏យ៉ាងនោះដែរ។

[២០១] ភ្លៀងបង្អុរចុះតាមសមគួរដល់ការគ្រហឹមនៃមេឃដ៏ពីរោះ កុដិអាត្មាប្រក់ស្រួលហើយ ឥតមានខ្យល់ចេញចូលបានទេ អាត្មាមានចិត្តស្ងប់រម្ងាប់ នៅក្នុងកុដិនោះ ម្នាលមេឃ ម្ដេចហ៎ បើអ្នកប្រាថ្នា ចូរបង្អុរភ្លៀងមកចុះ។

ភ្លៀងបង្អុរចុះតាមសមគួរដល់ការគ្រហឹមនៃមេឃដ៏ពីរោះ កុដិអាត្មាប្រក់ស្រួលហើយ ឥតមានខ្យល់ចេញចូលបានទេ អាត្មាមានចិត្តស្ងប់រម្ងាប់ នៅក្នុងកុដិនោះ ម្នាលមេឃ ម្ដេចហ៎ បើអ្នកប្រាថ្នា ចូរបង្អុរភ្លៀងមកចុះ។បេ។ អាត្មាជាអ្នកប្រាសចាករាគៈ នៅក្នុងកុដិនោះ។បេ។ អាត្មាជាអ្នកប្រាសចាកទោសៈ នៅក្នុងកុដិនោះ។បេ។ អាត្មាជាអ្នកប្រាសចាកមោហៈ នៅក្នុងកុដិនោះ ម្នាលមេឃ ម្ដេចហ៎ បើអ្នកប្រាថ្នា ចូរបង្អុរភ្លៀងមកចុះ។

[២០២] បណ្ដាធម៌ទាំងឡាយ ព្រះឧបជ្ឈាយ៍ប្រាថ្នាចំពោះធម៌ណា អនុគ្រោះខ្ញុំ អ្នកប្រាថ្នាព្រះនិព្វានឈ្មោះអមតៈ សោឡសកិច្ចដែលគួរធ្វើ ខ្ញុំក៏បានធ្វើហើយ។ មគ្គធម៌ ជាធម៌មិនមានអន្ដរាយ ខ្ញុំបានដល់ដោយលំដាប់ហើយ បានធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ហើយដោយខ្លួនឯង ខ្ញុំមានញាណដ៏បរិសុទ្ធឥតសង្ស័យ បានធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ក្នុងសំណាក់នៃលោក។ ខ្ញុំដឹងនូវបុព្វេនិវាស ទិព្វចក្ខុ ខ្ញុំបានជំរះស្អាតហើយ ប្រយោជន៍របស់ខ្លួន គឺព្រះអរហត្ដ ខ្ញុំបានដល់ដោយលំដាប់ហើយ សាសនារបស់ព្រះពុទ្ធ ខ្ញុំបានធ្វើហើយ។ ខ្ញុំជាអ្នកមិនប្រមាទ បានស្ដាប់ បានរៀនល្អនូវសិក្ខា ក្នុងពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់លោក អាសវៈទាំងពួងរបស់ខ្ញុំអស់ហើយ ឥឡូវភពថ្មីមិនមានទេ។ លោកប្រៀនប្រដៅខ្ញុំដោយវ័តដ៏ប្រសើរ ជាអ្នកអនុគ្រោះ ទំនុកបម្រុង (នូវខ្ញុំ) ឱវាទរបស់លោកមិនឥតអំពើឡើយ ខ្ញុំជាសិស្សបានរៀនសូត្រហើយ។

[២០៣] មានសេចក្ដីដំណាលថា ឱហ្ន៎ មាតាបានបង្ហាញនូវជន្លួន (ឱវាទ) ដល់អាត្មាអញ អាត្មាអញដែលមាតាប្រៀនប្រដៅ បានស្ដាប់ពាក្យរបស់លោកហើយ ជាអ្នកមានព្យាយាមមុតមាំហើយ មានចិត្តបញ្ជូនទៅកាន់ព្រះនិព្វាន បានដល់នូវសម្ពោធិដ៏ឧត្ដម។ អាត្មាអញជាអរហន្ដ ទក្ខិណេយ្យបុគ្គល មានត្រៃវិជ្ជា ឃើញព្រះនិព្វានឈ្មោះអមតៈ អាត្មាអញឈ្នះសេនានៃមារ ជាអ្នកមិនមានអាសវៈ។ អាសវៈទាំងឡាយណារបស់អាត្មាអញ ខាងក្នុងក្ដី ខាងក្រៅក្ដី អាសវៈទាំងអស់នោះ អាត្មាអញកាត់ផ្ដាច់ហើយ ឥតមានសេសសល់ ទាំងមិនកើតទៀតទេ។ បងស្រីមានសេចក្ដីក្លៀវក្លា បានពោលនូវសេចក្ដីនេះ នាងទំនងជាមិនមានសេចក្ដីស្រឡាញ់ចំពោះអាត្មាដោយពិត ព្រៃ (មានអវិជ្ជាជាដើម) មិនមាន (ក្នុងសន្ដានរបស់នាង) ទេ។ សេចក្ដីទុក្ខ មានទីបំផុតជុំវិញ អាត្មាបានធ្វើហើយ រាងកាយនេះ ជាទីបំផុត (របស់អាត្មា) សង្សារ គឺជាតិ និងមរណៈមិនមាន ឥឡូវនេះ ភពថ្មីមិនមានទេ។

[២០៤] អាត្មាអញបានស្ដាប់ធម៌របស់ព្រះពុទ្ធណា ហើយវៀរបង់មិច្ឆាទិដ្ឋិ ព្រះពុទ្ធនោះ យាងមកហើយកាន់ស្ទឹងនេរញ្ជរា ដើម្បីប្រយោជន៍ដល់អញមែនពិត។ អាត្មាអញ បានបូជាយ័ញ្ញទាំងឡាយខ្ពស់ និងទាប បានបូជាភ្លើង កាលនៅជាបុថុជ្ជន ងងឹតងងល់ សំគាល់ថា ការបូជានេះឯង ជាសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ។ អាត្មាអញ ស្ទុះទៅកាន់ព្រៃស្បាត គឺទិដ្ឋិ ត្រូវសេចក្ដីស្ទាបអង្អែល (ខុស) ឲ្យដល់នូវសេចក្ដីវង្វេង ងងឹតមិនដឹង សំគាល់ផ្លូវមិនបរិសុទ្ធ ថាជាផ្លូវបរិសុទ្ធ។ មិច្ឆាទិដ្ឋិ អាត្មាអញបានលះបង់ហើយ ភពទាំងពួង អាត្មាអញបានទំលុះទំលាយហើយ អាត្មាអញបូជាភ្លើង គឺព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ជាទក្ខិណេយ្យបុគ្គល ថ្វាយបង្គំនូវព្រះតថាគត។ មោហៈទាំងពួង អាត្មាអញបានលះបង់ហើយ ភវតណ្ហា អាត្មាអញបានទំលុះទំលាយចេញហើយ ជាតិសង្សារអស់រលីងហើយ ឥឡូវនេះ ភពថ្មីទៀតនៃអាត្មាអញមិនមានទេ។

[២០៥] អាត្មាអញចុះទឹកក្នុងកំពង់ឈ្មោះគយា ក្នុងមួយថ្ងៃ ៣ ដង គឺពេលព្រឹក ថ្ងៃត្រង់ ល្ងាច ក្នុងកាលមហោស្រពឈ្មោះគយផគ្គុ បាបណា ដែលអាត្មាអញធ្វើហើយ ក្នុងជាតិទាំងឡាយដទៃ អំពីកាលមុន ឥឡូវនេះ អាត្មាអញបណ្ដែតចោលនូវបាបនោះ ក្នុងកំពង់ឈ្មោះគយានេះ ទិដ្ឋិយ៉ាងនេះ មានហើយក្នុងកាលមុន។ អាត្មាអញ ស្ដាប់វាចាជាសុភាសិត ជាបទប្រកបដោយធម៌ និងអត្ថ ហើយពិចារណានូវសេចក្ដីតាមគួរដល់ការពិត ដោយឧបាយនៃប្រាជ្ញា។ អាត្មាអញ មានបាបទាំងពួងលាងចេញហើយ មិនមានមន្ទិល មានកិលេសលាងចេញហើយ ជាអ្នកស្អាតបរិសុទ្ធ ជាពុទ្ធទាយាទ (អ្នកគួរទទួលនូវមត៌កនៃព្រះពុទ្ធ) ជាកូនកើតអំពីព្រះឧរៈនៃព្រះពុទ្ធ។ អាត្មាអញ ចុះកាន់ខ្សែនៃមគ្គ ប្រកបដោយអង្គ ៨ ហើយ បណ្ដែតចោលនូវបាបទាំងពួង ដល់នូវវិជ្ជា ៣ ហើយ សាសនារបស់ព្រះពុទ្ធ អាត្មាអញ បានធ្វើហើយ។

[២០៦] (ព្រះមានព្រះភាគ ត្រាស់សួរថា) ម្នាលភិក្ខុ អ្នកត្រូវរោគដែលកើតអំពីខ្យល់គ្របសង្កត់ហើយ នៅក្នុងព្រៃធំ មានគោចរលះបង់ហើយ (ក្រចតុប្បច្ច័យ) ជាទីសៅហ្មង តើនឹងធ្វើដូចម្ដេច។

(ព្រះវក្កលិត្ថេរ ក្រាបបង្គំទូលថា) ខ្ញុំព្រះអង្គ ផ្សាយចិត្តទៅកាន់កាយទាំងមូល ដោយសុខៈ ដែលកើតអំពីបីតិដ៏លើសលុប អត់ទ្រាំនូវបច្ច័យដ៏សៅហ្មងនៅក្នុងព្រៃធំ។ ខ្ញុំព្រះអង្គចំរើនសតិប្បដ្ឋានទាំងឡាយផង សម្មប្បធានផង ឥទ្ធិបាទផង ឥន្ទ្រិយផង ពលៈផង ចំរើនពោជ្ឈង្គផង អដ្ឋង្គិកមគ្គផង នៅក្នុងព្រៃធំ។ ខ្ញុំព្រះអង្គឃើញ (នូវសព្រហ្មចារីបុគ្គលទាំងឡាយ) អ្នកមានព្យាយាមតឹងតែងហើយ មានចិត្តបញ្ជូនទៅកាន់ព្រះនិព្វាន មានព្យាយាមប្រឹងប្រែងដ៏មាំអស់កាលជានិច្ច មានសេចក្ដីព្រមព្រៀងគ្នា ប្រកបដោយភាពជាសមណៈនៅក្នុងព្រៃធំ។ ខ្ញុំព្រះអង្គនឹករឿយ ៗ នូវព្រះសម្ពុទ្ធ ព្រះអង្គមានខ្លួនទូន្មានបានហើយ មានព្រះទ័យតាំងមាំហើយ មិនខ្ជិលច្រអូសអស់យប់ និងថ្ងៃ នៅក្នុងព្រៃធំ។

[២០៧] ម្នាលចិត្ត អញនឹងហាមឃាត់ឯង ដូចជាគេបង្ខាំងដំរីទុកក្នុងក្រោល មានទ្វារប្រកបដោយរនុក ទាំងមិនបណ្ដោយឯង ដែលជាបណ្ដាញនៃកាម ដែលកើតអំពីសរីរៈឲ្យទៅក្នុងបាបធម៌ទេ។ ឯង អញហាមឃាត់ហើយ នឹងទៅណាមិនបានទេ ដូចជាដំរីដែលមិនបាននូវចន្លោះទ្វារ (ដើម្បីចេញ) ម្នាលចិត្តខិលខូច ឯងនឹងប្រព្រឹត្តឈ្លានពាន ត្រេកអរក្នុងបាបធម៌រឿយ ៗ ទៀតមិនបានទេ។ ហ្មដំរី អ្នកមានកំឡាំង ធ្វើដំរីដែលមិនទាន់ពង្រាបទើបចាប់បានថ្មី ជាសត្វមិនប្រាថ្នាឲ្យត្រឡប់វិលបានយ៉ាងណា អញនឹងឲ្យឯងវិលត្រឡប់យ៉ាងនោះដែរ។ នាយសារថីដ៏ប្រសើរ ជាអ្នកឈ្លាសក្នុងការបង្ហាត់សេះដ៏ប្រសើរ បង្ហាត់សេះអាជានេយ្យយ៉ាងណា អញនឹងតាំងនៅក្នុងពលធម៌ ៥ ហើយទូន្មានឯងយ៉ាងនោះដែរ។ អញនឹងចងឯងដោយសតិ អញមានខ្លួនប្រុងប្រយ័ត្នហើយ នឹងទូន្មានឯង ម្នាលចិត្ត ឯង អញសង្កត់សង្កិនក្នុងធុរៈ គឺព្យាយាម កុំទៅឆ្ងាយអំពីទីនេះឡើយ។

[២០៨] បុគ្គលអ័ប្បឥតប្រាជ្ញា មានចិត្តប្រកួតប្រណាំង ទុកជាស្ដាប់ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះជិនស្រី គង់ជាអ្នកឆ្ងាយអំពីព្រះសទ្ធម្ម ដូចផែនដីឆ្ងាយអំពីមេឃ។ បុគ្គលអ័ប្បឥតប្រាជ្ញា មានចិត្តប្រកួតប្រណាំង ទុកជាស្ដាប់ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះជិនស្រី ក៏គង់សាបសូន្យចាកព្រះសទ្ធម្ម ដូចព្រះចន្ទ្រក្នុងកាឡប័ក្ខ (រនោច)។ បុគ្គលអ័ប្បឥតប្រាជ្ញា មានចិត្តប្រកួតប្រណាំង ទុកជាស្ដាប់ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះជិនស្រី ក៏គង់រីងស្ងួតក្នុងព្រះសទ្ធម្ម ដូចជាត្រីរីងស្ងួតក្នុងទីមានទឹកតិច។ បុគ្គលអ័ប្បឥតប្រាជ្ញា មានចិត្តប្រកួតប្រណាំង ទុកជាស្ដាប់ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះជិនស្រី គង់មិនលូតលាស់ក្នុងព្រះសទ្ធម្ម ដូចជាពូជស្អុយមិនដុះក្នុងស្រែ។ លុះតែបុគ្គលណា មានចិត្តគ្រប់គ្រងហើយ ស្ដាប់ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះជិនស្រី បុគ្គលនោះ ទើបញ៉ាំងអាសវៈទាំងពួងឲ្យអស់ទៅ ធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់នូវធម៌ មិនកំរើក (អរហត្តផល) ដល់នូវសេចក្ដីស្ងប់ដ៏ឧត្តម គឺអនុបាទិសេសនិព្វាន ជាអ្នកមិនមានអាសវៈ រមែងបរិនិព្វាន។

[២០៩] ខ្ញុំបានឧបសម្បទាផង បានផុតស្រឡះ ជាអ្នកមិនមានអាសវៈផង ខ្ញុំបានឃើញព្រះមានព្រះភាគអង្គនោះផង ទាំងបាននៅជាមួយក្នុងកុដិផង។ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ធ្វើរាត្រីជាច្រើន (យប់ជ្រៅ) ឲ្យកន្លងទៅក្នុងទីវាល ព្រះសាស្ដាឈ្លាសក្នុងការនៅ បានស្ដេចចូលទៅកាន់កុដិក្នុងពេលនោះ។ ព្រះគោតមទ្រង់ក្រាលសង្ឃាដិ ហើយសម្រេចសីហសេយ្យា ដូចជាសត្វសីហៈ ដែលលះបង់សេចក្ដីភ័យស្ញប់ស្ញែង ដេកក្នុងគុហាថ្មកែវ។ លំដាប់នោះ ព្រះសោណៈ ជាសាវ័កនៃព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ អ្នកពោលពាក្យពីរោះ បានពោលនូវព្រះសទ្ធម្មចំពោះព្រះភក្ដ្រព្រះពុទ្ធដ៏ប្រសើរ។ បានកំណត់ដឹងនូវបញ្ចក្ខន្ធ បានចំរើននូវមគ្គដ៏ប្រសើរ ហើយដល់នូវទីស្ងប់ដ៏ឧត្តម ជាបុគ្គលមិនមានអាសវៈ នឹងបរិនិព្វាន។

[២១០] បុគ្គលណាជាអ្នកប្រាជ្ញ អ្នកដឹងឱវាទរបស់គ្រូទាំងឡាយ គប្បីនៅក្នុងឱវាទរបស់គ្រូនោះផង គប្បីញ៉ាំងសេចក្ដីស្រឡាញ់ឲ្យកើតផង បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាជាអ្នកមានភក្ដីផង ឈ្មោះថាជាអ្នកប្រាជ្ញផង ទាំងបុគ្គលនោះ មុខជានឹងមានសេចក្ដីវិសេសក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ព្រោះដឹង (នូវសច្ចធម៌)។ អន្ដរាយទាំងឡាយដ៏ខ្លាំងក្លា កើតឡើងហើយ តែមិនបានគ្របសង្កត់នូវបុគ្គលណា ជាអ្នកពិចារណា បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាជាអ្នកមានកំឡាំងផង ឈ្មោះថាជាអ្នកមានប្រាជ្ញាផង ទាំងជាអ្នកវិសេសក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ព្រោះដឹង (នូវសច្ចធម៌)។ បុគ្គលណា នឹងធឹងមិនញាប់ញ័រ ជាអ្នកមានបញ្ញាជ្រៅដូចសមុទ្រ ឃើញនូវសេចក្ដីដ៏ល្អិត បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាជាអ្នកដែលកិលេសដឹកនាំមិនបានផង ជាអ្នកប្រាជ្ញផង ទាំងជាអ្នកវិសេសក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ព្រោះដឹង (នូវសច្ចធម៌)។

បុគ្គលណា ជាអ្នកចេះដឹងច្រើន ជាអ្នកចងចាំនូវធម៌ ទាំងជាអ្នកប្រព្រឹត្តនូវធម៌ដ៏សមគួរដល់ធម៌ បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាជាអ្នកប្រាកដស្មើដោយគ្រូនោះផង ជាអ្នកប្រាជ្ញផង ទាំងជាអ្នកវិសេសក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ព្រោះដឹង (នូវសច្ចធម៌)។

បុគ្គលណា ដឹងនូវសេចក្ដីនៃភាសិតផង លុះដឹងនូវសេចក្តីនៃភាសិតហើយ ធ្វើតាមផង បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាជាអ្នកឆ្លងផុតនូវសេចក្ដីសង្ស័យផង ជាអ្នកប្រាជ្ញផង ទាំងជាអ្នកវិសេសក្នុងធម៌ទាំងឡាយ ព្រោះដឹង (នូវសច្ចធម៌)។

[២១១] ខ្ញុំឃើញបាដិហារ្យរបស់ព្រះគោតម ព្រះអង្គមានយសដល់ម្ល៉ោះ ក៏នៅតែមិនក្រាបសំពះ ព្រោះតែសេចក្តីច្រណែន និងសេចក្តីប្រកាន់ឲ្យភាន់ច្រឡំ។ ព្រះសាស្តា ជាសារថីរបស់ជន ទ្រង់ជ្រាបសេចក្តីត្រិះរិះរបស់ខ្ញុំហើយ បានដាស់តឿន លំដាប់នោះ ខ្ញុំមានសេចក្តីសង្វេគ និងសេចក្តីព្រឺរោម ដែលមិនធ្លាប់កើត ៗ ហើយ។ កាលខ្ញុំនៅជាជដិលក្នុងកាលមុន ការសម្រេចលាភសក្ការៈណាតិចតួច គ្រានោះ ខ្ញុំលះបង់នូវការសំរេច គឺលាភសក្ការៈនោះហើយ មកបួសក្នុងសាសនាព្រះជិនស្រី។ កាលពីដើម ខ្ញុំជាអ្នកត្រេកអរដោយការបូជា ធ្វើកាមធាតុជាប្រធាន កាលខាងក្រោយមក ខ្ញុំបានដករាគៈ ទោសៈ និងមោហៈ ចោលហើយ។ ខ្ញុំដឹងខន្ធដែលធ្លាប់អាស្រ័យនៅក្នុងកាលពីដើម បានជម្រះទិព្វចក្ខុឲ្យស្អាត ជាអ្នកមានឫទ្ធិ ដឹងចិត្តអ្នកដទៃ ទំាំងបានសម្រេចទិព្វសោត។ មួយទៀត កុលបុត្រចេញចាកផ្ទះ មកបួសក្នុងធម្មវិន័យ ដើម្បីប្រយោជន៍ណា ប្រយោជន៍នោះ ខ្ញុំបានដល់ហើយតាមលំដាប់ ទំាំងធ្វើឲ្យអស់សំយោជនធម៌ទាំងពួង។

[២១២] (មារនិយាយថា) ស្រូវគេនំាំទៅទុកដាក់ហើយ ស្រូវគេគរទុកក្នុងលានហើយ ខ្ញុំនៅតែមិនបានដុំបាយ តើខ្ញុំនឹងធ្វើដូចម្តេច។

(ព្រះថេរៈនិយាយថា) អ្នកចូរជ្រះថ្លារព្ញកចំពោះព្រះពុទ្ធមានគុណមិនមានប្រមាណ អ្នកនឹងជាបុគ្គលមានសរីរៈដែលបីតិពាល់ត្រូវ មានចិត្តរីករាយរឿយ ៗ មិនខាន។ ចំពោះធម៌មានគុណមិនមានប្រមាណ។បេ។ ចំពោះសង្ឃមានគុណមិនមានប្រមាណ។បេ។

(មារនិយាយថា) លោកនៅក្នុងទីវាលល្ហល្ហេវផង រាត្រីនេះត្រជាក់ មានសន្សើមធ្លាក់ ចុះផង។ លោកកុំបណ្តោយឲ្យត្រជាក់គ្របសង្កត់ឲ្យលំបាកឡើយ ចូរលោកចូលទៅក្នុងកុដិ ដែលមានទ្វារគន្លឹះជាប់មាំ។

(ព្រះថេរៈតបថា) អាត្មាពាល់ត្រូវអប្បមញ្ញាទាំង ៤ ដល់នូវសេចក្តីសុខដោយសារអប្បមញ្ញាទាំងនោះ មិនញាប់ញ័រ មិនលំបាកដោយត្រជាក់ទេ។

[២១៣] បុគ្គលដែលមិនមានសេចក្តីគោរពក្នុងពួកសព្រហ្មចារី រមែងសាបសូន្យចាកព្រះសទ្ធម្ម ដូចត្រីក្នុងទីមានទឹកតិច។ បុគ្គលដែលមិនមានសេចក្តីគោរពក្នុងពួកសព្រហ្មចារី រមែងមិនលូតលាស់ក្នុងព្រះសទ្ធម្ម ដូចពូជស្អុយ (ដែលមិនលូតលាស់) ក្នុងស្រែ។ បុគ្គលដែលមិនមានសេចក្តីគោរព ក្នុងពួកសព្រហ្មចារី រមែងឆ្ងាយអំពីព្រះនិព្វាន ក្នុងសាសនានៃព្រះពុទ្ធជាស្តេចហេតុធម៌។ បុគ្គលដែលមានសេចក្តីគោរព ក្នុងពួកសព្រហ្មចារី រមែងមិនសាបសូន្យចាកព្រះសទ្ធម្ម ដូចត្រីនៅក្នុងទីមានទឹកច្រើន។ បុគ្គលដែលមានសេចក្តីគោរព ក្នុងពួកសព្រហ្មចារី ទើបដុះដាលក្នុងព្រះសទ្ធម្ម ដូចពូជដ៏ល្អ (លូតលាស់) ក្នុងស្រែ។ បុគ្គលដែលមានសេចក្តីគោរពក្នុងពួកសព្រហ្មចារី រមែងឋិតនៅក្នុងទីជិតព្រះនិព្វាន ក្នុងសាសនានៃព្រះពុទ្ធជាស្តេចហេតុធម៌។

[២១៤] កុល្លភិក្ខុ ទៅកាន់ព្រៃខ្មោច បានឃើញខ្មោចស្រីដែលគេចោលបោះបង់ក្នុងព្រៃស្មសាន មានដង្កូវកំពុងតែប្រជែងគ្នាស៊ីដេរដាស។

(ព្រះសាស្តាត្រាស់ថា) ម្នាលកុល្លៈ អ្នកចូរមើលសរីរៈដែលក្តៅរោលរាលមិនស្អាត មានក្លិនស្អុយ មានវត្ថុមិនស្អាត ដែលហូរឡើង ហូរចុះ ជាសរីរៈដែលពួកមនុស្សពាល តែងត្រេកអរក្រៃពេក។

(ព្រះកុល្លត្ថេរពោលថា) ខ្ញុំកាន់កពា្ចក់ គឺធម៌ ឆ្លុះមើលកាយនេះ ជារបស់អសារឥតការទាំងខាងក្នុងខាងក្រៅ ព្រោះបានសម្រចដោយញាណទស្សនៈ។ សរីរៈនៃខ្ញុំនេះយ៉ាងណា សរីរៈនៃស្រីនុ៎ះយ៉ាងនោះដែរ សរីរៈស្រីនុ៎ះយ៉ាងណា សរីរៈនៃខ្ញុំនេះ ក៏យ៉ាងនោះដែរ សភាវៈខាងក្រោមយ៉ាងណា សភាវៈខាងលើយ៉ាងនោះ សភាវៈខាងលើយ៉ាងណា សភាវៈខាងក្រោមយ៉ាងនោះដែរ។ វេលាថ្ងៃយ៉ាងណា វេលាយប់យ៉ាងនោះដែរ វេលាយប់យ៉ាងណា វេលាថ្ងៃយ៉ាងនោះដែរ ខាងមុខយ៉ាងណា ខាងក្រោយយ៉ាងនោះដែរ ខាងក្រោយយ៉ាងណា ខាងមុខយ៉ាងនោះដែរ។ សេចក្តីត្រេកអរដោយតុរិយតន្រ្តីប្រកបដោយអង្គ ៥ បា្រកដដូច្នោះ ក៏មិនដូចសេចក្តីត្រេកអររបស់អ្នកមានចិត្តមូលតែមួយ ឃើញច្បាស់នូវធម៌ដោយប្រពៃទេ។

[២១៥] តណ្ហាតែងចំរើនដល់មនុស្ស អ្នកប្រព្រឹត្តប្រមាទជាប្រក្រតី ដូចពួជ្រៃ បុគ្គលនោះ តែងស្ទុះទៅកាន់ភពតូចភពធំ ដូចស្វាកាលប្រាថ្នាផ្លែឈើ ស្ទុះទៅក្នុងព្រៃដូច្នោះ។ តណ្ហានុ៎ះ ជាទោសជាតិដ៏លាមក ផ្សាយទៅក្នុងអារម្មណ៍ផ្សេងៗ ក្នុងលោក គ្របសង្កត់បុគ្គលណា សេចក្តីសោក តែងចំរើនដល់បុគ្គលនោះ ដូចស្បូវរណ្តាសដែលត្រូវភ្លៀងធ្លាក់ចុះជញ្ជ្រំហើយ តែងចំរើនឡើងដូច្នោះ។ ចំណែកជនណា គ្របសង្កត់តណ្ហាដ៏លាមកក្នុងលោក ដែលឆ្លងដោយកម្រនុ៎ះបាន សេចក្តីសោក តែងធ្លាក់ចេញចាកជននោះឯង ដូចដំណក់ទឹក ធ្លាក់ចុះចាកស្លឹកឈូក។ ហេតុនោះ បានជាតថាគតប្រាប់ដល់អ្នកទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយ មានប៉ុន្មានរូប ដែលមកប្រជុំក្នុងទីនេះ សេចក្តីចំរើន ចូរមានដល់អ្នកទាំងឡាយទាំងប៉ុណ្ណោះរូបចុះ អ្នកទាំងឡាយ ចូររំលើងឫសនៃតណ្ហាចោលចេញ ដូចបុគ្គលដែលត្រូវការដោយស្បូវភ្លាំង ជីកស្បូវរណា្តសចោលចេញ មារកុំរុករានអ្នកទាំងឡាយរឿយ ៗ ដូចខ្សែទឹកកាច់បំបាក់ដើមបបុសដូច្នោះឡើយ។ អ្នកទំាំងឡាយ ចូរធ្វើតាមនូវពុទ្ធវចនៈ កុំឲ្យខណៈកន្លងនូវអ្នកទាំងឡាយបាន ព្រោះថា បុគ្គលទាំងឡាយ ដែលខណៈកន្លងហើយ តែងសោកសៅពេញបន្ទុកក្នុងនរក។ សេចក្តីប្រមាទទុកជាធូលី ធូលីកើតឡើង ព្រោះសេចក្តីប្រមាទ (ព្រោះហេតុនោះ) បុគ្គលគួរតែដកនូវសរ គឺសេចក្តីប្រមាទរបស់ខ្លួនចេញ ដោយសេចក្តីមិនប្រមាទដោយវិជ្ជា។

[២១៦] ចាប់ដើមតំាងពីខ្ញុំបួសមក ២៥ ឆ្នំា មិនដែលបានសេចក្តីស្ងប់ចិត្តអស់កាលសូម្បីត្រឹមតែ ១ ផ្ទាត់ម្រាមដៃសោះ។ ខ្ញុំត្រូវកាមរាគគ្របសង្កត់ មិនបាននូវឯកគ្គតាចិត្ត ផ្គងដៃកន្ទក់កន្ទេញ ហើយចេញពីលំនៅទៅ។ អាត្មាអញ (នឹងទម្លាក់ខ្លួនអំពីដើមឈើ) ឬនឹងយកកាំបិតមក (ចាក់សម្លាប់) ប្រយោជន៍អ្វី ដោយការរស់នៅរបស់អញ មនុស្សប្រហែលយ៉ាងអញ មិនសមបើធ្វើមរណកាលដោយការលាសិក្ខាទេ។ គ្រានោះ ខ្ញុំយកកំាបិតកោរ ចូលទៅអង្គុយលើគ្រែ ផ្ទាប់កាំបិតកោរ (ត្រង់បំពង់ក) ដើម្បីអារសរសៃបំពង់ក របស់ខ្លួន។ លំដាប់នោះ ខ្ញុំមានការធ្វើទុកក្នុងចិត្ត ដោយឧបាយប្រាជ្ញា ទោសកើតឡើងប្រាកដ សេចក្តីនឿយណាយ ក៏តំាងឡើងព្រម។ តពីនោះមក ចិត្តខ្ញុំក៏ផុតស្រឡះ អ្នកចូរឃើញធម៌ជាធម៌ល្អ វិជ្ជា ៣ អាត្មាអញបានសម្រេចហើយ សាសនារបស់ព្រះពុទ្ធ អាត្មាអញបានធ្វើស្រេចហើយ។

[២១៧] (ព្រះសាស្តា ត្រាស់ថា) ម្នាលកាតិយាន ចូរអ្នកក្រោកអង្គុយឡើង កុំដេកច្រើនពេក ចូរភ្ញាក់រលឹកឡើង មច្ចុរាជជាមារ ចូរកុំឈ្នះអ្នកជាបុគ្គលខ្ជិលច្រអូស ដូចជានាយនេសាទ ប្រហារសត្វដោយញញួរ។ ជាតិ និងជរា តែងប្រព្រឹត្តកន្លងអ្នក ដូចជាកំឡាំងមហាសមុទ្រ អ្នកនោះ ចូរធ្វើនូវទីពឹងដ៏ល្អដល់ខ្លួន ព្រោះថា គ្រឿងការពារដទៃរបស់អ្នកក្នុងលោកនេះ មិនមានទេ។ ដ្បិតព្រះសាស្តា ទ្រង់ចង្អុលប្រាប់អរិយមគ្គនុ៎ះ ថាជាផ្លូវកន្លងចាកគ្រឿងជាប់ ចាកភ័យ គឺជាតិ និងជរា ចូរអ្នកកុំប្រមាទអស់រាត្រីខាងដើម និងខាងចុង ចូរប្រឹងធ្វើព្យាយាមឲ្យមាំមួន។ ខ្លួនអ្នកជាអ្នកទ្រទ្រង់សង្ឃាដិ កោរសក់ដោយកំាំបិតកោរ និងបរិភោគភិក្ខាហារ ចូរលះបង់កាមគុណ ដែលជាចំណងក្នុងកាលមុនចេញ ម្នាលកាតិយាន អ្នកកុំប្រកបការត្រេកអរក្នុងល្បែងផង កុំប្រកបការលក់ផង ចូរចំរើនឈាន។ ម្នាលកាតិយាន អ្នកចូរដុត ចូរឈ្នះ (នូវកិលេស) អ្នកជាមនុស្សឈ្លាសវៃ ក្នុងផ្លូវជាទីក្សេមចាកយោគៈ នឹងដល់នូវព្រះនិព្វានដ៏បរិសុទ្ធក្រៃលែង ហើយរលត់ដូចជាគំនរភ្លើងដែលរលត់ដោយទឹក។ ម្នាលឥន្ទសគោត្រ កាលបើអ្នកមិនប្រកាន់យ៉ាងនេះ ចូរកំចាត់បង់មារឲ្យអស់ចេញ ដូចប្រទីបដែលមានពន្លឺតិច ឬដូចវល្លិ៍តូច ដែលខ្យល់កំចាត់បង់បានដូច្នោះ។ អ្នកនោះប្រាសចាកតម្រេកក្នុងវេទនាទាំងឡាយ ដែលខ្លួនទទួលហើយ មានសេចក្ដីត្រជាក់ ចូររង់ចាំនិព្វានកាល ក្នុងទីនេះចុះ។

[២១៨] មគ្គប្រកបដោយអង្គ ៨ ដ៏ប្រសើរ ដែលព្រះពុទ្ធជាអាទិច្ចពន្ធុ មានចក្ខុ ទ្រង់សំដែងហើយដោយប្រពៃ ជាធម៌កន្លងចាកសំយោជនៈទាំងអស់ ញុំាងវដ្តៈទាំងអស់ឲ្យវិនាសនាំសត្វចេញចាកវដ្តៈ ញុំាងសត្វឲ្យឆ្លងចាកឱឃៈ ញុំាងឫសគល់នៃទុក្ខ គឺតណ្ហាឲ្យរីងស្ងួត ទំលាយនូវតណ្ហា មានឫសជាពិស ជាគ្រឿងបៀតបៀន ញុំាងសត្វអោយដល់នូវទីរំលត់ទុក្ខ ជាគ្រឿងកំចាត់បង់នូវយន្ត គឺអត្តភាពដែលកើតអំពីកម្ម ព្រោះទំលាយនូវឫសគល់នៃអវិជ្ជាបាន ជាទីធ្លាក់ចុះនៃញាណដ៏មុត ដូចកែវវជីរ ក្នុងកិរិយាកំណត់នូវវិញ្ញាណ ញុំាងសត្វឲ្យដឹងនូវវេទនាទំាំងឡាយ ដោះសត្វអោយរួចចេញចាកឧបាទាន ជាគ្រឿងឃើញភពដូចជារណ្តៅរងើកភ្លើង ដោយបញ្ញាញាណ ជាធម៌មានរសដ៏ប្រសើរ ជាធម៌ជ្រៅ ជាធម៌ហាមឃាត់នូវជរា និងមច្ចុ ជាធម៌រម្ងាប់បង់នូវកងទុក្ខ ជាធម៌ដ៏ក្សេម ជាទីឃើញនូវពន្លឺតាមពិត ព្រោះដឹងនូវកម្ម ថាជាកម្ម នូវផលថាជាផលនៃធម៌ទំាងឡាយ អាស្រ័យបច្ច័យកើត ត ៗ គ្នា រមែងជាធម៌ដល់នូវទីដ៏ក្សេមប្រសើរ ជាធម៌ស្ងប់ចាកកិលេស ជាធម៌ចំរើនក្នុងទីបំផុត។

[២១៩] ខ្ញុំស្រវឹងដោយសេចក្ដីស្រវឹងព្រោះជាតិផង ដោយភោគៈ និងឥស្សរិយយសផង ដោយសណ្ឋានវណ្ណៈ និងរូប (ល្អ) ផង ខ្ញុំជាបុគ្គលប្រព្រឹត្តស្រវឹងជ្រប់ហើយ។ ខ្ញុំត្រូវអតិមានះកំចាត់បង់ហើយ ជាមនុស្សពាល ជាអ្នករឹងរូស មានមានះដូចជាទង់ជ័យ ដែលគេលើកឡើងហើយ មិនបានសំគាល់អ្នកណាមួយ ថាជាបុគ្គលស្មើនឹងខ្លួនផង ថាជាបុគ្គលក្រៃលែងជាងខ្លួនផង។ ខ្ញុំជាអ្នកមានមានះរឹងរូស មិនអើពើ មិនក្រាបសំពះអ្នកណាមួយ ទោះជាមាតាក្ដី បិតាក្ដី ឬអ្នកដទៃដែលសន្មតថាគួរគោរព។ ខ្ញុំបានឃើញព្រះសាស្ដា ជាអ្នកទូន្មានសត្វប្រសើរខ្ពង់ខ្ពស់ជាងនាយសារថីទាំងឡាយ ព្រះអង្គរុងរឿងដូចព្រះអាទិត្យ មានភិក្ខុសង្ឃចោមរោម ក៏មានចិត្តជ្រះថ្លា បានលះមានះ និងសេចក្ដីស្រវឹងចេញអស់ហើយ ទើបថ្វាយបង្គំព្រះសាស្ដា ព្រះអង្គខ្ពង់ខ្ពស់ជាងសព្វសត្វដោយត្បូង។ ខ្ញុំបានលះបង់ គាស់រំលើងនូវសេចក្ដីប្រកាន់ថា វិសេសជាងគេផង នូវសេចក្ដីប្រកាន់ថា ថោកទាបជាងគេផង បានផ្ដាច់ផ្ដិលអស្មិមានះចោលអស់ហើយ ទាំងមានះផ្សេង ៗ ទាំងអស់ ខ្ញុំក៏បានកំចាត់បង់ស្រឡះហើយ។

[២២០] ខ្ញុំមានអាយុ ៧ ឆ្នាំ អំពីកំណើត ទើបនឹងបួសថ្មី ៗ បានសង្កត់សង្កិននាគរាជមានឫទ្ធិច្រើន ដោយឫទ្ធិ ហើយដងយកទឹកពីស្រះធំ ឈ្មោះអនោតត្ត មកប្រគេនព្រះឧបជ្ឈាយ៍ក្នុងគ្រាណា គ្រានោះ ព្រះសាស្ដាទ្រង់ទតឃើញខ្ញុំហើយ បានត្រាស់ព្រះពុទ្ធដីកានេះថា ម្នាលសារីបុត្ត អ្នកចូរមើលកុមារតូចនេះ កំពុងនាំយកនូវក្អមទឹកមក មានចិត្តតាំងខ្ជាប់ខ្ជួនខាងក្នុង។ សាមណេររបស់ព្រះអនុរុទ្ធ មានវត្តគួរជ្រះថ្លា មានឥរិយាបថបរិបូណ៌ និងជាអ្នកក្លៀវក្លាដោយឫទ្ធិ ជាបុរសអាជានេយ្យ ដែលព្រះអនុរុទ្ធ ជាបុរសអាជានេយ្យ ជាសប្បុរស ឲ្យធ្វើតែអំពើល្អ ណែនាំតែខាងផ្លូវល្អ មានកិច្ចធ្វើរួចហើយ មានសិក្ខាឲ្យសិក្សាហើយ សុមនសាមណេរនោះ បានដល់នូវព្រះនិព្វាន ជាទីស្ងប់រម្ងាប់ក្រៃលែង បានធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់នូវអរហត្តផល ជាធម៌មិនកម្រើក ប្រាថ្នាថា សូមកុំឲ្យជនណាមួយស្គាល់អញឡើយ។

[២២១] (ព្រះសាស្ដាត្រាស់សួរថា) ម្នាលភិក្ខុ អ្នកត្រូវរោគខ្យល់គ្របសង្កត់ហើយ កាលនៅក្នុងព្រៃធំ មានគោចរលះបង់ហើយ ជាព្រៃសៅហ្មង នឹងធ្វើដូចម្ដេចកើត។

(ព្រះន្ហាតកមុនិត្ថេរទូលថា) ខ្ញុំព្រះអង្គមានបីតិ និងសុខៈបរិបូណ៌ផ្សាយទៅកាន់រាងកាយ ហើយអត់សង្កត់នូវអារម្មណ៍ដ៏សៅហ្មង ទាំងនៅក្នុងព្រៃធំ។ ខ្ញុំព្រះអង្គចំរើនពោជ្ឈង្គ ៧ ផង ឥន្ទ្រិយផង ពលៈផង បរិបូណ៌ដោយឈានដ៏សុខុម ជាអ្នកមិនមានអាសវៈ។ ខ្ញុំព្រះអង្គបានពិចារណាឃើញចិត្តដ៏ស្អាត ផុតស្រឡះចាកកិលេស ជាចិត្តមិនល្អក់រឿយៗ ជាអ្នកមិនមានអាសវៈ។ អាសវៈទាំងឡាយណា ខាងក្នុងក្ដី ខាងក្រៅក្ដី ចាក់ដោតហើយដល់ខ្ញុំព្រះអង្គ អាសវៈទាំងអស់នោះ ខ្ញុំព្រះអង្គបានផ្ដាច់ផ្ដិលមិនឲ្យសេសសល់ មិនកើតទៅទៀតបានទេ។ បញ្ចក្ខន្ធ ខ្ញុំព្រះអង្គកំណត់ដឹងហើយ ខ្ញុំព្រះអង្គកាត់ឫសគល់ដាច់ហើយ ខ្ញុំព្រះអង្គបានដល់នូវការអស់ទុក្ខហើយ ឥឡូវនេះ ភពថ្មី មិនមានទៀតទេ។

[២២២] បុគ្គលមិនមានសេចក្ដីក្រោធ បានទូន្មានចិត្ត ចិញ្ចឹមជីវិតស្មើ (ត្រូវ) មានចិត្តរួចចាកអាសវៈ ព្រោះដឹងដោយប្រពៃ មានចិត្តស្ងប់ចាកកិលេល មិនញាប់ញ័រ ដោយលោកធម៌ នឹងមានសេចក្ដីក្រោធពីណា។ បុគ្គលណាខឹងតបចំពោះបុគ្គលដែលខឹង បុគ្គលនោះ នឹងមានសេចក្ដីអាក្រក់ ព្រោះតែការខឹងតបនោះ បុគ្គលមិនខឹងតបនឹងបុគ្គលដែលខឹង ឈ្មោះថា ឈ្នះសង្រ្គាមដែលគេឈ្នះបានដោយក្រ។

បុគ្គលណាដឹងថា បុគ្គលដទៃខឹងហើយ មានស្មារតីខំអត់សង្កត់ បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថាប្រព្រឹត្តនូវប្រយោជន៍ ដើម្បីជនទាំងពីរ គឺដើម្បីខ្លួន ១ ដើម្បីអ្នកដទៃ ១។ ពួកជនមិនឈ្លាសក្នុងធម៌ រមែងសំគាល់ជនទាំងពីរ គឺខ្លួន ១ អ្នកដទៃ ១ ដែលជាអ្នកព្យាបាលព្យាធិ គឺក្រោធបាន ថាជាមនុស្សពាល។ បើសេចក្ដីក្រោធកើតឡើងដល់អ្នក ចូរអ្នកពិចារណានូវឱវាទ ដែលឧបមាដោយរណារ បើចំណង់ក្នុងរសកើតឡើងដល់អ្នក ចូរអ្នករលឹកនូវឱវាទ ដែលឧបមាដោយការបរិភោគសាច់កូន។ បើចិត្តរបស់អ្នកស្ទុះទៅក្នុងកាមទាំងឡាយក្ដី ក្នុងភពទាំងឡាយក្ដី ចូរអ្នកប្រញាប់សង្កត់សង្កិនចិត្តនោះដោយសតិ ដូចជាបុរសសង្កត់សង្កិនគោកាចដែលស៊ីសំណាប។

[២២៣] ភ្លៀង គឺអាបត្តិ តែងធ្លាក់ស្រោចនូវបុគ្គលអ្នកបិទបាំងអាបត្តិទុក មិនធ្លាក់ស្រោចនូវបុគ្គលអ្នកបើកអាបត្តិ ព្រោះហេតុនោះ បុគ្គលត្រូវបើកអាបត្តិ ដែលខ្លួនបិទបាំងហើយ កាលបើធ្វើយ៉ាងនេះ ទើបភ្លៀង គឺអាបត្តិ មិនធ្លាក់ស្រោចនូវបុគ្គលនោះ។ សត្វលោកត្រូវមច្ចុកំចាត់បង់ហើយ ត្រូវជរាចោមរោមហើយ ត្រូវសរ គឺតណ្ហាមុតហើយ ត្រូវឥច្ឆា ឲ្យក្ដៅក្រហាយហើយសព្វកាល។ សត្វលោកត្រូវមច្ចុកំចាត់បង់ហើយ ត្រូវជរាបិទបាំងហើយ ជាសត្វឥតមានទីពឹង តែងលំបាកជានិច្ច ដូចជាមនុស្សអ្នកធ្វើកំហុសនោះដែលមានអាជ្ញាសំរេចហើយ។ មច្ចុ ព្យាធិ និងជរា ទាំង ៣ នេះ ដូចជាគំនរភ្លើងកំពុងរាលមក កំឡាំងដើម្បីទប់ទល់មិនមាន សន្ទុះសម្រាប់រត់ចេញ ក៏មិនមាន។ បុគ្គលគប្បីធ្វើថ្ងៃ កុំឲ្យឥតអំពើ ដោយកិច្ចតិចក្ដី ច្រើនក្ដី រាត្រីរមែងអស់ទៅយ៉ាងណា ៗ ជីវិតរបស់បុគ្គលនោះ រមែងថយទៅយ៉ាងនោះ ៗ ដែរ។ រាត្រីខាងក្រោយរបស់បុគ្គលអ្នកដើរក្ដី ឈរក្ដី អង្គុយក្ដី ដេកក្ដី រមែងកង្ខើញចូលមកជិត កាលនេះ មិនមែនជាកាលគួរអ្នកប្រមាទទេ។

[២២៤] កាយមានជើងពីរនេះ មិនស្អាត មានក្លិនស្អុយ ពេញដោយសាកសពផ្សេង ៗ បង្ហូរ (នូវវត្ថុមិនស្អាត) ចេញតាមទ្វារនោះ ៗ ដែលមនុស្សខំរក្សាថែទាំ (ជានិច្ច)។ រូប សំឡេង ក្លិន រស និងផោដ្ឋព្វៈ ជាទីត្រេកអរនៃចិត្ត តែងបៀតបៀនបុថុជ្ជន ដូចអ្នកនេសាទធ្វើវត្ថុឲ្យកំបាំងហើយ (ចាប់) ម្រឹគដោយគ្រឿងចង²⁰⁾ (ចាប់) ត្រីដោយសន្ទូច (ចាប់) ស្វាដោយជ័រ កាមគុណទាំង ៥ នេះឯង តែងប្រាកដក្នុងរូបនៃស្រី។ ពួកបុថុជ្ជនណា មានចិត្តត្រេកអរ ហើយចូលទៅគប់រកស្រីទាំងនុ៎ះ ពួកបុថុជ្ជននោះ ឈ្មោះថា ធ្វើសង្សារវដ្ដ ដែលមានទុក្ខដ៏ពន្លឹក ឲ្យចំរើនឡើង ទាំងឈ្មោះថា សន្សំនូវភពថ្មី។ មួយទៀត បុគ្គលណា វៀរចេញចាកស្រីទាំងនុ៎ះបាន ដូចគេជៀសវាងក្បាលពស់ដោយជើង បុគ្គលនោះ ឈ្មោះថា ជាអ្នកមានស្មារតី ប្រព្រឹត្តកន្លងនូវតណ្ហាជាគ្រឿងផ្សាយទៅក្នុងលោកនេះបាន។ ខ្ញុំឃើញទោសក្នុងកាមទាំងឡាយ ឃើញការចាកចេញកាម ដោយក្សេមក្សាន្ដ រលាស់ចេញចាកកាមទាំងអស់ បានដល់នូវការអស់អាសវៈហើយ។

[២២៥] ស្រីផ្កាមាស​តាក់​តែង ស្លៀក​ពាក់​ល្អ ទ្រទ្រង់​កម្រងផ្កា ស្អិតស្អាង​ហើយ មាន​ជើង​ស្រឡាប​ដោយ​ទឹក​ល័ខ ពាក់​ស្បែក​ជើង លុះ​ដោះ​ស្បែក​ជើង​ចេញ​ហើយ ក៏​ធ្វើ​អញ្ជលី​ចំពោះ​មុខ ស្រីផ្កាមាស​នោះ និយាយ​នូវ​ពាក្យ​ជា​ប្រធាន​នៃ​មិត្ត²¹⁾ នឹង​ខ្ញុំ ដោយ​សំដី​ដ៏​ទន់​ពីរោះ​ថា លោក​នៅ​កំឡោះ​ហើយ​បួស លោក​ចូរ​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ពាក្យ​ប្រដៅ​របស់​ខ្ញុំ លោក​ចូរ​បរិភោគ​កាម​ជា​របស់​មនុស្ស​ចុះ ខ្ញុំ​នឹង​ឲ្យ​សម្បត្តិ​ដ៏​ពេញ​ចិត្ត​ដល់​លោក។ ខ្ញុំ​បេ្តជ្ញា​ពាក្យ​ពិត​ដល់​លោក ឬ​នឹង​នាំ​ភ្លើង​ដល់​លោក។²²⁾ កាល​ណា​យើង​ទាំង​ពីរ​នាក់ ជា​មនុស្សចាស់​កាន់​ឈើច្រត់​ហើយ យើង​នឹង​បួស​ទាំង​ពីរ​នាក់ នឹង​កាន់​យក​នូវ​ជ័យជំនះ​ក្នុង​លោក​ទាំង​ពីរ។ ខ្ញុំ​បាន​ឃើញ​ស្រីផ្កាមាស​នោះ មក​ធ្វើ​អញ្ជលី តាក់​តែង ស្លៀក​ពាក់​ល្អ ដូច​ជា​ជាប់​អន្ទាក់​មច្ចុ លំដាប់​នុ៎ះ ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្ត​ដោយ​ឧបាយ​​នៃ​បញ្ញា។បេ។²³⁾

[២២៦] ព្រះ​ភទ្ទិយត្ថេរ នៅ​ក្នុង​អម្ពាដការាម​ដ៏​ប្រសើរ ក្បែរ​ដង​ព្រៃ បាន​ដក​តណ្ហា ព្រម​ទាំង​ឫស​ចោល​អស់​ហើយ ជា​អ្នក​ប្រសើរ ចំរើន​ឈាន​ក្នុង​អារាម​នោះ។ទ. ២

ជនពួក​ខ្លះ ត្រេកអរ​ដោយ​សម្ភោរ ដោយ​ពិណ ដោយ​ស្គរជ័យ​ក៏​មាន ចំណែក​ខ្ញុំ​នៅ​ទៀប​គល់​ឈើ ត្រេកអរ​តែ​ក្នុង​ពុទ្ធសាសនា។ មួយ​ទៀត ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ប្រទាន​ពរ​ដល់​ខ្ញុំ ៗ បាន​នូវ​ពរ​នោះ ខ្ញុំ​កាន់​យក​នូវ​កាយគតាសតិ​ជា​និច្ច ដើម្បី​លោក​ទាំង​អស់។ ពួក​ជន​ណា មើល​ងាយ​ខ្ញុំ​ដោយ​រូប​ក្តី ពួក​ជន​ណា តាម​ខ្ញុំ​ទៅ​ដោយ​សំឡេង²⁴⁾ ក្តី ពួក​ជន​ទាំង​នុ៎ះ សុទ្ធ​តែ​លុះ​អំណាច​នៃ​ឆន្ទ​រាគ មិន​ស្គាល់​ខ្ញុំ​ទេ។ បុគ្គល​ណា មិន​ដឹង​ធម៌​ខាង​ក្នុង ទាំង​មិន​ឃើញ​ធម៌​ខាង​ក្រៅ បុគ្គល​នោះ​ឯង ជា​មនុស្ស​ពាល មាន​ធម៌​ជា​គ្រឿង​រាំងរា​ជុំវិញ តែង​ត្រូវ​សំឡេង​នាំ​បន្សាត់​ទៅ។ បុគ្គល​ណា មិន​ដឹង​ធម៌​ខាង​ក្នុង ប៉ុន្តែ​ឃើញ​ច្បាស់​នូវ​ធម៌​ខាង​ក្រៅ បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថា ឃើញ​ផល​ខាង​ក្រៅ ក៏​ត្រូវ​សំឡេង​បន្សាត់​ទៅ​ដែរ។ បុគ្គល​ណា ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ធម៌​ខាង​ក្នុង ទាំង​ឃើញ​ច្បាស់​នូវ​ធម៌​ខាង​ក្រៅ បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថា ជា​អ្នក​ឃើញ​ធម៌​ដែល​គ្មាន​អ្វី​រាំងរា តែង​មិន​ត្រូវ​សំឡេង​បន្សាត់​ទៅ​ឡើយ។

[២២៧] ខ្ញុំ​ជា​កូន​ប្រុស​តែ​មួយ ជា​ទី​ស្រឡាញ់​របស់​មាតា ជា​ទី​ស្រឡាញ់​របស់​បិតា ដែល​មាតាបិតា​បាន​ហើយ ដោយ​ការ​ប្រព្រឹត្តិ​វត្ត​ដ៏​ច្រើន​ផង ដោយ​ការ​បន់​ស្រន់​ផង។ទ. ៣ ឯ​មាតា និង​បិតា​ទាំង​ពីរ​នោះ ជា​អ្នក​ប្រាថ្នា​សេចក្តី​ចំរើន ស្វែង​រក​ប្រយោជន៍ ទើប​នាំ​ខ្ញុំ​ទៅ​ថ្វាយ​ព្រះ​ពុទ្ធ ព្រោះ​សេចក្តី​អនុគ្រោះ (ដោយ​ពាក្យ​ថា) កូន​នេះ ធ្លាប់​សុខ ចំរើន​ដោយ​សេចក្តី​សុខ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​បាន​ដោយ​លំបាក បពិត្រ​ព្រះ​លោកនាថ យើង​ខ្ញុំ​សូម​ថ្វាយ​កូន​នេះ ឲ្យ​ជា​អ្នក​បំរើ​ព្រះ​អង្គ អ្នក​ទ្រង់​ឈ្នះ​មារ។ ទើប​ព្រះ​សាស្តា​ទទួល​ខ្ញុំ ហើយ​ត្រាស់​ពាក្យ​នេះ​នឹង​ព្រះ​អានន្ទ​ថា អ្នក​ចូរ​បំបួស​កុមារ​នេះ​ឲ្យ​ឆាប់ កុមារ​នេះ​នឹង​បាន​ជា​បុរស​អាជានេយ្យ។ លុះ​ព្រះ​សាស្តា​អ្នក​ឈ្នះ​មារ ទ្រង់​ឲ្យ​បំបួស​ខ្ញុំ​រួច​ហើយ ក៏​ស្តេច​ចូល​ទៅ​កាន់​វិហារ នា​កាល​ព្រះ​អាទិត្យ​មិន​ទាន់​លិច លំដាប់​នោះ ចិត្ត​របស់​ខ្ញុំ​ក៏​ផុត​ចាក​អាសវៈ។ ត​ពី​នោះ​មក ព្រះ​សាស្តា ទ្រង់​ចេញ​ចាក​ទី​សម្ងំ លះ​បង់​ហើយ ត្រាស់​នឹង​ខ្ញុំ​ថា ម្នាល​ភទ្ទៈ អ្នក​ចូរ​មក ព្រះ​វាចា​នោះ បាន​ជា​ឧបសម្បទា​របស់​ខ្ញុំ។ ខ្ញុំ​បាន​ឧបសម្បទា ក្នុង​អាយុ ៧ ឆ្នាំ អំពី​កំណើត ខ្ញុំ​បាន​សម្រេច​វិជ្ជា ៣ ហើយ ឱ! ព្រះ​ធម៌​ល្អ​ណាស់​តើ។​

[២២៨] ខ្ញុំ​បាន​ឃើញ​ព្រះ​សាស្តា ព្រះ​អង្គ​ឧត្តម​ជាង​ជន ដែល​កំពុង​ចង្ក្រម ឰ​ដ៏​ម្លប់​ប្រាសាទ គឺគន្ធកុដិ ក៏​បាន​ចូល​ទៅ​គាល់​ព្រះ​សាស្តា​នោះ​ក្នុង​ទី​នោះ ហើយ​ថ្វាយ​បង្គំ​នូវ​ព្រះ​អង្គ​ជា​បុរស​ដ៏​ឧត្តម។ទ. ៤ ខ្ញុំ​ធ្វើ​នូវ​ចីវរ​ឆៀង​ស្មា​ម្ខាង ហើយ​ផ្គុំដៃ បាន​ដើរ​ចង្ក្រម​តាម​ព្រះ​ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គ​ប្រាស​ចាក​ធូលី គឺ​រាគៈ ឧត្តម​ជាង​សព្វ​សត្វ។ លំដាប់​នោះ ព្រះ​សាស្តា ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​ឈ្លាសវៃ ជ្រាប​នូវ​ប្រស្នា បាន​សួរ​ប្រស្នា​ចំពោះ​ខ្ញុំ ៗ ក៏​មិន​តក់​ស្លុត មិន​ភិត​ភ័យ បាន​ឆ្លើយ​ប្រស្នា​ថ្វាយ​ព្រះ​សាស្តា។ កាល​ដែល​ខ្ញុំ​ឆ្លើយ​ប្រស្នា​ចប់​ហើយ ព្រះ​តថាគត ក៏​ទ្រង់​អនុមោទនា ហើយ​ទ្រង់​ទត​មើល​ភិក្ខុ​សង្ឃ បាន​ត្រាស់​សេចក្តី​នេះ​ថា។ សោបាកៈ​នេះ ប្រើប្រាស់​បច្ច័យ គឺ​ចីវរ បិណ្ឌបាត ទី​ដេក និង​ទី​អង្គុយ របស់​ពួក​អ្នក​ដែន​អង្គៈ​មគធៈ​ណា ពួក​ជន​អ្នក​ដែន​អង្គៈ​មគធៈ​នោះ ហៅ​ពេញ​ជា​មាន​លាភ។ មួយ​ទៀត ព្រះ​សាស្តា ត្រាស់​នូវ​ការ​ក្រោក​ទទួល និង​ការ​ប្រព្រឹត្តិ​សម​គួរ ថា​ជាលាភ​របស់​ពួក​ជន​អ្នក​ដែន​អង្គៈ​មគធៈ​នោះ។ (ព្រះ​សាស្តា​ត្រាស់​ថា) ម្នាល​សោបាកៈ តាំង​ពី​ថ្ងៃ​នេះ​ជា​ដើម​ទៅ អ្នក​ចូរ​មក​ចួប​នឹង​តថាគត​ចុះ ម្នាល​សោបាកៈ ការ​ដោះ​ស្រាយ​ប្រស្នា​នេះ​ឯង ចូរ​ជា​ឧបសម្បទា​ទ. ៥របស់​អ្នក​ចុះ។ ខ្ញុំ​មាន​អាយុ ៧ ឆ្នាំ អំពី​កំណើត ក៏​បាន​ឧបសម្បទា ទ្រទ្រង់​រាង​កាយ​ជា​ទី​បំផុត ឱ! ព្រះ​ធម៌​ល្អ​ណាស់​តើ។

[២២៩] ខ្ញុំ (កាល​នៅ​ជា​តាបស) បាន​ច្រូត​ស្បូវ​ដោយ​ដៃ​ឯង ធ្វើ​កុដិ​សម្រាប់​នៅ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ បាន​ជា​ឈ្មោះ​របស់​ខ្ញុំ​ថា សរភង្គ ដោយ​សម្មតិ។ ការ​ច្រូត​ស្បូវ​ដោយ​ដៃ មិន​គួរ​ដល់​ខ្ញុំ​ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ​ទេ ព្រោះ​សិក្ខាបទ​ទាំង​ឡាយ ព្រះ​គោតម​ដ៏​មាន​យស បាន​បញ្ញត្ត​ហើយ​ដល់​យើង។ ខ្ញុំ​ឈ្មោះ​សរភង្គ មិន​បាន​ឃើញ​រោគ ដែល​ពេញ​ពោរ​ទាំង​អស់ ក្នុង​កាល​មុន រោគ​នោះ ដែល​សរភង្គ អ្នក​ធ្វើ​តាម​ឱវាទ​នៃ​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ជា​ទេវតា​ដ៏​ប្រសើរ បាន​ឃើញ​ហើយ។

ព្រះ​វិបស្សី ទ្រង់​យាង​ទៅ​ហើយ​តាមផ្លូវ​ណា ព្រះ​សិខី ព្រះ​វេស្សភូ ព្រះ​កកុសន្ធៈ ព្រះ​កោនាគមនៈ និង​ព្រះ​កស្សបៈ ទ្រង់​យាង​ទៅ​តាម​ផ្លូវ​ណា ព្រះ​គោតម ទ្រង់​យាង​ទៅ​តាម​ផ្លូវ​នោះ​ដែរ។

ព្រះ​ពុទ្ធ​ទាំង​ឡាយ ៧ ព្រះ​អង្គ ប្រាស​ចាក​តណ្ហា មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រកាន់ យាង​ចុះ​កាន់​ព្រះ​និព្វាន ព្រះ​អង្គ​មាន​ធម្មកាយ​កើត​ហើយ ប្រកប​ដោយ​តាទិគុណ ទ្រង់​សំដែង​នូវ​ធម៌​នេះ គឺ​អរិយសច្ចៈ ៤ បាន​ដល់​ទុក្ខ សមុទ័យ មគ្គ និរោធ ជា​ទី​អស់​ទៅ​នៃ​ទុក្ខ ដើម្បី​អនុគ្រោះ​ដល់​ពួក​សត្វ។ទ. ៦ ទុក្ខ​ក្នុង​សង្សារ មិន​មាន​ទី​បំផុត ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ក្នុង​កាយ​ណា អំពី​ការ​បែកធ្លាយ​នៃ​កាយ​នេះ​ក្តី ការ​អស់​ទៅ​នៃ​ជីវិត​ក្តី ភព​ថ្មី​ដទៃ​ទៀត​មិន​មាន ខ្ញុំ​ផុត​ស្រឡះ​ហើយ​ចាក​កិលេស​ទាំង​អស់។

ព្រះ​ថេរៈ ៥ អង្គ គឺ​សុន្ទរសមុទ្ទត្ថេរ ១ លកុណ្តកភទ្ទិយត្ថេរ ១ ភទ្ទត្ថេរ ១ សោបាកត្ថេរ ១ សរភង្គមហាឥសី ១ ពោល​នូវ​គាថា ៣៥ ក្នុង​សត្តកនិបាត។

ទ. ៧

[២៣០] បព្វជិត​មិន​គប្បី​ធ្វើ​នូវ​កម្ម​ច្រើន​ទេ គប្បី​លះ​បង់​ជន (បាបមិត្ត) មិន​គប្បី​ខ្វល់​ខ្វាយ (ដើម្បី​លាភ​ទេ) ព្រោះ​បព្វជិត​អ្នក​ខ្វល់​ខ្វាយ ជាប់​ចិត្ត​ក្នុង​រស រមែង​លះ​បង់​ប្រយោជន៍​ដែល​នាំ​មក​នូវ​សេចក្តី​សុខ។ ការ​ថ្វាយ​បង្គំ និង​ការ​បូជា​ណា ក្នុង​ត្រកូល​ទាំង​ឡាយ ពួក​ព្រះ​អរិយៈ ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ការ​ថ្វាយ​បង្គំ និង​ការ​បូជា​នោះ​ថា ដូច​ជា​ភក់ ទាំង​ដឹង​ថា ជា​សរ​ដ៏​ឆ្មារ គេ​កម្រ​ដក​បាន ជា​គ្រឿង​សក្ការៈ​ដែល​បុរស​អាក្រក់ លះ​បង់​បាន​ដោយ​កម្រ។

បុគ្គល​មិន​គប្បី​សេព​នូវ​អំពើ​អាក្រក់​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ព្រោះ​បំពេញ (ទុក្ខ) ដល់​សត្វ​ដទៃ (ទាំង​មិន​ញ៉ាំង​បុគ្គល​ដទៃ ឲ្យ​សេព​នូវ​អំពើ​អាក្រក់​នោះ​) ព្រោះ​ថា សត្វ​ទាំង​ឡាយ មាន​កម្ម​ជា​ផៅពង្ស។ បុគ្គល​ជា​ចោរ ព្រោះ​ពាក្យ​អ្នក​ដទៃ​ក៏​ទេ បុគ្គល​ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ ព្រោះ​ពាក្យ​អ្នក​ដទៃ​ក៏​ទេ បុគ្គល​ដឹង​ខ្លួន​ឯង​យ៉ាង​ណា សូម្បី​ពួក​ទេវតា ក៏​ដឹង​បុគ្គល​នោះ ដូច្នោះ​ដែរ។ ពួក​ជន​ផ្តេសផ្តាស រមែង​មិន​ដឹង​ច្បាស់​ថា យើង​ទាំង​ឡាយ​នឹង​លំបាក​ក្នុង​លោក​នេះ តែ​ពួក​ជន​ណា ដឹង​ច្បាស់​ក្នុង​ដំណើរ​នោះ ការ​ជំលោះ តែង​ស្ងប់​រម្ងាប់​ទៅ អំពី​សំណាក់​ពួក​ជន​នោះ។ បុគ្គល​ប្រកប​ដោយ​បញ្ញា បើ​ទុក​ជា​អស់​សម្បត្តិ​រលីង​ធេង ក៏​ឈ្មោះ​ថា​រស់​នៅ ឯ​បុគ្គល​មាន​សម្បត្តិ ឈ្មោះ​ថា​មិន​រស់​នៅ ព្រោះ​ការ​មិន​បាន​នូវ​បញ្ញា។ទ. ៨ បុគ្គល​រមែង​ស្តាប់​នូវ​សំឡេង​ទាំង​អស់​បាន​ដោយ​សារ​ត្រចៀក បុគ្គល​មាន​ចក្ខុ រមែង​ឃើញ​រូប​គ្រប់​យ៉ាង ចំណែក​អ្នក​ប្រាជ្ញ មិន​គួរ​លះ​ចោល (ឬ​ប្រកាន់) នូវ​អារម្មណ៍​ទាំង​ពួង ដែល​ខ្លួន​ឃើញ​ហើយ ឮ​ហើយ​ឡើយ។ បុគ្គល​អ្នក​មាន​ភ្នែក គប្បី​ធ្វើ​ដូច​ជា​ខ្វាក់ បុគ្គល​អ្នក​មាន​ត្រចៀក គប្បី​ធ្វើ​ដូច​ជា​ថ្លង់ បុគ្គល​អ្នក​មាន​បញ្ញា គប្បី​ធ្វើ​ដូច​ជា​គ បុគ្គល​អ្នក​មាន​កំឡាំង គប្បី​ធ្វើ​ដូច​ជា​អ្នក​ខ្សោយ​កំឡាំង តែ​កាល​បើហេតុ (មិន​គួរ​ធ្វើ) កើត​ឡើង​ហើយ ត្រូវ​ដេក​ដូច​ជា​ដេក​ស្លាប់។

[២៣១] ភិក្ខុ​ណា គ្មាន​សេចក្តី​ក្រោធ មិន​ចង​សេចក្តី​ក្រោធ​ទុក មិន​មាន​មាយា ប្រាស​ចាក​សេចក្តី​ញុះញង់ ភិក្ខុ​មាន​សភាព​ដូច្នោះ​នោះ​ឯង រមែង​មិន​សោយ​សោក​ក្នុង​ខាង​មុខ ដោយ​សេចក្តី​ប្រតិបត្តិ​យ៉ាង​នេះ។ ភិក្ខុ​ណា គ្មាន​សេចក្តី​ក្រោធ មិន​ចង​សេចក្តី​ក្រោធ​ទុក មិន​មាន​មាយា ប្រាស​ចាក​សេចក្តី​ញុះញង់ មាន​ទ្វារ​រក្សា​ហើយ​គ្រប់​កាល ភិក្ខុ​នោះ រមែង​មិន​សោយ​សោក​ក្នុង​ខាង​មុខ ដោយ​សេចក្តី​ប្រតិបត្តិ​យ៉ាង​នេះ។ ភិក្ខុ​ណា គ្មាន​សេចក្តី​ក្រោធ មិន​ចង​សេចក្តី​ក្រោធ​ទុក មិន​មាន​មាយា ប្រាស​ចាក​សេចក្តី​ញុះញង់ មាន​សីល​ល្អ ភិក្ខុ​នោះ រមែង​មិន​សោយ​សោក​ក្នុង​ខាង​មុខ ដោយ​សេចក្តី​ប្រតិបត្តិ​យ៉ាង​នេះ។ ភិក្ខុ​ណា គ្មាន​សេចក្តី​ក្រោធ មិន​ចង​សេចក្តី​ក្រោធ​ទុក មិន​មាន​មាយា ប្រាស​ចាក​សេចក្តី​ញុះញង់ មាន​មិត្ត​ល្អ ភិក្ខុ​នោះ រមែង​មិន​សោក​ស្តាយ ក្នុង​កាល​ខាង​មុខ ដោយ​សេចក្តី​ប្រតិបត្តិ​យ៉ាង​នេះ។ទ. ៩ ភិក្ខុ​ណា គ្មាន​សេចក្តី​ក្រោធ មិន​ចង​សេចក្តី​ក្រោធ​ទុក មិន​មាន​មាយា ប្រាស​ចាក​សេចក្តី​ញុះញង់ មាន​បញ្ញា​ល្អ ភិក្ខុ​នោះ រមែង​មិន​សោក​ស្តាយ ក្នុង​កាល​ខាង​មុខ ដោយ​សេចក្តី​ប្រតិបត្តិ​យ៉ាង​នេះ។ បុគ្គល​ណា មាន​សទ្ធា​មិន​ញាប់​ញ័រ បាន​ដំ​កល់​ស៊ប់​ក្នុង​ព្រះ​តថាគត​ផង បុគ្គល​ណា មាន​សីល​ល្អ ជា​ទី​ត្រេកអរ​នៃ​ព្រះ​អរិយៈ ដែល​ព្រះ​អរិយៈ​សរសើរ​ហើយ​ផង បុគ្គល​ណា មាន​សេចក្តី​ជ្រះ​ថ្លា​ក្នុង​សង្ឃ​ផង បុគ្គល​ណា មាន​ការ​យល់​ឃើញ​ត្រង់​ផង អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ ហៅ​បុគ្គល​នោះ ថា​ជា​អ្នក​មិន​ខ្សត់ ជីវិត​របស់​បុគ្គល​នោះ មិន​មែន​ជា​មោឃៈ​ទេ។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ មេធាវី​បុគ្គល កាល​រលឹក​នូវ​ពាក្យ​ប្រដៅ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទាំង​ឡាយ គួរ​ប្រកប​រឿយ ៗ នូវ​សទ្ធា​ផង សីល​ផង សេចក្តី​ជ្រះ​ថ្លា​ផង ការ​យល់​ធម៌​ផង។

[២៣២] កាល​ណា​ខ្ញុំ​ឃើញ​ព្រះ​សាស្តា ព្រះ​អង្គ​គ្មាន​ភ័យ​អំពី​ទី​ណា​ជា​ដំបូង ក្នុង​កាល​នោះ សេចក្តី​សង្វេគ​ក៏​មាន​ដល់​ខ្ញុំ ព្រោះ​ឃើញ​ព្រះ​សាស្តា​ជា​ឧត្តម​បុរស។ អ្នក​ណា ច្រាន​សិរី​ដែល​មក (រក​ខ្លួន​) ដោយ​ដៃ ឬ​ជើងទ. ១០ អ្នក​នោះ ឈ្មោះ​ថា ញ៉ាំង​ព្រះ​សាស្តា​បែប​នេះ ឲ្យ​ត្រេកអរ ហើយ​ឲ្យ​ប្រាស​ចាក​សេចក្តី​ត្រេកអរ​វិញ។ ក្នុង​កាល​នោះ ខ្ញុំ​លះ​ចោល​កូន និង​ប្រពន្ធ​ផង ទ្រព្យ និង​ស្រូវ​ផង កោរសក់ និងពុកចង្កា ហើយ​ចូល​ទៅ​កាន់​ផ្នួស។ ខ្ញុំ​បរិបូណ៌​ដោយ​សិក្ខា និង​សាជីវៈ សង្រួម​នូវ​ឥន្ទ្រិយ​ទាំង​ឡាយ ជា​អ្នក​មិន​ចាលចាញ់​កិលេស តែង​នមស្ការ​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ សម្រាន្ត​នៅ។ ខណៈ​នោះ សេចក្តី​តាំង​ចិត្ត ខ្ញុំ​បាន​តម្កល់​ហើយ​ថា កាល​បើ​ខ្ញុំ​មិន​ទាន់​ដក​សរ គឺ​តណ្ហា​បាន​ទេ ខ្ញុំ​មិន​អង្គុយ​សូម្បី​មួយ​រំពេច។ អ្នក​ចូរ​មើល​សេចក្តី​ព្យាយាម និង​ការ​ប្រឹងប្រែង​របស់​ខ្ញុំ​នោះ​យ៉ាង​នេះ វិជ្ជា ៣ ខ្ញុំ​បាន​សម្រេច​ហើយ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ហើយ។ ខ្ញុំ​ដឹង​នូវ​បុព្វេ​និវាស ទិព្វចក្ខុ ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ជម្រះ​ហើយ ខ្ញុំ​ជា​ព្រះ​អរហន្ត គួរ​ទទួល​នូវ​ទក្ខិណាទាន មាន​ចិត្ត​រួច​ស្រឡះ​ហើយ មិន​មាន​ឧបធិ។ លំដាប់​នោះ ក្នុង​កាល​រាត្រី​អស់​ទៅ ព្រះ​អាទិត្យ​ក៏​រះ​ឡើង ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​តណ្ហា​ទាំង​អស់​ឲ្យ​រីងស្ងួត ហើយ​អង្គុយ​ដោយ​ភ្នែន។

ព្រះ​ថេរៈ ៣ អង្គ គឺ​មហាកច្ចាយនត្ថេរ ១ សិរីមិត្តត្ថេរ ១ មហាបន្ថកត្ថេរ ១ បាន​សំដែង​គាថា​ទាំង​ឡាយ ២៤ ក្នុង​អដ្ឋកនិបាត។

ទ. ១១

[២៣៣] ពួក​បុថុជ្ជន មិន​ដឹង​ថា ជរា មរណៈ​ជា​ទុក្ខ ហើយ​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​ឧបាទានក្ខន្ធ​ណា អ្នក​ប្រាជ្ញ​មាន​ស្មារតី បាន​កំណត់​ដឹង (នូវ​ឧបាទានក្ខន្ធ​នោះ​) ថា​ជា​ទុក្ខ ហើយ​ចំរើន​ឈាន ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ លើ​ស​លុប​ជាង​ឈាន​នោះ​ឡើយ។ បណ្ឌិត លុះ​លះ​បង់​នូវ​តណ្ហា ដែល​នាំ​មក​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខ ជា​ធម្មជាតិ​ផ្សាយ​ទៅ​ក្នុង​អារម្មណ៍​ផ្សេង ៗ នាំ​មក​នូវ​កិលេស ជា​គ្រឿង​នាំ​សត្វ​ឲ្យ​យឺតយូរ និង​សេចក្តី​ទុក្ខ ដូច​ជា​ឃ្នាប មាន​ស្មារតី​ចំរើន​ឈាន ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ដ៏​លើសលុប​ជាង​ឈាន​នោះ​ឡើយ។ បុគ្គល​ពាល់​ត្រូវ​មគ្គ​ដ៏​ឧត្តម ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៤ ពី​រដង​ដ៏​ក្សេម ជា​គ្រឿង​ជម្រះ​នូវ​កិលេស​ទាំង​អស់​ដោយ​បញ្ញា ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី ចំរើន​ឈាន ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ដ៏​ក្រៃលែង​ជាង​ឈាន​នោះ​ឡើយ។ បុគ្គល​ចំរើន​នូវ​សន្តបទ ដែល​ឥត​មាន​សោក ប្រាស​ចាក​ធូលី គឺ​កិលេស ឥតមាន​បច្ច័យ​តាក់​តែង ជា​គ្រឿង​ជម្រះ​នូវ​កិលេស​ទាំង​អស់ ផ្តាច់​នូវ​ចំណង គឺ​សញ្ញោជនៈ ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ដ៏​ក្រៃលែង ជាង​ការ​ចំរើន​នូវ​សន្តបទ​នោះ​ឡើយ។ទ. ១២ ផ្គរលាន់​ក្នុង​អាកាស ទទឹក​ភ្លៀង​ពាស​ពេញ​​ដោយ​ជុំវិញ​ឰ​ដ៏​អាកាស ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ ភិក្ខុ​ចូល​ទៅ​នៅ​ក្នុង​ញកភ្នំ ចំរើន​ឈាន រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ជាង​ឈាន​នោះ​ឡើយ។ ភិក្ខុ​អង្គុយ​ក្បែរ​ឆ្នេរ​ស្ទឹង​ទាំង​ឡាយ ដ៏​ដេរដាស​ដោយ​ផ្កា មាន​ផ្កាឈើ​ក្នុង​ព្រៃ​ដ៏​វិចិត្រ ជា​គ្រឿង​ប្រដាប់ មាន​ចិត្ត​ល្អ ចំរើន​ឈាន ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ដ៏​លើសលុប​ជាង​ឈាន​នោះ​ឡើយ។ កាល​បើ​ភ្លៀង​ធ្លាក់​ចុះ​ក្នុង​ព្រៃ​ស្ងាត់ ពេល​យប់ ពួក​សត្វ​មាន​ចង្កូម បន្លឺ​ឡើង ចំណែក​ភិក្ខុ​ចូល​ទៅ​កាន់​ញកភ្នំ ហើយ​ចំរើន​ឈាន ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ដ៏​លើសលុប ជាង​ឈាន​នោះ​ឡើយ។ ភិក្ខុ​អាស្រ័យ​នៅ​ចន្លោះ​ភ្នំ ក្នុង​កណ្តាល​នៃ​ភ្នំ បិទ​នូវ​វិតក្កៈ​ទាំង​ឡាយ​​របស់​ខ្លួន ប្រាស​ចាក​សេចក្តី​ខ្វល់ ប្រាស​ចាក​​សេចក្តី​រឹងត្អឹង​នៃ​ចិត្ត ហើយ​ចំរើន​ឈាន ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ដ៏​លើសលុប​ជាង​ឈាន​នោះ​ឡើយ។ទ. ១៣

(ភិក្ខុ​) ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​សុខ ជា​អ្នក​ធ្វើ​សេចក្តី​រឹងត្អឹង​ជា​មន្ទិល និង​សេចក្តី​សោក​ឲ្យ​វិនាស ជា​អ្នក​គ្មាន​សន្ទះ​ទ្វារ គឺ​អវិជ្ជា គ្មានតណ្ហា ប្រាស​ចាក​សរ គឺ​រាគាទិក្កិលេស ធ្វើ​នូវ​អាសវៈ​ទាំង​អស់​ឲ្យ​វិនាស ចំរើន​ឈាន ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​ដ៏​លើសលុប ជាង​ឈាន​នោះ​ឡើយ។

ព្រះ​ភូតត្ថេរ តែ​មួយ​អង្គ​ឯង ដូច​ជា​កុយរមាស ជា​អ្នក​ឃើញ​ពិត បាន​សំដែង​គាថា ៩ ដែល​មក​ក្នុង​នវកនិបាត។

ទ. ១៤

[២៣៤] បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​ដ៏​ចំរើន ឥឡូវ​នេះ ពួក​ឈើ​មាន​ពណ៌​ដូច​រងើក​ភ្លើង ជិត​ផ្លែ​ហើយ ជម្រុះ​ស្លឹក​ចាស់​ចោល ឈើ​ទាំង​នោះ​រុងរឿង ដូច​ជា​អណ្តាត​ភ្លើង បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្យាយាម​ធំ កាល​នេះ ជា​កាល​គួរ​បាន​ចំណែក​ធម្មរស​ហើយ។ ឈើ​ទាំង​ឡាយ ជា​ទី​រីករាយ​នៃ​ចិត្ត មាន​ផ្លែ ផ្សាយ​ក្លិន​សព្វ​ទិស​ដោយ​ជុំវិញ ជម្រុះ​ស្លឹក​ចាស់​ចោល ប្រុង​នឹង​ចេញ​ផ្លែ​ថ្មីទៀត បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្យាយាម កាល​នេះ ជា​កាល​គួរ​ដើម្បី​ចេញ​ទៅ​អំពី​ទីនេះ។ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​ដ៏​ចំរើន រដូវ​ដែល​មិន​ត្រជាក់​ពេក មិន​ក្តៅ​ពេក ជា​សុខ​ស្រួល គួរ​ដើរ​ទៅ​កាន់​ផ្លូវ​ឆ្ងាយ​បាន ពួក​សក្យៈ និង​ពួក​កោឡិយៈ សូម​ជួប​ព្រះ​អង្គ ដែល​មាន​ព្រះ​ភក្រ្ត​បែរត្រឡប់​មក​ខាង​ក្រោយ កំពុង​ឆ្លង​ស្ទឹង​រោហិណី។

អ្នក​ស្រែ ភ្ជួរស្រែ​ដោយ​សេចក្តី​ប្រាថ្នា ក៏​ព្រោះ​ពូជ​ដោយ​សេចក្តី​ប្រាថ្នា ពួក​ឈ្មួញ អ្នក​រក​ទ្រព្យ ឆ្លង​សមុទ្រ​ដោយ​សេចក្តី​ប្រាថ្នា។ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ ឋិត​នៅ​ដោយ​សេចក្តី​ប្រាថ្នា​ណា សេចក្តី​ប្រាថ្នា​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​នោះ សូម​ឲ្យ​សម្រេច។ទ. ១៥

អ្នក​ស្រែ​ទាំង​ឡាយ ព្រោះ​ពូជ​រឿយ ៗ²⁵⁾ ទេវរាជ បង្អុរ​ភ្លៀង​ក៏​រឿយៗ ពួក​អ្នក​ស្រែ​ភ្ជួរស្រែ​រឿយ ៗ ពួក​អ្នក​ស្រែ​នោះ នាំ​ស្រូវ​ចូល​ទៅ​កាន់​ដែន​ក៏​រឿយ ៗ។ ពួក​ស្មូម​ត្រាច់​សូម​រឿយ ៗ អ្នក​ម្ចាស់​ទាន តែង​ឲ្យ​ក៏​រឿយៗ ពួក​ម្ចាស់​ទាន លុះ​ឲ្យ​រឿយ ៗ ហើយ តែង​ទៅ​កាន់​ឋានសួគ៌​ក៏​រឿយ ៗ ដែរ។ អ្នក​ប្រាជ្ញ​មាន​បញ្ញា​ដូច​ផែនដី កើត​ក្នុង​ត្រកូល​ណា រមែង​ញ៉ាំង​គូ​នៃ​បុរស ៧ ជួរ ក្នុង​ត្រកូល​នោះ ឲ្យ​ស្អាត ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​សំគាល់​ថា (ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ) ជា​ទេវតា​ប្រសើរ​ជាង​ទេវតា អាច (ធ្វើ​សត្វ​ដទៃ​ឲ្យ​ស្អាត​បាន​) ព្រោះ​អ្នក​ប្រាជ្ញ មាន​ព្រះ​នាម​ដ៏​ពិត កើត​ហើយ​អំពី​ព្រះ​អង្គ។ ព្រះ​បាទ​សុទ្ធោទនៈ ជា​បិតា​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គ​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ​ដ៏​ធំ ឯ​ព្រះ​មហេសី ព្រះ​នាម​មាយា ជា​ពុទ្ធមាតា ដែល​រក្សា​ព្រះ​ពោធិសត្វ​ដោយ​ផ្ទៃ លុះ​រំលាយ​ខន្ធ​ទៅ ត្រេកអរ​ក្នុង​តុសិត​ទេវ​លោក។ទ. ១៦

ព្រះ​នាង​ទេវី​នោះ ជាគោតមគោត្រ លុះ​ទិវង្គត​ច្យុត​ចាក​លោក​នេះ​ទៅ បាន​ស្កប់​ស្កល់​ដោយ​កាម​ជា​ទិព្វ​ទាំង​ឡាយ ព្រះ​នាង​ទ្រង់​រីករាយ​ដោយ​កាមគុណ​ទាំង ៥ មាន​ពពួក​ទេវតា​ទាំង​នោះ ចោមរោម​ហើយ។ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​ជា​បុត្រ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គ​មិន​មាន​បុគ្គល​ដទៃ​គ្រប​សង្កត់​បាន ព្រះ​នាម​អង្គីរសៈ មិន​មាន​បុគ្គល​ដទៃ​ប្រៀប​បាន ប្រកប​ដោយ​តាទិគុណ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​ជា​សក្យៈ ព្រះ​អង្គ​ជា​បិតា​នៃ​បិតា​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ បពិត្រ​ព្រះ​គោតម ព្រះ​អង្គ​ជា​ជីតា​របស់​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​ដោយ​ធម៌។

[២៣៥] បើ​បុគ្គល​ដទៃ​មិន​មាន​អំពី​មុខ​ក្តី ក្រោយ​ក្តី សេចក្តី​សប្បាយ​ក្រៃពេក រមែង​មាន​ដល់​បុគ្គល​ម្នាក់​ឯង​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ។ បើ​ដូច្នោះ អាត្មា​អញ​តែម្នាក់​ឯង នឹង​ទៅ​កាន់​ព្រៃ ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សរសើរ​ហើយ ជា​ទី​សប្បាយ​របស់​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​ចិត្ត​បញ្ជូន​ទៅ​កាន់​ព្រះ​និព្វាន ជា​អ្នក​នៅ​តែម្នាក់​ឯង។ អាត្មា​អញ​តែម្នាក់​ឯង ជា​អ្នក​ស្ទាត់​ក្នុង​ប្រយោជន៍ នឹង​ចូល​យ៉ាង​ឆាប់​ទៅ​កាន់​ព្រៃ ជា​ទី​ធ្វើ​ឲ្យ​កើត​បីតិ​ដល់​យោគាវចរ ជា​ទី​រីក​រាយ​ដែល​ដំរី​ចុះ​ប្រេង​សេពគប់​ហើយ។ អាត្មា​អញ ម្នាក់​ឯង នឹង​ស្រោច​ស្រប់​ខ្លួន ហើយ​ចង្ក្រម​ក្នុង​ព្រៃ​ត្រជាក់ មាន​ផ្ការីក​ស្គុះស្គាយ ក្បែរ​ជ្រោះ​ភ្នំ​ដ៏​ត្រជាក់។ទ. ១៧ អង្កាល់​ណា អាត្មា​អញ​នឹង​ទៅ​ជា​បុគ្គល​ម្នាក់​ឯង មិន​មាន​បុគ្គល​ជា​គំរប់​ពីរ មាន​សោឡស​កិច្ច​ធ្វើ​ហើយ ជា​អ្នក​មិន​មាន​អាសវៈ នៅ​ក្នុង​ព្រៃធំ ដែល​គួរ​រីករាយ។ សូម​សេចក្តី​ប៉ុនប៉ង​របស់​អាត្មា​អញ ដែល​ប្រាថ្នា​ដើម្បី​ធ្វើ​សេចក្តី​ព្យាយាម​យ៉ាង​នេះ បាន​សម្រេច អាត្មា​អញ​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​សម្រេច (ព្រោះ​ថា) អ្នក​ដទៃ​ធ្វើ​ជួស​អ្នក​ដទៃ​ពុំបាន​ទេ។ ឥឡូវ​នេះ អាត្មា​អញ​នោះ នឹង​ចង​ក្រោះ គឺ​ព្យាយាម ហើយ​ចូល​ទៅ​កាន់​ព្រៃ បើ​អាត្មា​អញ មិន​ទាន់​សម្រេច​នូវ​ធម៌​ជា​គ្រឿង​អស់​អាសវៈ​ទេ នឹង​មិន​ចេញ​ពី​ព្រៃ​នោះ​ឡើយ។ កាល​បើ​ខ្យល់​ត្រជាក់ មាន​ក្លិន​ក្រអូប​បក់​ផ្សាយ​ទៅ អាត្មា​អញ​នឹង​អង្គុយ​លើ​កំពូល​ភ្នំ ហើយ​ទំលាយ​អវិជ្ជា​ឲ្យ​បាន។ អាត្មា​អញ​ទទួល​សេចក្តី​សុខ ដោយ​វិមុត្តិសុខ​ក្នុង​ព្រៃ មាន​ផ្កា​ដេរដាស ក្បែរ​ញកភ្នំ​ដ៏​ត្រជាក់ រួច​ហើយ​នឹង​ត្រេកអរ​ក្នុង​ក្រុង​រាជគ្រឹះ មាន​ភ្នំ​ព័ទ្ធជុំវិញ​ដូច​ក្រោល​គោ។ អាត្មា​អញ​នោះ មាន​តម្រិះ​គ្រប់​គ្រាន់ ដូច​ព្រះ​ចន្ទ​ក្នុង​ថ្ងៃ ១៥ កើត អស់​អាសវៈ​ទាំង​ពួង​ហើយ ឥឡូវ​នេះ ភព​ថ្មី​មិន​មាន​ទេ។

[២៣៦] បុគ្គល​ណា ពិចារណា​ឃើញ​នូវ​កិច្ច​ជា​ប្រយោជន៍ និង​មិន​ជា​ប្រយោជន៍​ទាំង​ពីរ​នោះ ដែល​មិន​ទាន់​មក​ដល់ ទុក​ជា​មុន ជន​ទាំង​ឡាយ ជា​សត្រូវ​ក្តី ជា​អ្នក​ស្វែង​រក​ប្រយោជន៍​ក្តី កាល​គយ​គន់​មើល រមែង​មិន​ឃើញ​នូវ​ទោស​នៃ​បុគ្គល​នោះ​ឡើយ។

ទ. ១៨ អានាបានស្សតិ ដែល​ព្រះ​យោគាវចរ​ណា បាន​ចំរើន​ល្អ​គ្រប់​គ្រាន់​ហើយ បាន​សន្សំ​ហើយ តាម​លំដាប់ ដូច​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សំដែង​មក ព្រះ​យោគាវចរ​នោះ រមែង​ញ៉ាំង​លោក​នេះ ឲ្យ​ភ្លឺ​ច្បាស់ ដូច​ព្រះ​ចន្ទ​ផុត​ចាក​ពពក។ ឱ ចិត្ត​របស់​អញ ស រក​ប្រមាណ​មិន​បាន អាត្មា​អញ បាន​អប់​រំ​ល្អ​ហើយ​ផង បាន​ផ្គង​ជា​និច្ច​ផង ញ៉ាំង​ទិស​ទាំង​ពួង​ឲ្យ​ភ្លឺ​ផង។ បុគ្គល​ប្រកប​ដោយ​ប្រាជ្ញា បើ​ទុក​ជា​អស់​ទ្រព្យ​រលីង ក៏​ឈ្មោះ​ថា រស់​នៅ ឯ​បុគ្គល​អ្នក​មាន​ទ្រព្យ មិន​ឈ្មោះ​ថា រស់​នៅ ព្រោះ​កិរិយា​មិន​បាន​នូវ​ប្រាជ្ញា។ ប្រាជ្ញា​ជា​គ្រឿង​វិនិច្ឆ័យ​នូវ​សុតៈ ប្រាជ្ញា​ជា​គ្រឿង​ញ៉ាំង​កិត្តិសព្ទ និង​សេចក្តី​សរសើរ​ឲ្យ​ចំរើន នរ​ជន​ប្រកប​ដោយ​ប្រាជ្ញា រមែង​បាន​នូវ​សេចក្តី​សុខ សូម្បី​ក្នុង​សភាវៈ​ដែល​ជា​ទុក្ខ។ ធម៌​នេះ មិន​មែន​ជា​ធម៌​ទើប​នឹង​មាន​ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ​ទេ ជា​ធម៌​មិន​អស្ចារ្យ មិន​មែន​ជា​ធម៌​ចំឡែក​ទេ សត្វ​កើត​ស្លាប់ ក្នុង​លោក​ណា ហេតុ​តិចតួច​ក៏​មិន​ចំឡែក​ក្នុង​លោក​នោះ។ សេចក្តី​ពិត​ថា បន្ទាប់​អំពី​ការ​កើតមក មាន​សេចក្តី​ស្លាប់​ចាក​ជីវិត ជា​ធម្មជាត​ទៀង​ទាត់ សត្វ​ទាំង​ឡាយ ដែល​កើត​ហើយ ៗ រមែង​ស្លាប់​ក្នុង​លោក​នេះ ព្រោះ​ថា សត្វ​ទាំង​ឡាយ មាន​សភាព​យ៉ាង​នេះ​ឯង។ទ. ១៩

សេចក្តី​សោក​ស្តាយ​ណា របស់​បុរស​បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​ដទៃ ដើម្បី​ជីវិត សេចក្តី​សោក​ស្តាយ​នុ៎ះ មិន​មែន​ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ដល់​សត្វ​ដែល​ស្លាប់​ទៅ​ហើយ​ទេ ការ​យំ​ចំពោះ​សត្វ ដែល​ស្លាប់​ហើយ មិន​មែន​ជាយស មិន​មែន​ជា​ការ​ល្អ​ទេ សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​ឡាយ មិន​សរសើរ​ការ​យំ​ឡើយ។ ការ​យំ រមែង​បៀត​បៀន​នូវ​ចក្ខុ និង​សរីរៈ (របស់​បុគ្គល​អ្នក​យំ) ពណ៌​សម្បុរ​ក្តី កំឡាំង​ក្តី ប្រាជ្ញា​ក្តី នៃ​អ្នក​យំ រមែង​សាបសូន្យ ពួក​សត្រូវ​របស់​បុគ្គល​អ្នក​យំ​នោះ ក៏​មាន​សេចក្តី​ត្រេកអរ ពួក​បុគ្គល​អ្នក​ស្វែង​រក​ប្រយោជន៍​ឲ្យ​បុគ្គល​អ្នក​យំ​នោះ បាន​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខ។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ ពួក​ជន​ឆ្លង​នូវ​កិច្ច (របស់​ខ្លួន​) ដោយ​កំឡាំង​ប្រាជ្ញា របស់​អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ​ណា ដូច​ពួក​ជន​ឆ្លង​នូវ​ទន្លេ​មាន​ទឹក​ពេញ​ដោយ​ទូក បុគ្គល​គប្បី​ប្រាថ្នា​នូវ​អ្នក​ប្រាជ្ញ ជា​ពហុស្សូត​នោះ ឲ្យ​នៅ​ក្នុង​ត្រកូល (របស់​ខ្លួន​)។

[២៣៧] ញាណ​គតិ​របស់​អាត្មា​អញ​ទន់​ខ្សោយ​ក្នុង​កាល​មុន អាត្មា​អញ​ភ្លេច​ភ្លាំង​ស្មារតី ថែម​ទាំង​បង​ប្រុស ក៏​បណ្តេញ​អាត្មា​អញ​ថា ឥឡូវ​នេះ អ្នក​ចូរ​ទៅ​ផ្ទះ​ចុះ។ អាត្មា​អញ​នោះ ត្រូវ​បង​បណ្ដេញ​ហើយ ក៏​តូចចិត្ត តែ​នៅ​មាន​អាឡោះ​អាល័យ ក្នុង​សាសនា ក៏​ឈរ​នៅ​ជិត​ក្លោង​ទ្វារ​នៃ​អារាម​របស់​សង្ឃ​នោះ។ទ. ២០ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ទ្រង់​យាង​មក​ក្នុង​ទីនោះ បាន​ស្ទាប​អង្អែល​ក្បាល​របស់​អាត្មា​អញ ហើយក៏​ចាប់​អាត្មា​អញ​ត្រង់​ដើមដៃ ឲ្យ​ចូល​ទៅ​កាន់​អារាម​នៃ​សង្ឃ។ ព្រះ​សាស្តា​ទ្រង់​ប្រទាន​នូវ​សំពត់​សម្រាប់​ជូត​ជើង ដោយ​សេចក្តី​អនុគ្រោះ ដល់​អាត្មា​អញ​ថា អ្នក​ចូរ​អធិដ្ឋាន​នូវ​សំពត់​ស្អាត​នេះ ធ្វើ​ឲ្យ​ជា​សំពត់​ដែល​ខ្លួន​អធិដ្ឋាន​ល្អ​ហើយ ក្នុង​ទី​ដ៏​សម​គួរ​ចុះ។ លុះ​អាត្មា​អញ​បាន​ស្ដាប់​ព្រះ​បន្ទូល​របស់​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​នោះ​ហើយ ក៏​ត្រេកអរ​ក្នុង​សាសនា បាន​ញ៉ាំង​សមាធិ​ឲ្យ​សម្រេច ដើម្បី​បាន​នូវ​ប្រយោជន៍​ដ៏​ឧត្តម អាត្មា​អញ​ដឹង​នូវ​បុព្វេ​និវាស ទិព្វចក្ខុ អាត្មា​អញ​បាន​ជម្រះ​ហើយ ត្រៃវិជ្ជា អាត្មា​អញ​បាន​ដល់​ដោយ​លំដាប់​ហើយ ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា អាត្មា​អញ​បាន​ធ្វើ​ហើយ។ បន្ថកភិក្ខុ និម្មិត​ខ្លួន​ជា​មួយ​ពាន់ ហើយ​អង្គុយ​ក្នុង​អម្ពវ័ន ជា​ទី​រីករាយ ដរាបដល់​ការ​ប្រាប់​នូវ​ភត្តកាល។ លំដាប់​នោះ ព្រះ​សាស្តា​ទ្រង់​ប្រើ​ទូត​ឲ្យ​ទៅ​ប្រាប់​ភត្តកាល​ដល់​អាត្មា​អញ កាល​ទូត​មក​ប្រាប់​ភត្តកាល អាត្មា​អញ​ក៏​មក​តាម​អាកាស។ អាត្មា​អញ​ថ្វាយ​បង្គំ​ព្រះ​បាទា​នៃ​ព្រះ​សាស្តា រួច​ហើយ​អង្គុយ​ក្នុង​ទី​សម​គួរ គ្រា​នោះ ព្រះ​សាស្តា​ទ្រង់​ជ្រាប​ថា អាត្មា​អញ​អង្គុយ​ហើយ ទើប​បាន​ទ្រង់​ទទួល (ទក្ខិណោទក)។ ព្រះ​អង្គ ជា​ទី​បូជា​របស់​សត្វ​លោក ជាបដិគ្គាហកៈ​របស់​បុគ្គល​អ្នក​បូជា​ទាំង​ឡាយ ជា​បុញ្ញក្ខេត្ត​របស់​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ ទ្រង់​ទទួល​នូវ​ទក្ខិណាទាន។

ទ. ២១

[២៣៨] កាយ​ដ៏​ពេញ​ដោយ​មន្ទិល មាន​ចំណែក​ផ្សេង ៗ កើត​ក្នុង​រណ្ដៅ​លាមក​ធំ គឺ​ផ្ទៃ​មាតា ដូច​ជ្រាំ​ចាស់​ដែល​អាប់​អួ​យូរ ឬ​ដូច​បូសធំ ដំបៅ​ធំ ជា​កាយ​ដ៏​ពេញ​ដោយ​ខ្ទុះ និង​ឈាម ពេញ​ព្រៀប​ក្នុង​រណ្តៅ​លាមក ជា​ទី​ហូរ​ចេញ​នៃ​ទឹក រមែង​ហូរចេញ​នូវ​វត្ថុ​មិន​ស្អាត​សព្វ ៗ កាល។ កាយ​ដែល​ចង​ភ្ជាប់​ដោយ​សរសៃ​ធំ ៦០ លាប​ដោយ​គ្រឿង​លាប គឺ​សាច់ ប្រដាប់​ដោយ​អាវ គឺ​ស្បែក ជា​កាយ​ស្អុយ រក​ប្រយោជន៍​គ្មាន តភ្ជាប់​គ្នា​ដោយ​រាង​ឆ្អឹង ចង​ស្រាក់​ដោយ​ចេស គឺ​សរសៃ សម្រេច​ឥរិយាបថ​បាន ព្រោះ​ប្រជុំ​នៃ​អាការ​មិន​តែ​មួយ។ កាយ​មាន​ដំណើរ​ទៅ​រក​សេចក្តី​ស្លាប់​ដ៏​ទៀង​ទាត់ (ឋិត​នៅ​) ក្នុង​សំណាក់​នៃ​មច្ចុរាជ ឯ​នរ​ជន​តែង​ទំលាក់​ចោល​នូវ​កាយ​ក្នុង​លោក​នេះ ហើយ​ទៅ​តាម​យថាកម្ម។ កាយ​ត្រូវ​អវិជ្ជា​ដោត​ក្រង​ហើយ ត្រូវ​គ្រឿង​ចាក់​ស្រែះ ៤ យ៉ាង ចាក់​ស្រែះ​ហើយ កាយ​ក៏​លិច​ចុះ​ក្នុង​ឱឃៈ ត្រូវ​បណ្ដាញ​នៃ​អនុស័យ​គ្រប​សង្កត់​ហើយ ប្រកប​ក្នុង​នីវរណៈ ៥ ពេញ​ដោយ​មិច្ឆាវិតក្កៈ ជាប់​ដោយ​មូល​នៃ​ភព គឺ​តណ្ហា ត្រូវ​ដំបូល គឺ​មោហៈ​បិទ​បាំង​ហើយ កាយ​នេះ​រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដូច​ពោល​មក​នេះ អន្ទោល​ទៅ​តាម​យន្ត គឺ​កម្ម។ ធម្មតា​សម្បត្តិ តែង​មាន​វិបត្តិ​ជា​ទីបំផុត ការ​កើត​ផ្សេង ៗ រមែង​វិនាស​ទៅ​វិញ។ទ. ២២ ពួក​ជន​ណា ជា​អន្ធពាល​បុថុជ្ជន រាប់​អាន​កាយ​នេះ ពួក​ជន​នោះ រមែង​ញ៉ាំង​សង្សារ​ដ៏​ពន្លឹក​ឲ្យ​ចំរើន តែង​កាន់​យក​នូវ​ភព​ថ្មីទៀត។ ពួក​ជន​ណា វៀរ​បង់​នូវ​កាយ​នេះ ដូច​បុគ្គល​វៀរបង់​នូវ​អាសិរពិស ដែល​ប្រឡាក់​ដោយ​លាមក ពួក​ជន​នោះ រមែង​ខ្ជាក់​ចោល​នូវ​អវិជ្ជា និង​តណ្ហា ដែល​ជា​មូល​នៃ​ភព ជា​អ្នក​មិន​មាន​អាសវៈ នឹង​បរិនិព្វាន។

[២៣៩] ភិក្ខុ​គប្បី​សេព​នូវ​សេនាសនៈ​ស្ងាត់ ដែល​មាន​សំឡេង​គឹក​កង​តិច ដែល​ម្រឹគ​សាហាវ​អាស្រ័យ​នៅ​ហើយ ព្រោះ​ហេតុ​នៃ​ការ​ពួន​សម្ងំ។ ភិក្ខុ​គប្បី​នាំ​មក (នូវ​កំណាត់​សំពត់) អំពី​គំនរ​នៃ​សំរាម ឬ​ព្រៃ​ស្មសាន ឬ​ចន្លោះ​នៃ​ថ្នល់ ធ្វើ​ជា​សង្ឃាដី ដោយ​កំណាត់​សំពត់​ដែល​ខ្លួន​នាំ​មក​នោះ ហើយ​ទ្រទ្រង់​នូវ​ចីវរ​ដ៏​សៅហ្មង។ ភិក្ខុ​គប្បី​ធ្វើ​ចិត្ត​ឲ្យ​ទាប គ្រប់​គ្រង​នូវ​ទ្វារ សង្រួម​ដោយ​ប្រពៃ ហើយ​ត្រាច់​ទៅ​កាន់​ផ្ទះ​ជា​លំដាប់ គឺ​ចេញ​អំពី​ត្រកូល ១ ទៅ​កាន់​ត្រកូល ១ ដើម្បី​បិណ្ឌបាត។ ម្យ៉ាង​ទៀត ភិក្ខុ​ត្រូវ​សន្ដោស​ដោយ​វត្ថុ​សៅហ្មង មិន​គប្បី​ប្រាថ្នា​នូវ​រស​ឯ​ទៀត​ឲ្យ​ច្រើន​ទេ ចិត្ត​របស់​ភិក្ខុ​អ្នក​ជាប់​ញ៉ាម​ក្នុង​រស​ទាំង​ឡាយ រមែង​មិន​ត្រេកអរ​ក្នុង​ឈាន។ មុនី​គប្បី​ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​ប្រាថ្នា​តិច ជា​អ្នក​សន្ដោស ជា​អ្នក​ស្ងប់​ស្ងាត់ នៅ​មិន​ច្រឡូក​ច្រឡំ​ដោយ​បុគ្គល​ពីរ​ពួក គឺ​គ្រហស្ថ និង​បព្វជិត។ទ. ២៣ មនុស្ស​ល្ងេល្ងើ និង​មនុស្ស​គ យ៉ាង​ណា បណ្ឌិត​គប្បី​សំដែង​ខ្លួន​យ៉ាង​នោះ មិន​គប្បី​ពោល​ឲ្យ​ហួស​ប្រមាណ​ក្នុង​កណ្ដាល​សង្ឃ។ បណ្ឌិត​នោះ មិន​គប្បី​តិះ​ដៀល​បុគ្គល​ណា​មួយ គប្បី​វៀរ​បង់​នូវ​ការ​បៀត​បៀន​ផង សង្រួម​ក្នុង​បាតិមោក្ខ​ផង ដឹង​ប្រមាណ​ក្នុង​ភោជន​ផង។ បណ្ឌិត​គប្បី​ជា​អ្នក​ឈ្លាសវៃ ក្នុង​ការ​កើត​ឡើង​នៃ​ចិត្ត ដែល​មាន​និមិត្ត​កំណត់​ល្អ​ហើយ គប្បី​ប្រកប​រឿយ ៗ នូវ​សមថៈ និងវិបស្សនា តាម​កាល​គួរ គប្បី​ជា​អ្នក​បរិបូណ៌​ដោយ​ព្យាយាម ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​រឿយ ៗ ប្រកប​ក្នុង​ធម៌​ដ៏​គួរ​សព្វ ៗ កាល បើ​មិន​ទាន់​ដល់​នូវ​ព្រះ​និព្វាន ជា​ទីបំផុត​នៃ​ទុក្ខ​ក្នុង​វដ្តៈ​ទេ កុំ​អាល​ដល់​នូវ​សេចក្តី​ទុកចិត្ត​ឡើយ។ កាល​ភិក្ខុ​ប្រាថ្នា​នូវ​សេចក្តី​បរិសុទ្ធ សម្រាន្ត​នៅ​យ៉ាង​នេះ អាសវៈ​ទាំង​ពួង​រមែង​អស់​ទៅ ភិក្ខុ​នោះ រមែង​ដល់​នូវ​ការ​រលត់​ទុក្ខ។

[២៤០] បុរស​គប្បី​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ប្រយោជន៍​របស់​ខ្លួន គប្បី​រមិល​មើល​នូវ​ពាក្យ​ជា​ប្រធាន គឺ​សាសនា មួយ​ទៀត អំពើ​ណា របស់​កុលបុត្រ​អ្នក​ចូល​កាន់​ផ្នួស​ជា​សមណភាព ជា​អំពើ​មាន​សភាព​ដ៏​សម​គួរ ក្នុង​សាសនា​នេះ (បុគ្គល​គប្បី​រមិល​មើល​នូវ​អំពើ​នោះ​ផង)។ ក្នុង​សាសនា​នេះ (ការ​សេពគប់) នូវ​កល្យាណមិត្រ ១ ការ​សមាទាន​នូវ​សិក្ខា​ដ៏​ធំ​ទូលាយ ១ទ. ២៤ ការ​ប្រុង​ស្ដាប់ (នូវ​ឱវាទ) នៃ​គ្រូ​ទាំង​ឡាយ ១ ទាំង ៣ យ៉ាង​នេះ ជា​អំពើ​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។ សេចក្តី​គោរព​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទាំង​ឡាយ ១ ការ​កោត​ក្រែង​ក្នុង​ព្រះ​ធម៌​គួរ​តាមពិត ១ ការ​កោត​ក្រែង​ក្នុង​ព្រះ​សង្ឃ ១ ទាំង ៣ យ៉ាង​នេះ ជា​អំពើ​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។ ភិក្ខុ​ប្រកប​ក្នុង​អាចារៈ និង​គោចរៈ ១ មាន​អាជីវៈ​ដ៏​បរិសុទ្ធ ដែល​អ្នក​ប្រាជ្ញ​មិន​គប្បី​តិះ​ដៀល​បាន ១ ការ​តំកល់​ចិត្ត​ទុក​ដោយ​ប្រពៃ ១ ទាំង ៣ យ៉ាង​នេះ ជា​អំពើ​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។ ចារិតសីល ឬ​វារិតសីល ១ សម្បជញ្ញៈ ដែល​អាស្រ័យ​នឹង​ឥរិយាបថ​ជា​ទី​នាំ​មក​នូវ​សេចក្តី​ជ្រះ​ថ្លា ១ ការ​ប្រកប​រឿយ ៗ ក្នុង​អធិចិត្ត ១ ទាំង ៣ យ៉ាង​នេះ ជា​អំពើ​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។ សេនាសនៈ​តាំង​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ​ស្ងាត់ មាន​សំឡេង​តិច ដែល​អ្នក​ប្រាជ្ញ​គប្បី​គប់​រក នេះ​ជា​ទី​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។ សីល ១ ភាព​ជា​ពហុស្សូត ១ ការ​ពិចារណា​នូវ​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​គួរ​តាមពិត ១ ការ​ត្រាស់​ដឹង​នូវ​សច្ចៈ​ទាំង​ឡាយ ១ ទាំង ៤ យ៉ាង​នេះ ជា​អំពើ​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។ ភិក្ខុ​គប្បី​ចំរើន​នូវ​អនិច្ចសញ្ញា​ផង អនត្តសញ្ញា​ផង អសុភសញ្ញា​ផង អនភិរតិសញ្ញា​ក្នុង​លោក​នេះ​ផង ទាំង ៤ យ៉ាង​នេះ ជា​អំពើ​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។ ភិក្ខុ​គប្បី​ចំរើន​នូវ​ពោជ្ឈង្គ​ទាំង​ឡាយ​ផង ឥទ្ធិបាទ​ទាំង​ឡាយ​ផង ឥន្ទ្រិយ និង​ពលៈ​ទាំង​ឡាយ​ផង អរិយមគ្គ​មាន​អង្គ ៨ ផង ទាំង ៥ យ៉ាង​នេះ ជា​អំពើ​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។ទ. ២៥ មុនី​គប្បី​លះ​បង់​នូវ​តណ្ហា គប្បី​ទំលុះ​ទំលាយ​នូវ​អាសវៈ​ទាំង​ឡាយ ព្រម​ទាំង​ឫសគល់ គប្បី​ជា​អ្នក​រួច​ស្រឡះ (ចាក​កិលេស​ទាំង​ពួង) ហើយ​​សម្រេច​សម្រាន្ត​នៅ នេះ​ជា​អំពើ​ដ៏​សម​គួរ​ដល់​សមណៈ។

ព្រះ​ថេរៈ​ទាំង​ឡាយ ៧ អង្គ​នេះ គឺ​កាឡុទាយិត្ថេរ ១ ឯកវិហារិត្ថេរ ១ មហាកប្បិនត្ថេរ ១ ចូឡបន្ថកត្ថេរ ១ កប្បត្ថេរ ១ ឧបសេនវង្គន្តបុត្តត្ថេរ ១ គោតមត្ថេរ ១ (បាន​ពោល) នូវ​គាថា​ទាំង​ឡាយ ៧០ ក្នុង​ទសកនិបាត​នេះ។

ទ. ២៦

[២៤១] ម្នាល​សាមណេរ ប្រយោជន៍​អ្វី​ដល់​អ្នក (ដែល​នៅ​) ក្នុង​ព្រៃ​ភ្នំ​ឈ្មោះ​ឧជ្ជុហានៈ (មិន​ជា​ទី​សប្បាយ) ក្នុង​រដូវ​ភ្លៀង ខ្យល់​ឈ្មោះ​វេរម្ពៈ (ខ្យល់​ព្យុះ) ជា​ទី​រីករាយ​ដល់​អ្នក​ឬ ព្រោះ​ថា​សេចក្តី​ស្ងប់​ស្ងាត់ រមែង​មាន​ដល់​បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​អ្នក​មាន​ឈាន។ ខ្យល់​ឈ្មោះ​វេរម្ពៈ រមែង​បក់​ផាត់​នូវ​ពពក​ទាំង​ឡាយ​ក្នុង​រដូវ​ភ្លៀង​យ៉ាង​ណា សញ្ញា​របស់​ខ្ញុំ ដែល​ប្រកប​ដោយ​វិវេក ក៏​រមែង​រាយមាយ​យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ សត្វ​ដែល​កើត​អំពី​ពង មាន​សម្បុរ​ខ្មៅ (ក្អែក) ត្រាច់​ទៅ​កាន់​លំនៅ​ក្នុង​ទី​ស្មសាន ក៏​ញ៉ាំង​សតិ​នៃ​ខ្ញុំ ដែល​អាស្រ័យ​នូវ​ការ​ប្រាស​ចាក​តម្រេក​ក្នុង​រាង​កាយ ឲ្យ​កើត​ឡើង។ ជន​ទាំង​ឡាយ​ដទៃ មិន​រក្សា​នូវ​ភិក្ខុ​ណា ភិក្ខុ​ណា មិន​រក្សា​នូវ​ជន​ទាំង​ឡាយ​ដទៃ ភិក្ខុ​នោះ ជា​អ្នក​មិន​មាន​សេចក្តី​អាឡោះ​អាល័យ​ក្នុង​កាម​ទាំង​ឡាយ រមែង​ដេក​ជា​សុខ។ ភ្នំ​ថ្ម​ទាំង​ឡាយ​នោះ មាន​ទឹកថ្លា មាន​ថ្ម​ក្រាស់ ប្រកប​ដោយ​សត្វ​មាន​កន្ទុយ​ដូច​គោ មាន​ទឹក​ដេរដាស​ដោយ​សារាយ រមែង​ញ៉ាំង​អាត្មា​ឲ្យ​រីករាយ។ អាត្មា​ក៏​ធ្លាប់​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ​ទាំង​ឡាយ​ផង ក្នុង​ច្រកភ្នំ​ទាំង​ឡាយ​ផង ក្នុង​គុហា​ទាំង​ឡាយ​ផង ក្នុង​សេនាសនៈ​ទាំង​ឡាយ​ដ៏​ស្ងាត់​ផង ក្នុង​ព្រៃ​ដែល​សត្វ​ម្រឹគ​សាហាវ​អាស្រ័យ​នៅ​ផង។ទ. ២៧ អាត្មា​មិន​ធ្លាប់​ដឹង​នូវ​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​មិន​ប្រសើរ ប្រកប​ដោយ​ទោស​យ៉ាង​នេះ​ថា ពួក​សត្វ​ទាំង​នេះ ចូរ​លំបាក ចូរ​ស្លាប់ ចូរ​ដល់​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខ (ដូច្នេះ​ឡើយ)។ ព្រះ​សាស្តា អាត្មា​បាន​បម្រើ​ហើយ ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា អាត្មា​បាន​ធ្វើ​ហើយ ភារៈ​ដ៏​ធ្ងន់ គឺ​ខន្ធ អាត្មា​បាន​ដាក់​ចុះ​ហើយ តណ្ហា ជា​គ្រឿង​នាំទៅ​កាន់​ភព អាត្មា​ក៏​បាន​ដក​ចោល​ហើយ។ បព្វជិត​ចេញ​ចាក​ផ្ទះ ចូល​កាន់​ផ្នួស ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ណា ប្រយោជន៍​ជា​គ្រឿង​អស់​ទៅ​នៃ​សំយោជនៈ​ទាំង​ពួង​នោះ អាត្មា​ក៏​បាន​ដល់​ហើយ។ អាត្មា​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​សេចក្តី​ស្លាប់ មិន​ត្រេកអរ​នឹង​ការ​រស់​នៅ អាត្មា​រង់​ចាំ​តែ​កាល​នឹង​បរិនិព្វាន ដូច​ជា​អ្នក​ស៊ីឈ្នួល ទន្ទឹង​តែ​អស់​ថ្ងៃ។ អាត្មា​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​សេចក្តី​ស្លាប់ មិន​ត្រេកអរ​នឹង​ការ​រស់​នៅ អាត្មា​ជា​អ្នក​ដឹង​ខ្លួន មាន​ស្មារតី​តាំង​មាំ រង់​ចាំ​តែ​កាល​នឹង​បរិនិព្វាន។

អំពី​សង្កិច្ចត្ថេរ តែ​មួយ​អង្គ​ឯង លោក​មាន​កិច្ច​ធ្វើ​ស្រេច​ហើយ មិន​មាន​អាសវៈ ពោល​នូវ​គាថា ១១ នោះ ក្នុង​ឯកាទសកនិបាត។

ទ. ២៨

[២៤២] បុគ្គល​គប្បី​សិក្សា​នូវ​សីល ឲ្យ​ជា​សីល​ដែល​ខ្លួន​សិក្សា​ល្អ​ហើយ ក្នុង​លោក​នេះ ព្រោះ​ថា សីល​ដែល​បុគ្គល​សេព​ហើយ រមែង​បង្អោន​មក​នូវ​សម្បត្តិ​ទាំង​ពួង។ ជន​អ្នក​មាន​ប្រាជ្ញា កាល​ចង់​បាន​នូវ​សេចក្តី​សុខ ៣ យ៉ាង គឺ​សេចក្តី​សរសើរ ១ ការ​បាន​នូវ​សេចក្តី​ត្រេកអរ​មួយ ១ ការ​លះ​លោក​នេះ​ទៅ​ហើយ រីករាយ​ក្នុង​ឋានសួគ៌ ១ គប្បី​រក្សា​នូវ​សីល។ ពិត​ណាស់ បុគ្គល​អ្នក​មាន​សីល រមែង​បាន​នូវ​មិត្ត​ទាំង​ឡាយ​ច្រើន ដោយ​ការ​សង្រួម ចំណែក​បុគ្គល​ទ្រុស្ត​សីល កាល​ប្រព្រឹត្ត​អាក្រក់ រមែង​ឃ្លាត​ចាក​មិត្ត​ទាំង​ឡាយ។ ជន​ទ្រុស្ត​សីល រមែង​បាន​នូវ​ទោស​ផង នូវ​ដំណេះ​ដំណៀល​ផង ឯ​ជន​អ្នក​មាន​សីល រមែង​បាន​នូវ​គុណ​ផង នូវ​កិត្តិសព្ទ​ផង នូវ​សេចក្តី​សរសើរ​ផង សព្វ ៗ កាល។ សីល ជា​ខាង​ដើម ជា​ទី​តាំង ជា​មេ​នៃ​កល្យាណ​ធម៌ និង​ជា​ប្រធាន​នៃ​ធម៌​ទាំង​ពួង ព្រោះ​ហេតុ​នោះ បុគ្គល​គប្បី​ជម្រះ​សីល។ សីល​ជា​ច្រាំង ជា​ទំនប់ ជា​គ្រឿង​ញ៉ាំង​ចិត្ត​ឲ្យ​រីករាយ ទាំង​ជា​កំពង់​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​គ្រប់​ព្រះ​អង្គ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ បុគ្គល​គប្បី​ជម្រះ​នូវ​សីល។ សីល​ជា​កំឡាំង​រក​អ្វី​ប្រៀប​ផ្ទឹម​មិន​បាន សីល​ជា​អាវុធ​ដ៏​ឧត្តម សីល​ជា​គ្រឿង​អាភរណៈ​ដ៏​ប្រសើរ សីល​ជា​គ្រឿង​ក្រោះ​យ៉ាង​អស្ចារ្យ។ទ. ២៩ សីល​ជា​ស្ពាន​មាន​សក្តិ​ធំ សីល​ជា​គ្រឿង​ក្រអូប​ដ៏​ប្រសើរ សីល​ជា​គ្រឿង​លាប​ដ៏​ប្រសើរ តែង​បក់​ទៅ​សព្វ ៗ ទិស។ សីល​ជា​កញ្ចប់​បាយ​ដ៏​ប្រសើរ សីល​ជា​ស្បៀង​ដ៏​ឧត្តម សីល​ជា​វាហនៈ​ដ៏​ប្រសើរ សម្រាប់​ទៅ​កាន់​ទិស​ទាំង​ពួង។ បុគ្គល​ពាល មាន​ចិត្ត​អាក្រក់​ក្នុង​ទី​ទាំង​ពួង មិន​តាំង​មាំ​ក្នុង​សីល​ទាំង​ឡាយ រមែង​បាន​នូវ​សេចក្តី​និន្ទា​ក្នុង​លោក​នេះ​ផង លុះ​លះ​លោក​នេះ​ទៅ​ហើយ រមែង​មាន​ចិត្ត​ជា​ទុក្ខ​ក្នុង​អបាយ​ផង។ អ្នក​ប្រាជ្ញ​មាន​ចិត្ត​ល្អ ក្នុង​ទី​ទាំង​ពួង តាំង​មាំ​ក្នុង​សីល​ទាំង​ឡាយ រមែង​បាន​នូវ​កិត្តិសព្ទ​ក្នុង​លោក​នេះ​ផង លុះ​លះ​លោក​នេះ​ទៅ រមែង​មាន​ចិត្ត​រីករាយ​ក្នុង​ឋានសួគ៌​ផង។ សីល​ជា​កំពូល​ក្នុង​លោក​នេះ ចំណែក​បុគ្គល​មាន​ប្រាជ្ញា ក៏​ឧត្តម​ដែរ ជ័យជំនះ​ក្នុង​មនុស្ស​លោក និង​ទេវ​លោក ព្រោះ​សីល និង​បញ្ញា។

[២៤៣] ខ្ញុំ​កើត​ក្នុង​ត្រកូល​ទាប ជា​អ្នក​ក្រីក្រ មាន​ភោជន​តិច ការ​ងារ​របស់​ខ្ញុំ ក៏​ថោកទាប ខ្ញុំ​ជា​អ្នក​ចាក់​ចោល​នូវ​ផ្កា គឺ​លាមក។ មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ស្អប់​ខ្ពើម មើល​ងាយ បន្តុះ​បង្អាប់​ខ្ញុំ ៗ បាន​ធ្វើ​ចិត្ត​ឲ្យ​ទាប សំពះ​នូវ​ជន​ជា​ច្រើន។ គ្រា​នោះ ខ្ញុំ​បាន​ឃើញ​នូវ​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ មាន​ភិក្ខុ​សង្ឃ​ហែហម​ហើយ ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្យាយាមធំ កំពុង​យាង​ចូល​ទៅ​កាន់​បូរី​ដ៏​ឧត្តម​របស់​ជន​អ្នក​មគធៈ។ទ. ៣០ ខ្ញុំ​ក៏​ដាក់​នូវ​អម្រែក ចូល​ទៅ​ដើម្បី​ថ្វាយ​បង្គំ​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ​ជា​បុរស​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់ ទ្រង់​ឋិត​នៅ​ដើម្បី​អនុគ្រោះ​ខ្ញុំ។ ខ្ញុំ​ថ្វាយ​បង្គំ​ព្រះ​បាទ​ទាំង​គូ​របស់​ព្រះ​សាស្តា ហើយ​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ទី​សម​គួរ គ្រា​នោះ ខ្ញុំ​សូម​បព្វជ្ជា​នឹង​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គ​ឧត្តម​ជាង​សព្វ​សត្វ​ទាំង​ឡាយ។ លំដាប់​នោះ ព្រះ​សាស្តា ព្រះ​អង្គ​ប្រកប​ដោយ​សេចក្តី​ករុណា ទ្រង់​អនុគ្រោះ​ដល់​លោក​ទាំង​មូល ត្រាស់​ហៅ​ខ្ញុំ​ថា អ្នក​ចូរ​ចូល​មក​ជា​ភិក្ខុ​ចុះ ដូច្នេះ ព្រះ​វាចា​នោះ ជា​ឧបសម្បទា​របស់​ខ្ញុំ។ ព្រះ​ជិនស្រី ទ្រង់​ទូន្មាន​ខ្ញុំ​យ៉ាង​ណា ខ្ញុំ​នោះ ជា​បុគ្គល​ម្នាក់​ឯង នៅ​ក្នុង​ព្រៃ មិន​ខ្ជិលច្រអូស ក៏​បាន​ធ្វើ​តាម​ព្រះ​ពុទ្ធ​ដីកា​នៃ​ព្រះ​សាស្តា​យ៉ាង​នោះ។ ខ្ញុំ​រលឹក​ឃើញ​នូវ​បុព្វជាតិ ក្នុង​បឋមយាម​នៃ​រាត្រី ជម្រះ​នូវ​ទិព្វចក្ខុ ក្នុង​មជ្ឈិម​យាម​​នៃ​រាត្រី បាន​ទំលាយ​នូវ​គំនរ​នៃ​ងងឹត គឺ​អវិជ្ជា ក្នុង​បច្ឆិមយាម​នៃ​រាត្រី។ លំដាប់​នោះ កាល​ដែល​រាត្រី​អស់​ទៅ ព្រះ​អាទិត្យ​ជិត​រះ​ឡើង ព្រះ​ឥន្ទ្រ និង​ព្រះ​ព្រហ្ម មក​ផ្គង​អញ្ជលី នមស្ការ​ចំពោះ​ខ្ញុំ​ថា បពិត្រ​លោក​ជា​បុរស​អាជានេយ្យ ខ្ញុំ​សូម​ថ្វាយ​បង្គំ​ចំពោះ​លោក បពិត្រ​លោក​ជា​បុរស​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់ ខ្ញុំ​សូម​ថ្វាយ​បង្គំ​ចំពោះ​លោក បពិត្រ​លោក​និទ៌ុក្ខ អាសវៈ​ទាំង​ឡាយ​របស់​លោក​ណា​អស់​ហើយ លោក​នោះ ជា​ទក្ខិណេយ្យ​បុគ្គល។ទ. ៣១ លំដាប់​នោះ ព្រះ​សាស្តា ទ្រង់​ទត​ឃើញ​ខ្ញុំ ដែល​មាន​ពួក​ទេវតា​ហែហម ទ្រង់​ក៏​ធ្វើ​នូវ​ការ​ញញឹម​ឲ្យ​ប្រាកដ ហើយ​ទ្រង់​ត្រាស់​សេចក្តី​នេះ​ថា បុគ្គល​ឈ្មោះ​ថា ព្រាហ្មណ៍ ព្រោះ​ធម៌ ៤ ប្រការ​នេះ គឺ​តបៈ ១ ព្រហ្មចរិយៈ ១ សញ្ញមៈ ១ ទមៈ ១ នេះ​ជា​ព្រាហ្មណវត្ត​ដ៏​ឧត្តម។

ព្រះ​ថេរៈ​ទាំង​ឡាយ​ពីរ​អង្គ​នេះ គឺ​សីលវត្ថេរ ១ សុនីតត្ថេរ ១ សុទ្ធ​តែ​មាន​ឫទ្ធិ​ច្រើន បាន​ពោល​នូវ​គាថា ២៤ ក្នុង​ទ្វាទសកនិបាត។

ទ. ៣២

[២៤៤] ព្រះ​សោណៈ​ណា ជា​អ្នក​ប្រសើរ ល្បី​ក្នុង​ដែន​អង្គៈ ព្រះ​សោណៈ​នោះ ជា​អ្នក​ប្រសើរ ក្នុង​ធម៌​ទាំង​ឡាយ បាន​ដល់​នូវ​ត្រើយ​នៃ​ទុក្ខ ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ។ ភិក្ខុ​កាត់ នូវ​សំយោជនៈ (ខាងក្រោម) ៥​ផង លះ​បង់​នូវ​សំយោជនៈ (ខាងលើ) ៥​ផង ចំរើន​នូវ​ឥន្ទ្រិយ ៥ តទៅ​ទៀត​ផង ជា​អ្នក​កន្លង​នូវ​ធម៌ ជា​គ្រឿង​ជាប់​ចំពាក់ ៥ យ៉ាង​ផង ទើប​ហៅ​ថា អ្នក​ឆ្លង​នូវ​អន្លង់​បាន។ សីល សមាធិ និង​បញ្ញា នៃ​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​មានះ ដូច​បបុស ជា​អ្នក​ប្រមាទ មាន​សេចក្តី​ប្រាថ្នា​ខាង​ក្រៅ រមែង​មិនដល់​នូវ​ការ​ពេញ​លេញ​ឡើយ។ ព្រោះ​ថា អំពើ​ណា​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ អំពើ​នោះ ពួក​ភិក្ខុ​ណា​បោះ​បង់​ចោល ត្រឡប់​ធ្វើ​អំពើ​ដែល​មិន​ត្រូវ​ធ្វើ​វិញ អាសវៈ​ទាំង​ឡាយ នៃ​ពួក​ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ ដែល​ជា​អ្នក​មាន​មានះ ដូច​បបុស ជា​អ្នក​ប្រមាទ រមែង​ចំរើន​ឡើង។ លុះ​តែ​កាយគតាសតិ ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​ណា ប្រារព្ធ​ល្អ​ជា​និច្ច ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​នោះ ជា​អ្នក​មាន​កិរិយា​ធ្វើ​រឿយ ៗ ក្នុង​អំពើ​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ មិន​សេព​នូវ​អំពើ ដែល​មិន​ត្រូវ​ធ្វើ អាសវៈ​ទាំង​ឡាយ នៃ​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​មាន​ស្មារតី ជា​អ្នក​ដឹង​ខ្លួន រមែង​ដល់​នូវ​សេចក្តី​វិនាស​ទៅ។ ផ្លូវត្រង់ ព្រះ​សាស្តា​បាន​ប្រាប់​ហើយ អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរ​ដើរ​ទៅ​ចុះ កុំ​ត្រឡប់​វិញ​ឡើយ កុលបុត្រ​គប្បី​ដាស់​តឿន​ខ្លួន​ដោយ​ខ្លួន​ឯង គប្បី (នាំ​ខ្លួន) ទៅ​កាន់​ព្រះ​និព្វាន។ទ. ៣៣ កាល​ខ្ញុំ​ប្រារព្ធ​សេចក្តី​ព្យាយាម​យ៉ាង​តឹង​រឹង ព្រះ​សាស្តា ជា​បុគ្គល​ប្រសើរ​ក្នុង​លោក ព្រះ​អង្គ​មាន​ចក្ខុ ទ្រង់​បាន​សំដែង​ធម៌ ធ្វើ​នូវ​សេចក្តី​ឧបមា​ដោយ​ពិណ។ ខ្ញុំ​បាន​ស្តាប់​ព្រះ​ពុទ្ធដីកា​នៃ​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​នោះ ក៏​ត្រេកអរ​​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា បាន​ញ៉ាំង​សមថៈ​ឲ្យ​សម្រេច ដើម្បី​បាន​នូវ​ប្រយោជន៍​ដ៏​ឧត្តម វិជ្ជា​ទាំង ៣ ខ្ញុំ​បាន​ដល់​ហើយ ដោយ​លំដាប់ ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ហើយ។ ព្រោះ​ឃើញ​នូវ​សេចក្តី​ស្ងាត់​របស់​ចិត្ត ដែល​បង្អោន​ទៅ​ក្នុង​ការ​ចេញ​ចាក​កាម​ផង នូវ​ការ​មិន​វង្វេង​ព្រម​របស់​ចិត្ត ដែល​បង្អោន​ទៅ​ក្នុង​ការ​មិន​ព្យាបាទ ទាំង​បង្អោន​ទៅ ក្នុង​ការ​អស់​ទៅ​នៃ​តណ្ហា ព្រោះ​ការ​អស់​ទៅ​នៃ​ឧបាទាន​ផង នូវ​ការ​កើត​ឡើង​នៃ​អាយតនៈ​ផង ចិត្ត​ក៏​រួច​ស្រឡះ​ដោយ​ប្រពៃ។ កាល​ភិក្ខុ​នោះ មាន​ចិត្ត​រួច​ដោយ​ប្រពៃ មាន​ចិត្ត​ស្ងប់​រម្ងាប់​ហើយ ការ​សន្សំ​កុសល ឬ​អកុសល ដែល​ធ្វើ​រួច​ហើយ មិន​មាន​ទេ កិច្ច​ដែល​ត្រូវ​ធ្វើ ក៏​មិន​មាន។ ភ្នំ​ថ្មតាន់​មួយដុំ មិន​រំភើប​ដោយ​ខ្យល់​យ៉ាង​ណា រូប រស សំឡេង ក្លិន សម្ផស្ស ទាំង​អស់​នេះ ទាំង​ពួក​ធម្មារម្មណ៍​ដែល​គួរ​ប្រាថ្នា និង​មិន​គួរ​ប្រាថ្នា ក៏​ញ៉ាំង​ចិត្ត​ភិក្ខុ ជាតា​ទិ​បុគ្គល ឲ្យ​ញាប់​ញ័រ​មិន​បាន យ៉ាង​នោះ​ដែរទ. ៣៤ ចិត្ត​ដែល​តាំង​នៅ​នឹង ទាំង​ប្រាស​ចាក​សំយោជនៈ រមែង​ឃើញច្បាស់ នូវ​ការ​សូន្យ​ទៅ​នៃ​អារម្មណ៍​នោះ។

ព្រះ​សោណកោឡិវិសត្ថេរ តែម្នាក់​ឯង ជា​អ្នក​មាន​ឫទ្ធិច្រើន ពោល​នូវ​គាថា ១៣ ដែល​មក​ក្នុង​តេរសកនិបាត​នេះ។

ទ. ៣៥

[២៤៥] ខ្ញុំ​ចេញ​ចាក​ផ្ទះ​ចូល​កាន់​ផ្នួស ក្នុង​កាល​ណា កាលណោះ ខ្ញុំ​មិន​ដែល​នឹក​នូវ​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​មិន​ប្រសើរ ដែល​ប្រកប​ដោយ​ទោស​ទេ។ ក្នុង​ចន្លោះ​កាល​ដ៏​វែង​នេះ ខ្ញុំ​មិន​ដែល​នឹក​នូវ​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ថា ពួក​សត្វ​ទាំង​នេះ ចូរ​លំបាក​ចុះ ចូរ​ស្លាប់​ចុះ ចូរ​ដល់​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខ​ចុះ ដូច្នេះ​ទេ។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​ធ្លាប់​នឹក​នូវ​មេត្តា​រក​ប្រមាណ​មិន​បាន ដែល​បាន​ចំរើន​ល្អ​ហើយ បាន​សន្សំ​ហើយ តាមលំដាប់ ដូច​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សំដែង​ហើយ។ ខ្ញុំ​មាន​សត្វ​ទាំង​ពួង​ជា​មិត្រ មាន​សត្វ​ទាំង​ពួង​ជា​សំឡាញ់ ជា​អ្នក​អនុគ្រោះ​ដល់​សត្វ​ទាំង​ពួង បាន​ចំរើន​នូវ​មេត្តាចិត្ត ត្រេកអរ​ក្នុង​ការ​មិន​បៀត​បៀន​សព្វ​កាល។ ខ្ញុំ​ត្រេកអរ​ចំពោះ​ចិត្ត​ដែល​មិន​ងីកងាក មិន​កម្រើក ខ្ញុំ​ចំរើន​ព្រហ្មវិហារ​ធម៌ ដែល​ព្រះ​អរិយៈ​ជា​បុរស​មិន​ថោកទាប គប់​រក​ហើយ។ សាវ័ក​របស់​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ដល់​នូវ​ឈាន មិន​មាន​វិតក្កៈ រមែង​ជា​អ្នក​ប្រកប​ដោយ​តុណ្ហីភាព​ដ៏​ប្រសើរ ក្នុង​ខណៈ​នោះ។ ភ្នំ​ថ្មមិន​កំរើក តាំង​នៅ​ស៊ប់ យ៉ាង​ណា​មិញ ភិក្ខុ​រមែង​មិន​ញាប់​ញ័រ ដូច​ជា​ភ្នំ ព្រោះ​អស់​ទៅ​នៃ​មោហៈ ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ សប្បុរស មិន​មាន​ទីទួល គឺ​កិលេស អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​សេចក្តី​ស្អាត​ជា​និច្ច ទុក​ជា​មាន​បាប​បន្តិច​បន្តួច​ប៉ុន​ចុង​រោម​កន្ទុយ​សត្វ ក៏​ប្រាកដ​ដូច​ជា​ប៉ុន​មេឃ។ទ. ៣៦ នគរ​ជា​ទីបំផុត​នៃ​ដែន ដែល​គេ​គ្រប់​គ្រង​ហើយ ទាំង​ខាង​ក្នុង​ខាង​ក្រៅ យ៉ាង​ណា​មិញ អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរ​គ្រប់​គ្រង​ខ្លួន យ៉ាង​នោះ ខណៈ​កុំ​កន្លង​នូវ​អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ឡើយ។ ខ្ញុំ​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​សេចក្តី​ស្លាប់ ខ្ញុំ​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​ការ​រស់​នៅ​ទេ ខ្ញុំ​រង់​ចាំ​តែ​កាល (បរិនិព្វាន) ប៉ុណ្ណោះ ដូច​អ្នក​ស៊ីឈ្នួល ទន្ទឹង​តែ​អស់​ថ្ងៃ។ ខ្ញុំ​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​សេចក្តី​ស្លាប់ ខ្ញុំ​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​ការ​រស់​នៅ ខ្ញុំ​ជា​អ្នក​ដឹង​ខ្លួន មាន​ស្មារតី​តាំង​មាំ រង់​ចាំ​តែ​កាល (បរិនិព្វាន) ប៉ុណ្ណោះ។ ព្រះ​សាស្តា ខ្ញុំ​បាន​បម្រើ​ហើយ ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ហើយ ភារៈ​ធ្ងន់ ខ្ញុំ​បាន​ដាក់​ចុះ​ហើយ តណ្ហា​គ្រឿង​នាំ​សត្វ​ទៅ​កាន់​ភព ខ្ញុំ​បាន​ដក​ចោល​ហើយ។ ខ្ញុំ​ចេញ​ចាក​ផ្ទះ ចូល​កាន់​ផ្នួស ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ណា ប្រយោជន៍ គឺ​ការ​អស់​ទៅ​នៃ​សំយោជនៈ​ទាំង​ពួង​នោះ ខ្ញុំ​បាន​ដល់​ហើយ។ អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរ​ឲ្យ​ដល់​ព្រម ដោយ​សេចក្តី​មិន​ប្រមាទ​ចុះ នេះ​ជា​ពាក្យ​ប្រៀនប្រដៅ​របស់​ខ្ញុំ ណ្ហើយ​ចុះ ខ្ញុំ​នឹង​បរិនិព្វាន ខ្ញុំ​ជា​អ្នក​មាន​ចិត្ត​រួច​ស្រឡះ​ហើយ ចាក​កិលេស​ទាំង​ពួង។

[២៤៦] គោ​អាជានេយ្យ​ដ៏​ចំរើន ដែល​បុគ្គល​ទឹម​ហើយ​ក្នុង​នឹម ជា​សត្វ​នាំ​ទៅ​នូវ​ធុរៈ ទុក​ជាម្ចាស់​ញាំញី​ដោយ​ភារៈ​ដ៏​លើស​លុប​ក៏​ដោយ ក៏​មិន​រលាស់​ចោល​នូវ​នឹម​ដែល​ម្ចាស់​ទឹម​ឡើយ យ៉ាង​ណា​មិញទ. ៣៧ បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​ណា ឆ្អែត​ហើយ​ដោយ​ប្រាជ្ញា ដូច​ជា​សមុទ្រ ដែល​ឆ្អែត​ហើយ​ដោយ​ទឹក បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​នោះ រមែង​មិន​មើល​ងាយ​នូវ​ពួក​ជន​ដទៃ ដូច​ជា​បុគ្គល​មាន​ធម៌​ដ៏​ប្រសើរ មិន​មើល​ងាយ​នូវ​សត្វ​ទាំង​ឡាយ ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ មាណព​ទាំង​ឡាយ អ្នក​លុះ​នូវ​អំណាច​នៃ​កាល (លោកធម៌ មាន​លាភ​ជាដើម) ក្នុង​កាល (ដែល​បរិបូណ៌​ដោយ​លោក​ធម៌ មាន​លាភ​ជាដើម) លុះអំណាច​នៃ​សេចក្តី​ចំរើន និង​សេចក្តី​វិនាស រមែង​ដល់​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខ មាណព​ទាំង​ឡាយ​នោះ រមែង​សោកសៅ។ បុគ្គល​ពាល​ទាំង​ឡាយ ជា​អ្នក​មិន​ឃើញ​តាមពិត ប៉ោង​ឡើង ដោយ​ហេតុ​នៃ​សេចក្តី​សុខ ទ្រោម​ចុះ​ដោយ​ហេតុ​នៃ​សេចក្តី​ទុក្ខ រមែង​លំបាក ដោយ​ហេតុ​ទាំង​ពីរ។ ចំណែក​បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​ណា បាន​កន្លង​នូវ​តណ្ហា​ជា​គ្រឿង​ចាក់​ស្រែះ ព្រោះ​សុខ​ទុក្ខ និង​ឧបេក្ខា បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​នោះ ឈ្មោះ​ថា តាំង​នៅ​នឹង ដូច​ជា​សសរ​ខឿន មិន​ប៉ោង​ឡើង ទាំង​មិន​ទ្រោម​ចុះ។ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ មិន​បាន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​លាភ មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​អលាភ មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​អយ​ស មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​កិត្តិយស មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​និន្ទា និង​សេចក្តី​សរសើរ មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​ទុក្ខ និង​សុខ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ​នោះ មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​ទី​ទាំង​ពួង ដូច​ជាដំណក់​នៃ​ទឹក ដែល​មិន​ជាប់​នឹង​ស្លឹក​ឈូកទ. ៣៨ បាន​សេចក្តី​សុខ​ក្នុង​ទី​ទាំង​ពួង មិន​ចាលចាញ់​ក្នុង​ទី​ទាំង​ពួង។ ការ​មិន​មាន​លាភ (ប្រកប) ដោយ​ធម៌​ណា ហើយ​នឹង​លាភ​មិន​ប្រកប​ដោយ​ធម៌​ណា ការ​មិន​មាន​លាភ​ដែល​ប្រកប​ដោយ​ធម៌​នោះ ប្រសើរ ឯលាភ​មិន​ប្រកប​ដោយ​ធម៌ ពុំប្រ​សើរ​ឡើយ។ យស​របស់​បុគ្គល​មិន​មាន​ប្រាជ្ញា​ទាំង​ឡាយ​ណា និង​ការ​មិន​មាន​យស របស់​អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ​ណា ការ​មិន​មានយស របស់​អ្នកប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ​នោះ ប្រសើរ ឯ​យស​របស់​អ្នក​មិន​មាន​ប្រាជ្ញា​ទាំង​ឡាយ ពុំប្រសើរ​ឡើយ។ ការ​សរសើរ អំពី​បុគ្គល​មិន​មាន​បញ្ញា​ទាំង​ឡាយ​ណា និង​សេចក្តី​តិះ​ដៀល អំពី​បុគ្គល​មាន​បញ្ញា​ទាំង​ឡាយ​ណា សេចក្តី​តិះ​ដៀល​អំពី​បុគ្គល​មាន​បញ្ញា​ទាំង​ឡាយ​នោះ ប្រសើរ ឯ​ការ​សរសើរ​របស់​បុគ្គល​ពាល ពុំប្រសើរ​ឡើយ។ សេចក្តី​សុខ​កើត​ឡើង ព្រោះ​អាស្រ័យ​កាម និង​សេចក្តី​ទុក្ខ​កើត​ឡើង អំពី​សេចក្តី​ស្ងប់​ស្ងាត់ សេចក្តី​ទុក្ខ​ដែល​កើត​អំពី​សេចក្តី​ស្ងប់​ស្ងាត់ ប្រសើរ ឯ​សេចក្តី​សុខ ដែល​កើត​អំពី​កាម ពុំប្រសើរ​ឡើយ។ ការ​រស់​នៅ​មិន (ប្រកប) ដោយ​ធម៌​ណា និង​សេចក្តី​ស្លាប់​ប្រកប​ដោយ​ធម៌​ណា សេចក្តី​ស្លាប់​ប្រកប​ដោយ​ធម៌​នោះ ប្រសើរ ឯ​បុគ្គល​រស់​នៅ​មិន​ប្រកប​ដោយ​ធម៌ ពុំប្រសើរ​សោះ​ឡើយ។ទ. ៣៩ បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​ណា មាន​កាម និង​សេចក្តី​ក្រោធ លះ​បង់​ហើយ មាន​ចិត្តស្ងប់​រម្ងាប់​ហើយ រមែង​ត្រាច់​ទៅ​ក្នុង​ភព​តូច និង​ភព​ធំ មិន​អាស្រ័យ​នឹង​លោក (មាន​ខន្ធលោក​ជា​ដើម) សេចក្តី​ស្រឡាញ់ ឬមិនស្រឡាញ់ របស់​ជន​ទាំង​ឡាយ​នោះ មិន​មាន​សោះ​ឡើយ។ បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ បាន​ចំរើន​ពោជ្ឈង្គ​ទាំង​ឡាយ​ផង ឥន្ទ្រិយ​ទាំង​ឡាយ​ផង ពលៈ​ទាំង​ឡាយ​ផង រមែង​ដល់​នូវ​សេចក្តី​ស្ងប់ យ៉ាង​ក្រៃ​លែង ជា​អ្នក​មិន​មាន​អាសវៈ នឹង​បរិនិព្វាន។

ព្រះ​ថេរៈ​ពីរ​អង្គ​នេះ គឺរេវត ១ គោទត្ត ១ ជា​អ្នក​មានឫទ្ធិច្រើន បាន​ពោល​នូវ​គាថា ២៨ ដែល​មក​ក្នុង​ចុទ្ទសកនិបាត។

ទ. ៤០

[២៤៧] ខ្ញុំ​នេះ បាន​ស្តាប់​ធម៌​មាន​រស​ច្រើន ជ្រះ​ថ្លា​ក្រៃលែង វិរាគធម៌​ដែល​លោក​សំដែង​ហើយ មិន​កាន់​យក (ធម៌​ណា​មួយ) ដោយ​ប្រការ​ទាំង​ពួង។ អារម្មណ៍​ទាំង​ឡាយ​ច្រើន ដ៏​វិចិត្រ​ក្នុង​លោក លើ​មណ្ឌល​នៃ​ផែនដី​នេះ ទំនង​ជា​ញាំញី​នូវ​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ថា ល្អ ដែល​ប្រកប​ដោយ​រាគៈ។ អរិយសាវ័ក ពិចារណា​ឃើញ ដោយ​ប្រាជ្ញា​ក្នុង​កាល​ណា សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ទាំង​ឡាយ ក៏​ស្ងប់​រម្ងាប់​ក្នុង​កាលណោះ ដូច​ជា​ភ្លៀង​រម្ងាប់​នូវ​ធូលី ដែល​ហុយ​ឡើង​ដោយ​ខ្យល់។ អរិយសាវ័ក ពិចារណា​ឃើញ​ដោយ​ប្រាជ្ញា​ថា សង្ខារ​ទាំង​ពួង​មិន​ទៀង ក្នុង​កាល​ណា រមែង​នឿយណាយ​ក្នុង​សេចក្តី​ទុក្ខ ក្នុង​កាល​ណោះ នេះ​ជា​ផ្លូវ​នៃ​សេចក្តី​បរិសុទ្ធិ។ អរិយសាវ័ក ពិចារណា​ឃើញ​ដោយ​ប្រាជ្ញា​ថា សង្ខារ​ទាំង​ពួង​ជា​ទុក្ខ ក្នុង​កាល​ណា រមែង​នឿយណាយ​ក្នុង​ទុក្ខ ក្នុង​កាលណោះ នេះ​ជា​ផ្លូវ​នៃ​សេចក្តី​បរិសុទ្ធិ។ អរិយសាវ័ក ពិចារណា​ឃើញ​ដោយប្រាជ្ញា​ថា ធម៌​ទាំង​ពួង មិន​មែន​ជា​របស់​ខ្លួន ក្នុង​កាល​ណា រមែង​នឿយណាយ​ក្នុង​ទុក្ខ ក្នុង​កាល​ណោះ នេះ​ជា​ផ្លូវ​នៃ​សេចក្តី​បរិសុទ្ធិ។ ព្រះ​ថេរៈ​ឈ្មោះ​កោណ្ឌញ្ញ ត្រាស់​ដឹង​តាម​ព្រះ​ពុទ្ធ ដែល​មាន​សេចក្តី​ព្យាយាម​ដ៏​ក្លៀវក្លា មាន​ជាតិ និង​មរណៈ លះ​បង់​ហើយ បរិបូណ៌​ដោយ​ព្រហ្មចរិយធម៌។ទ. ៤១ អន្ទាក់ គឺ​ឱឃៈ​ក្តី ចិត្ត​រឹង​រូស​ដ៏​មាំ​ក្តី មោហៈ​ដូច​ភ្នំ​ដែល​ទំលាយ​បាន​ដោយ​កម្រ​ក្តី ព្រះ​អញ្ញាកោណ្ឌញ្ញ​នោះ បាន​កាត់​នូវ​ចិត្ត​ដ៏​រឹង​រូស​ផង នូវ​អន្ទាក់ គឺ​ឱឃៈ​ផង នូវ​ភ្នំ គឺ​មោហៈ​ដែល​បុគ្គល​បំបែក​បាន​ដោយ​កម្រ​ផង បាន​ឆ្លង​ទៅ​ដល់​ត្រើយ ជា​អ្នក​មាន​ឈាន រួចចាក​ចំណង​នៃ​មារ។ ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​ចិត្តរាយមាយ ឃ្លេងឃ្លោង អាស្រ័យ​នឹង​ពួក​បាបមិត្រ រមែង​ត្រូវ​រលក គឺ​ឧបាយ​នៃ​សេចក្តី​ក្រោធ​ជ្រមុច ហើយ​លិច​ចុះ​ក្នុង​អន្លង់​ធំ។ ឯ​ភិក្ខុ​មាន​ប្រាជ្ញា មាន​ចិត្ត​មិន​រាយមាយ មិន​ឃ្លេងឃ្លោង មាន​ប្រាជ្ញាល្អិត សង្រួមឥន្ទ្រិយល្អ មាន​កល្យាណមិត្រ តែង​ធ្វើ​នូវ​ទីបំផុត​នៃ​ទុក្ខ​បាន។ ជន​អ្នក​មាន​អវយវៈ​ប្រាកដស្មើ​ដោយ​ថ្នាំងវល្លិ៍ ស្គម រវីមរវាម​ដោយ​សរសៃ ជា​អ្នក​ដឹង​ប្រមាណ​ក្នុង​បាយ និងទឹក មាន​ចិត្តមិនរួញរា ត្រូវរបោម និង​មូស​ទាំង​ឡាយ ខាំ​ហើយ ក្នុង​ព្រៃតូច និងព្រៃធំ ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី គង់​អត់​ទ្រាំនៅ​ក្នុង​ព្រៃនោះ​បាន ដូចដំរី​ដ៏​ប្រសើរ (អត់​ទ្រាំ) ក្នុង​ប្រធាន​នៃសង្រ្គាម។ ខ្ញុំ​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​សេចក្តី​ស្លាប់ មិន​ត្រេក​អរ​នឹង​ការ​រស់​នៅ ខ្ញុំ​រង់​ចាំ​តែ​កាល (បរិនិព្វាន​) ដូច​អ្នក​ធ្វើ​ការ​ឈ្នួលទន្ទឹង​តែ​អស់​ថ្ងៃ។ ខ្ញុំ​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​សេចក្តី​ស្លាប់ មិន​ត្រេកអរ​នឹង​ការ​រស់​នៅ ខ្ញុំ​ជា​អ្នក​ដឹង​ខ្លួន មាន​ស្មារតី រង់​ចាំ​តែបរិនិព្វាន​កាល។ ព្រះ​សាស្តា ខ្ញុំ​បាន​បម្រើ​ហើយ ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ធ្វើ​ហើយទ. ៤២ ភារៈ​ដ៏​ធ្ងន់ ខ្ញុំ​បាន​ដាក់​ចុះ​ហើយ តណ្ហាជា​គ្រឿង​នាំទៅ​កាន់​ភព ខ្ញុំ​ដក​ចោល​ហើយ។ កុលបុត្រ​អ្នក​ចេញ​ចាក​ផ្ទះ ចូល​កាន់​ផ្នួស ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ណា ប្រយោជន៍​នោះ ខ្ញុំ​បាន​ដល់​ហើយ ខ្ញុំ​មាន​ប្រយោជន៍អ្វី ដោយ​សទ្ធិវិហារិក។

[២៤៨] មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ តែងនមស្ការ​នូវ​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ដែល​ទ្រង់​មាន​ព្រះ​ជាតិ ជា​មនុស្ស ទ្រង់​បាន​បង្វឹកព្រះ​អង្គត្រឹមត្រូវ ឥតមាន​ឆ្គង មាន​ព្រះ​ទ័យ​ខ្ជាប់​ខ្ជួន ទ្រង់​ប្រព្រឹត្ត​ក្នុង​គន្លង​ដ៏​ប្រសើរ ទ្រង់​ពេញ​ព្រះ​ទ័យ ចំពោះ​ឈានជា​គ្រឿង​ស្ងប់​ចិត្ត ព្រះ​អង្គ​បាន​ដល់​នូវ​ត្រើយ​នៃធម៌​ទាំង​ពួង ទ្រង់​ឆ្លងរំលងនូវ​សំយោជនៈ​ទាំង​ពួង​ហើយ ទ្រង់ (ចេញ​ផុត) ចាក​ព្រៃ គឺ​កិលេស ស្ដេចមក​ដល់​ព្រះ​និព្វាន​ហើយ ទ្រង់​ពេញ​ព្រះ​ទ័យ​ក្នុង​ការ​ចេញ​ចាក​កាម​ទាំង​ឡាយ ដូចមាសចេញ​ផុត​ចាក​ធាតុថ្ម​ហើយ ទោះបី​ពួក​ទេវតាក៏​នមស្ការ​ព្រះ​អង្គ​ដែរ ពាក្យ​ដូច្នេះ​នេះ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គបាន​ស្ដាប់ (ក្នុង​សំណាក់) នៃ​ព្រះ​អរហន្ដ ឯ​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ទ្រង់​ព្រះ​នាម​ថា នាគនោះ​ឯង ព្រះ​អង្គ​រុងរឿង​ក្រៃពេក ដូចភ្នំ​ហិមពាន្ដ ដែល​រុងរឿងកន្លង​នូវ​ពួក​ភ្នំឯ​ទៀត ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្រះ​នាម​ពិតប្រាកដ ប្រសើរ​បំផុត​ជាង​ជន​ទាំង​ពួង ដែល​មាន​នាម​ថា នាគដែរ ខ្ញុំ​នឹងថ្លែងនូវ​ពុទ្ធនាគដល់​អ្នក​ទាំង​ឡាយ ព្រះ​ពុទ្ធនាគនោះ មិន​ធ្វើ​នូវ​អំពើ​អាក្រក់​ឡើយ។ទ. ៤៣ សោរច្ចៈ និងអវិហឹសា ទាំង​ពីរ​នោះ ជាបាទា (ខាង​មុខ) របស់​ព្រះ​ពុទ្ធនាគ។ សតិ និងសម្បជញ្ញៈ​ទាំង​ពីរ​នោះ ជា​បាទា​ខាង​ក្រោយ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធនាគ។ ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ជាមហានាគ ទ្រង់​មាន​សទ្ធាជាប្រមោយ មាន​ឧបេក្ខាជាភ្លុកស។ ព្រះ​ពុទ្ធនាគ​នោះ មាន​សតិជាក បញ្ញាជាសិរ​ប្រទេស គំនិតសម្រាប់​គិតគូធម៌ ជាចុង​ប្រមោយ ធម៌​ជា​ផ្ទៃ​សម្រាប់​ដាក់​នូវ​គ្រឿង​ចម្អែត វិវេកជាកន្ទុយ។ ព្រះ​ពុទ្ធនាគ​នោះ មាន​ឈាន ទ្រង់​រីក​រាយចំពោះ​ខ្យល់​ដកដង្ហើម គឺព្រះ​និព្វាន មាន​ព្រះ​ទ័យ​តាំង​មាំខាង​ក្នុង ព្រះ​ពុទ្ធនាគ កាល​បើទ្រង់​ស្ដេចយាត្រា ក៏​មាន​ព្រះ​ទ័យខ្ជាប់​ខ្ជួន ព្រះ​ពុទ្ធនាគ​ទ្រង់​ឋិត ក៏​មាន​ព្រះ​ទ័យ​ខ្ជាប់​ខ្ជួន ព្រះ​ពុទ្ធនាគទ្រង់​ផ្ទំ ក៏​មាន​ព្រះ​ទ័យ​ខ្ជាប់​ខ្ជួន ទ្រង់​គង់ ក៏​មានព្រះ​ទ័យ​ខ្ជាប់​ខ្ជួន ព្រះ​ពុទ្ធ​នាគ​ទ្រង់​សង្រួមរក្សាទ្វារ​ទាំង​អស់ នេះ​ជាសម្បទា​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​នាគ។ ព្រះ​ពុទ្ធ​នាគ ទ្រង់​សោយ​តែភោជន​ដែល​ឥតទោស មិន​សោយនូវ​ភោជន ដែល​ប្រកប​ដោយ​ទោស (កាល​បើ) ទ្រង់​បាន​នូវ​ចង្ហាន់ និង​គ្រឿង​ស្លៀកដណ្ដប់ ទ្រង់​វៀរនូវ​ការ​សន្សំទុក ទ្រង់​កាត់​នូវ​សំយោជនៈ ដែល​ជាចំណង​តូចធំ​ទាំង​អស់ ហើយ​ទ្រង់​យាង​ទៅ​ណា ៗ ក៏ស្ដេច​ទៅ​ដោយ​ឥតមាន​ព្រះ​ទ័យ​អាឡោះ​អាល័យ។ ឈូកស ដុះចំរើន​ឡើង​ក្នុង​ទឹក មិន​ជាប់​ប្រឡាក់​ដោយ​ទឹក មាន​ក្លិន​ក្រអូប ជា​ទី​រីករាយចិត្ត យ៉ាង​ណា​មិញទ. ៤៤ ព្រះ​ពុទ្ធ ទ្រង់​កើត​ក្នុង​លោក គង់​នៅ​ក្នុង​លោក មិន​ប្រឡាក់​ដោយ​លោក ដូច​ជាឈូក មិន​ជាប់​ប្រឡាក់​ដោយ​ទឹកដូច្នោះឯង។ គំនរ​ភ្លើង​ធំ ដែល​ឆេះសន្ធោ មិន​មាន​ចំណី រមែង​រលត់ បើ​ទុក​ជា​រងើក​ទាំង​ឡាយ មាន​នៅ ក៏គេ​និយាយថា ភ្លើងរលត់​ហើយ។ ពាក្យ​ឧបមានេះ ជា​គ្រឿង​បញ្ជាក់​នូវ​សេចក្តី ដែល​ពួក​វិញ្ញូជន​បាន​សំដែង​ហើយ មហានាគ គឺព្រះ​ខីណាស្រព​ទាំង​ឡាយ គង់​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ព្រះ​ពុទ្ធនាគ ដែល​ខ្ញុំ​ជានាគ​សំដែងរួច​មក​ហើយនេះ ថា ព្រះ​ពុទ្ធនាគ ទ្រង់​ប្រាស​ចាក​រាគៈ ទោសៈ មោហៈ​ហើយ អស់​អាសវៈ​ហើយ លះ​បង់​សរីរៈ មិន​មាន​អាសវៈ នឹង​បរិនិព្វាន។

ឧទាយិត្ថេរ។

ព្រះ​ថេរៈ​ពីរ​អង្គ អ្នកមានឫទ្ធិ​ច្រើននោះ គឺ​ព្រះ​កោណ្ឌញ្ញ ១ ព្រះឧទាយី ១ ពោល​នូវ​គាថា ៣២ ក្នុង​សោឡសកនិបាត។

ទ. ៤៥

[២៤៩] (ចោរពោលថា) ក្នុង​កាល​មុន យើង​ខ្ញុំ​ទាំង​ឡាយ សម្លាប់​សត្វ​ពួក​ណា ដើម្បី​យញ្ញ ឬដើម្បី​ទ្រព្យ ភ័យក៏កើតមាន (ដល់​សត្វពួក​នោះ) ឥតមាន​សេស​សល់ សត្វ​ទាំង​នោះ រមែង​ញាប់​ញ័រផង សោកសៅផង។ សេចក្តី​ភិតភ័យ​នៃ​លោក​មិន​មាន ទាំង​សម្បុរ (មុខលោក) ក៏ស្រស់​បស់​ក្រៃពេក ហេតុអ្វីក៏លោក​មិនខ្សឹកខ្សួល ព្រោះភ័យ​ធំ មាន​សភាព​យ៉ាង​នេះ។

(ព្រះ​អធិមុត្តត្ថេរ​ពោលថា) ម្នាលចោរជាធំ សេចក្តី​ទុក្ខប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ក្នុង​ចិត្ត​នៃ​បុគ្គល​អ្នក​មិន​មាន​សេចក្តី​អាឡោះអាល័យ មិន​មាន​ទេ បុគ្គល​អ្នក​មាន​សំយោជនៈ​អស់​ហើយ បាន​​កន្លងផុតនូវ​ភ័យ​ទាំង​ពួង។ កាល​បើតណ្ហា ជា​គ្រឿង​នាំ​សត្វ​ទៅ​កាន់​ភព ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន​អស់​ហើយ ដោយ​ហេតុ​ណា​មួយ ភ័យចំពោះ​សេចក្តី​ស្លាប់ ក៏​មិន​មាន​ឡើយ ដូចការ​មិន​មាន​ភ័យ ក្នុង​កិរិយាដាក់​ចុះនូវ​ភារៈ​ចេញ (អំពីក្បាល)។ ព្រហ្មចរិយធម៌ អាត្មា​បាន​សន្សំ​ល្អ​ហើយ ទាំង​មគ្គ អាត្មា​ក៏​បាន​ចំរើន​ល្អ​ហើយ ភ័យចំពោះ​សេចក្តី​ស្លាប់​នៃអាត្មា​មិន​មាន​ទេ ដូចការ​មិន​មាន​ភ័យ​ក្នុង​កិរិយាអស់​ទៅ​នៃរោគ​ទាំង​ឡាយ។ ព្រហ្មចរិយធម៌ អាត្មា​បាន​សន្សំ​ល្អ​ហើយ ទាំង​មគ្គ អាត្មា​ក៏​បាន​ចំរើន​ល្អ​ហើយ ភព​ទាំង​ឡាយ ដែល​មិន​មាន​សេចក្តី​ត្រេកអរ អាត្មា​ក៏​បាន​ឃើញ​ហើយ ដូច​បុគ្គល​ផឹកនូវ​ថ្នាំពិស ហើយខ្ជាក់​ចោលវិញ។ទ. ៤៦ បុគ្គល​អ្នក​ដល់​នូវ​ត្រើយ គឺព្រះ​និព្វាន មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រកាន់ មាន​សោឡស​កិច្ច​ធ្វើ​ហើយ មិន​មាន​អាសវៈ រមែង​ជា​អ្នក​ត្រេកអរ ក្នុង​កិរិយា​អស់​ទៅ​នៃអាយុ ដូច​បុគ្គល​រួច​ហើយចាក​ការ​សម្លាប់។ បុគ្គល​បាន​ដល់​នូវ​ធម៌​ដ៏​ឧត្តម ជា​អ្នក​មិន​ត្រូវការ​ក្នុង​លោក​ទាំង​អស់ រមែង​មិន​សោកសៅ​ព្រោះ​សេចក្តី​ស្លាប់ ដូច​បុគ្គល​ស្ទុះផុត​ចាក​ផ្ទះ​ដែល​ភ្លើងឆេះ។ ការ​ជួបជុំ​ដោយ​សត្វ និងសង្ខារឯណានីមួយក្តី ការ​កើតមាន​ក្នុង​ពួក​សត្វឯណាក្តី ទាំង​អស់​នុ៎ះ មិន​មែន​ជាធំឡើយ ពាក្យ​នេះ ព្រះ​សម្មា​សម្ពុទ្ធ អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​គុណធំ បាន​សំដែង​ហើយ។ បុគ្គល​ណា បាន​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ព្រះ​ពុទ្ធដីកា តាម​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សំដែង​ហើយ​នោះ បុគ្គល​នោះ មិន​ប្រកាន់​នូវ​ភព​នីមួយឡើយ ដូចបុរសមិន​កាន់​ដុំដែក​ដែល​ក្ដៅសព្វ។ អាត្មា​មិន​មាន​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ថា ខ្លួន​អញ​បាន​មាន​ហើយទេ អាត្មា​មិន​មាន​គិតថា ខ្លួន​អញ​នឹង​មាន​តទៅ​ទេ (ព្រោះ​ថា) សង្ខារ​ទាំង​ឡាយ ទៀង​តែវិនាស​ទៅ​វិញ ហេតុ​នោះ សេចក្តី​ខ្សឹកខ្សួល​ក្នុង​សង្ខារ​ទាំង​នោះ ដូច​ម្ដេច​កើត។ ម្នាល​ចោរ​ជាធំ បុគ្គល​ដែល​ឃើញ​ច្បាស់​តាម​សេចក្តី​ពិត​នូវ​ការ​ប្រជុំកើត​នៃធម៌​ដ៏​បរិសុទ្ធ និងតំណ​នៃសង្ខារ​ដ៏​បរិសុទ្ធ ភ័យមិន​មាន​ឡើយ។ បុគ្គល​ដែល​ឃើញ​ច្បាស់​ដោយ​បញ្ញា​នូវ​លោក ប្រាកដ​ស្មើ​ដោយ​ស្មៅ និង​កំណាត់​ឈើ ក្នុង​កាល​ណាទ. ៤៧ ក្នុង​កាល​នោះ បុគ្គល​នោះ ក៏​មិន​បាន​នូវ​សេចក្តី​ប្រកាន់​ថា របស់​អញ រមែង​មិន​សោកសៅ​ថា ភ័យមិន​មាន​ដល់​អាត្មាឡើយ។ អាត្មាធុញ​ទ្រាន់​នឹង​សរីរៈ ជា​អ្នក​មិន​ត្រូវការ​ដោយ​ភព ព្រោះ​ថាកាយ​នេះ នឹងបែក​ធ្លាយទៅ ទាំង​កាយ​ដទៃ​ទៀត ក៏​នឹងមិន​មាន​ដែរ។ កិច្ចណាដោយ​សរីរៈ មាន​ដល់​ពួក​អ្នក ពួក​អ្នក​ប្រាថ្នា​នូវ​កិច្ច​ណា ចូរធ្វើ​នូវ​កិច្ច​នោះ​ចុះ សេចក្តី​ទោមនស្សក្តី សេចក្តី​ស្រឡាញ់​ក្តី​នៃអាត្មា នឹងមិន​មាន​ក្នុង​អំពើ​ទាំង​នោះ ព្រោះ​បច្ច័យ​នៃកិច្ចនោះ។

ពួក​ចោរ បាន​ស្ដាប់​ពាក្យ​នៃ​ព្រះ​អធិមុត្តត្ថេរ​នោះ ជា​ពាក្យ​ចម្លែកអស្ចារ្យ គួរ​ឲ្យ​ព្រឺរោម ហើយក៏ទម្លាក់​ចោល​នូវ​គ្រឿង​សាស្រ្ដា​ទាំង​ឡាយ បាន​ពោលពាក្យ​នេះ​ថា បពិត្រ​លោក​ដ៏​ចំរើន លោកបាន​ធ្វើ​តបោកម្ម​ដូចម្ដេច ឬ​អ្នក​ណាជា​អាចារ្យ​របស់​លោក សេចក្តី​មិន​សោកសៅ លោក​បាន​ព្រោះ​អាស្រ័យពាក្យ​ប្រដៅ​របស់​អ្នក​ណា។

ព្រះ​ថេរៈ​ឆ្លើយថា ព្រះ​ជិនស្រី ព្រះ​អង្គជាសព្វញ្ញូ ទ្រង់​ឃើញ​នូវ​ធម៌​ទាំង​ពួង ជា​សាស្ដា​ប្រកប​ដោយ​ករុណា​ដ៏​ធំ ទ្រង់​រក្សានូវ​សត្វលោក​ទាំង​អស់ ជាអាចារ្យ​របស់​អាត្មា។ ព្រះ​ធម៌​នេះ ជា​ធម៌ដល់​នូវ​កិរិយាអស់​ទៅ​នៃកិលេស ជា​ធម៌​ដ៏​ប្រសើរ ព្រះ​ជិនស្រី​នោះ បាន​សំដែង​ហើយ សេចក្តី​មិន​សោកសៅ ដែល​អាត្មា​បាន​ព្រោះ​អាស្រ័យនូវ​ធម៌​ជា​ពាក្យ​ប្រៀន​ប្រដៅ​របស់​ព្រះ​ជិនស្រីនោះ។ទ. ៤៨

ចោរ​ទាំង​ឡាយ បាន​ស្ដាប់​នូវ​សុភាសិត​នៃឥសី (អធិមុត្តត្ថេរ) ក៏ទម្លាក់​ចោល​នូវ​គ្រឿង​សស្រ្តា​ទាំង​ឡាយ​ផង នូវ​អាវុធ​ទាំង​ឡាយ​ផង ពួក​ខ្លះ​ក៏វៀរចាក​ចោរកម្មនោះ ពួក​ខ្លះ​ក៏ពេញ​ចិត្ត​នឹងបព្វជ្ជា។ ចោរ​ទាំង​នោះ ក៏ចូល​ទៅ​បួស​ក្នុង​សាសនា​នៃ​ព្រះ​សុគត ចំរើន​នូវ​ពោជ្ឈង្គ និង​ពលៈ​ទាំង​ឡាយ ជាបណ្ឌិត មាន​ចិត្ត​ខ្ពស់​ឡើង មាន​ចិត្ត​ល្អ មាន​ឥន្រ្ទិយចំរើន​ហើយ ក៏​បាន​ពាល់​ត្រូវនូវ​និព្វាន​បទ ជា​អសង្ខតធម៌។

[២៥០] ភិក្ខុឈ្មោះ​បារាសរិយៈ ជា​សមណៈ អង្គុយ​តែម្នាក់​ឯង ជា​អ្នក​ស្ងប់​ស្ងាត់ ចំរើន​ឈាន មាន​គំនិតថា បុរស​គប្បី​ប្រតិបត្តិ​ដោយ​លំដាប់​ដូចម្ដេច គប្បី​ប្រព្រឹត្តនូវ​វត្ត​ដូចម្ដេច នូវ​សមាចារៈ​ដូចម្តេច ទើបឈ្មោះថា ជា​អ្នក​ធ្វើ​នូវ​កិច្ច​របស់​ខ្លួន ទាំង​មិនបៀត​បៀន​នូវ​អ្វីណា​មួយ។ ឥន្រ្ទិយ​ទាំង​ឡាយ​របស់​ពួក​មនុស្ស មាន​ដើម្បី​ជា​ប្រយោជន៍​ផង មិន​ជា​ប្រយោជន៍​ផង ឥន្ទ្រិយ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​គេ​មិន​រក្សា ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​មិន​ជា​ប្រយោជន៍ ដែល​គេ​រក្សា​ហើយ ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ជា​ប្រយោជន៍។ បុគ្គល​កាល​រក្សា​នូវ​ឥន្ទ្រិយ​ទាំង​ឡាយ​ផង គ្រប់​គ្រង​នូវឥន្ទ្រិយ​ទាំង​ឡាយ​ផង ឈ្មោះ​ថា ជា​អ្នក​ធ្វើ​នូវ​កិច្ច​របស់​ខ្លួន ទាំង​មិន​បៀត​បៀន​នូវអ្វី​ណា​មួយ។ទ. ៤៩ បើ​បុគ្គល​ណា មិន​ឃាត់​នូវ​ចក្ខុន្រ្ទិយ​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ ក្នុង​រូប​ទាំង​ឡាយ ជា​អ្នក​មិន​ឃើញ​នូវ​ទោស​ទេ បុគ្គល​នោះ មិន​រួច​ចាក​ទុក្ខឡើយ។ មួយ​ទៀត បុគ្គល​ណា មិន​ឃាត់​នូវ​សោតិន្ទ្រិយ ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ក្នុង​សំឡេង​ទាំង​ឡាយ ជា​អ្នក​មិន​ឃើញ​នូវ​ទោស​ទេ បុគ្គល​នោះ មិន​រួច​ចាក​ទុក្ខឡើយ។ បើ​បុគ្គល​ណា មិន​ឃើញ​នូវ​ការ​រលាស់​ចេញ ជា​អ្នក​ជ្រប់​នៅ​ក្នុង​ក្លិន​ទាំង​ឡាយ ហើយ​សេព​ចំពោះ​នូវ​ក្លិន​ទាំង​ឡាយ បុគ្គល​នោះ មិន​រួច​ចាក​ទុក្ខទេ។ បុគ្គល​ណា រលឹករឿយ ៗ នូវ​រស​ជូរ និង​ចំណែក​នៃរសផ្អែមផង នូវ​ចំណែក​នៃរសល្វីងផង ជា​អ្នក​ជាប់​នៅ​ក្នុង​រសតណ្ហា បុគ្គល​នោះ រមែង​មិន​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​បេះដូង​នៃសាសនា។ បុគ្គល​កាលរលឹករឿយ ៗ នូវ​ផោដ្ឋព្វៈ​ទាំង​ឡាយ​ដែល​ស្អាត មិន​គួរ​ខ្ពើម ជា​អ្នក​ត្រេកអរ (ក្នុង​ផ្សព្វនោះ​) រមែង​បាន​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខផ្សេង ៗ ដែល​មាន​រាគៈ​ជាហេតុ។ បុគ្គល​ណា មិន​អាចរក្សានូវ​ចិត្ត ដោយ​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​នេះ ព្រោះ​ហេតុ​តែមិន​បាន​រក្សានោះ​ឯង ទុក្ខ​រមែង​ជាប់​តាមបុគ្គល​នោះ ដោយ​ខ្សែ​ទាំង​ពួង មាន​ប្រមាណ ៥ គឺ​អារម្មណ៍​ទាំង ៥។ សរីរៈ​នេះ ពេញ​ដោយ​ខ្ទុះ និង​ឈាមផង ពេញ​ដោយ​សាក​សព​ដ៏​ច្រើន​ផង ដូចស្មុគ្រ​ដែល​បុគ្គល​មាន​ព្យាយាម ធ្វើ​ឲ្យ​រលីង វិចិត្រ​ហើយ។ទ. ៥០ បុគ្គល​រមែង​មិន​ដឹង​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខ​ក្តៅ​ក្រហាយ តែ​មាន​រស​ផ្អែម​ឆ្ងាញ់​ពិសា ដែល​មាន​សេចក្តី​ស្រឡាញ់​ជាចំណង ដូច​កាំបិតកោរ ដែល​គេ​លាបប្រឡាក់​ដោយ​ទឹក​ឃ្មុំ។ បុគ្គល​អ្នក​ត្រេកអរ​ក្រៃពេក ក្នុង​រូបស្រ្តី​ផង ក្នុង​រស​នៃស្រ្តីផង ក្នុង​ការ​ប៉ះ​ពាល់​នូវ​កាយ​នៃស្រ្តីផង ក្នុង​ក្លិន​នៃស្រីផង រមែង​បាន​នូវ​សេចក្តី​ទុក្ខផ្សេង ៗ។ ខ្សែ​នៃ​តណ្ហា​ទាំង ៥ របស់​ស្រ្តី​ទាំង​អស់ រមែង​ហូរ​ទៅ​ក្នុង​ទ្វារ​នៃ​បុរស​ទាំង ៥ ដែរ បុគ្គល​ណា មាន​ការ​ព្យាយាម អាចធ្វើ​នូវ​ការ​បិទរាំងនូវ​ខ្សែតណ្ហា​ទាំង​នោះ (មិនឲ្យ​កើត​ឡើងបាន) បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថា ជា​អ្នក​មាន​ប្រយោជន៍ ជា​អ្នក​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ធម៌ ជា​អ្នក​ឈ្លាសវៃ ជា​អ្នក​មាន​បញ្ញាជា​គ្រឿង​ពិចារណា បុគ្គល​នោះ គប្បី​ត្រេកអរ ធ្វើ​នូវ​កិច្ចប្រកប​ដោយ​ធម៌ និងអត្ថ។ ម៉្យាងទៀត កិច្ច​ដែល​ប្រកប​ដោយ​សេចក្តី​ត្រេកអរ រមែង​លិច​ចុះ បុគ្គល​គប្បី​វៀរនូវ​កិច្ច​ដែល​មិន​មាន​ប្រយោជន៍ អ្នក​ប្រាជ្ញ​មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រមាទ តែងសំគាល់​នូវ​កិច្ចនោះ​ថា ជា​អំពើ​មិន​គួរ​ធ្វើ។ មួយ​ទៀត កិច្ចណា ប្រកប​ដោយ​ប្រយោជន៍ក្តី សេចក្តី​ត្រេកអរ​ណា ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ក្នុង​ធម៌ក្តី បុគ្គល​គប្បី​ប្រព្រឹត្តកាន់​យក​នូវ​ប្រយោជន៍ និង​សេចក្តី​ត្រេកអរនោះ ព្រោះ​ថា សេចក្តី​ត្រេកអរនោះ ជាគុណជាតិ​ដ៏​ឧត្តម។ បុគ្គល​ណា​សម្លាប់ វាយ ឬធ្វើ​ឲ្យ​អ្នក​ដទៃសោក​សៅ ហើយប្លន់​ដណ្ដើម (យក​ទ្រព្យ) នៃ​ពួក​ជន​ដទៃ ដោយ​ការ​កំហែង បុគ្គល​នោះ រមែង​នាំទៅ​នូវ​ទ្រព្យជា​របស់​ពួក​ជន​ដទៃ ដោយ​ឧបាយ​ទាំង​តូច​ទាំង​ធំបាន។ទ. ៥១ ជន​អ្នក​មាន​កំឡាំង កាលចាំងឈើ រមែង​នាំចេញ​នូវ​ដែកគោល ដោយ​ដែកគោល យ៉ាង​ណា​មិញ ពួក​ជន​អ្នក​ឈ្លាស រមែង​រម្ងាប់​នូវ​ឥន្ទ្រិយ​ទាំង​ឡាយ ដោយ​ឥន្ទ្រិយ​ទាំង​ឡាយ ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ បុគ្គល​ណា ចំរើន​នូវ​សទ្ធា វីរិយៈ សមាធិ សតិ និង​បញ្ញា សម្លាប់​នូវ​ឥន្ទ្រិយ ៥ (មាន​ចក្ខុន្ទ្រិយជាដើម) ដោយ​ឥន្ទ្រិយ ៥ បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថាព្រាហ្មណ៍ ជា​អ្នក​មិន​មាន​ទុក្ខ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ។ បុគ្គល​ណា ធ្វើ​តាមពាក្យ​ប្រៀន​ប្រដៅ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ដោយ​សព្វគ្រប់ បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថា​ជា​អ្នក​មាន​ប្រយោជន៍ ជា​អ្នក​តាំង​នៅ​ក្នុង​ធម៌ នរ​ជន​នោះ តែងដល់​នូវ​សេចក្តី​សុខ។

[២៥១] ខ្ញុំ​មានព្យាយាម ជា​គ្រឿង​ដុត​កំដៅនូវ​កិលេស កាលគិត​រក​នូវ​ធម៌ អស់​កាល​មាន​រាត្រី​ដ៏យូរណាស់ តែមិន​បាន​នូវ​ការ​ស្ងប់​រម្ងាប់​នៃ​ចិត្ត ទើបសួរនូវ​សមណ​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង​ឡាយ​ថា បុគ្គល​ណាសោត ដែល​បាន​ដល់​នូវត្រើយ​ក្នុង​លោក អ្នក​ណា​ដែល​បាន​ដល់​នូវ​ព្រះ​និព្វាន​ឈ្មោះ​អមតៈ ខ្ញុំ​នឹងប្រតិបត្តិនូវ​ធម៌ ជា​គ្រឿង​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ប្រយោជន៍​ដ៏​ឧត្តម​របស់​សមណព្រាហ្មណ៍ណា។ ខ្ញុំ​លុះ​ក្នុង​កិលេស​ជា​គ្រឿង​វៀច​ខាង​ក្នុង ដូចត្រីស៊ីនុយ ឬ​ដូចអសុរឈ្មោះ​វេបចិត្តិ​ជាប់​ចំណង​ព្រះ​ឥន្រ្ទ។ទ. ៥២ ខ្ញុំ​ទាញដកអន្ទាក់ គឺ​កិលេស​នោះ តែមិនរួច​ចាក​សេចក្តី​សោក និង​ការ​ខ្សឹកខ្សួល​នេះ​ទេ អ្នក​ណា​អាច​ស្រាយ​នូវ​ចំណង​នៃ​ខ្ញុំ ក្នុង​លោក រួច​ប្រាប់​នូវ​ធម៌​ជា​គ្រឿង​ត្រាស់​ដឹងដល់​ខ្ញុំ​បាន។ ខ្ញុំ (គប្បី​បាន​) នូវ​សមណៈ ឬព្រាហ្មណ៍ណា ដែល​អាច​ប្រាប់​ធម៌ ជា​គ្រឿង​កំចាត់​បង់​កិលេសបាន ខ្ញុំ​នឹងទទួលនូវ​ធម៌​ជា​គ្រឿង​បន្សាត់​បង់​នូវ​ជរា និងមច្ចុ អំពី​សំណាក់​នៃបុគ្គល​ណា។ (សរ គឺទិដ្ឋិណា) ដែល​មាន​និស្ស័យ​ជាប់​ក្នុង​ទ្រូង អាច​ទំលាយយ៉ាង​ខ្លាំង ហើយ​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ហឫទ័យ អ្នក​ចូរមើល​នូវ​សរ គឺទិដិ្ឋនោះ ដែល​ធ្លាក់​ចុះ​ក្នុង​សេចក្តី​សង្ស័យ និង​សេចក្តី​ងឿងឆ្ងល់ ប្រកប​ដោយ​កម្លាំង​នៃ​សេចក្តី​ប្រណាំងប្រជែង មាន​សេចក្តី​រឹងត្អឹង​នៃ​ចិត្ត ដែល​ផ្សំ​ដោយ​សេចក្តី​ក្រោធ មាន​តណ្ហាជា​គ្រឿង​ទំលាយ កើតព្រម​អំពីធ្នូ គឺ​តណ្ហា មាន​ប្រភេទ ១៥ ពី​រដង។²⁶⁾ ការ​ដែល​មិន​បាន​លះ​បង់​នូវ​ទិដិ្ឋបន្ទាប់​បន្សំ​ទាំង​ឡាយ ត្រូវសរ គឺ​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ខុស ឲ្យ​ក្លាហាន​ហើយ អាត្មា​អញ​ឈ្មោះ​ថា ត្រូវសរ គឺទិដិ្ឋនោះ​មុត​ហើយ រមែង​ញាប់​ញ័រ​ដូច​ស្លឹកឈើ​ដែល​ត្រូវខ្យល់​បក់​ដូច្នោះ។ កាយប្រកប​ដោយ​ផស្សាយតនៈ ៦ តាំងឡើង​ក្នុង​សន្តាន​របស់​អាត្មា​អញ ហើយក៏ដុត​យ៉ាង​ឆាប់​នូវ​អត្តភាព ដែល​គេ​រាប់​ថា ជា​របស់​នៃខ្លួន (កាយនោះ​) កើត​ឡើង​ក្នុង​ភពណា ក៏ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ក្នុង​ភពនោះ​សព្វកាល។ទ. ៥៣ អាត្មា​អញ រកមិន​ឃើញ​នូវ​ពេទ្យ ដែល​គប្បី​ដកឡើង​នូវ​សរ គឺ​សេចក្តី​សង្ស័យនោះ របស់​អាត្មា​អញ ដោយ​ដង្កាប់​សម្រាប់​ដកផ្សេង ៗ ឬ​ដោយ​កាំបិត មិន​មែន​ដោយ​មន្ដដទៃឡើយ។ បុគ្គល​ណាហ្ន៎ មិន​មាន​កាំបិត (កាត់) នូវ​សរ មិន​ឲ្យ​មាន​ដំបៅដល់​អាត្មា​អញ មិន​បាន​បៀត​បៀន​នូវ​ខ្លួន​ទាំង​មូល ហើយដកនូវ​សរ គឺ​កិលេស ដែល​អាស្រ័យនូវ​ហឫទ័យ​របស់​អាត្មា​អញ​បាន។ ព្រោះ​ថា កាល​បើអាត្មា​អញ ធ្លាក់​ចុះ​ក្នុង​សង្សារ​ដ៏ជ្រៅ​ហើយ (បុគ្គល​ណា) គប្បី​បង្ហាញនូវ​ដៃ ដែល​ញ៉ាំង​អាត្មា​អញឲ្យ​ដល់​ទីគោក គឺព្រះ​និព្វាន​បាន បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថា​ជាធំ ហេតុធម៌ ជា​អ្នក​ប្រសើរ ជា​អ្នក​បន្សាត់​បង់​នូវ​ពិស គឺទោសៈ។ អាត្មា​អញ ជា​អ្នក​លិច​ចុះ​ក្នុង​អន្លង់ គឺសង្សារវដ្ដ មាន​ធូលី គឺ​កិលេសនៅខាង​ក្នុង ដែល​គេ​មិនអាច​នឹង​នាំចេញ​បាន ជា​ទីផ្សាយ​ទៅ​ដោយ​មាយា ដោយ​សេចក្តី​ច្រណែន ដោយ​ការ​ប្រណាំងប្រជែង និងថីនមិទ្ធៈ។ សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ទាំង​ឡាយ ដែល​អាស្រ័យនូវ​រាគៈ បា្រកដ​ស្មើ​ដោយ​ទឹក​ដែល​ហូរ​ទៅ តែងបន្សាត់​ទៅ​នូវ​បុគ្គល​អ្នក​មាន​ទិដ្ឋិអាក្រក់ ដែល​មាន​ឧទ្ធច្ចៈ​ជា​មេឃ​គ្រហឹម មាន​សំយោជនៈ​ជាភ្លៀង។ ខ្សែតណ្ហា រមែង​ហូរទៅ​​ក្នុង​អារម្មណ៍​ទាំង​ពួង តណ្ហា​ដូច​ជាវល្លិ៍ រមែង​ដុះបែកខ្នែង តើបុគ្គល​ណា ឃាត់​នូវ​ខ្សែ​តណ្ហា​នោះ​បាន ចុះ​បុគ្គល​ណាកាត់​ផ្ដាច់​នូវ​តណ្ហា ដូច​ជាវល្លិ៍នោះ​បាន។ទ. ៥៤ បពិត្រ​អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ដ៏​ចំរើន អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរធ្វើ​នូវ​ទំនប់ ជា​គ្រឿង​ទប់​នូវ​ខ្សែតណ្ហា​ទាំង​ឡាយ។ ខ្សែ​តណ្ហា ដែល​សម្រេច​អំពីចិត្ត កុំគប្បី​ញ៉ាំង​អ្នក​ឲ្យ​វិនាស​ដោយ​រហ័ស ដូច​ជាខ្សែទឹក (ច្រោះ) នូវ​ដើមឈើ (ឲ្យ​រលំ) ដូច្នោះឡើយ។ កាលអាត្មា​អញ​មាន​ភ័យកើត​ហើយ កំពុង​ស្វែង​រក​ត្រើយខាង​នាយ គឺព្រះ​និព្វាន ចាក​ត្រើយខាង​អាយ គឺសង្សារវដ្ដយ៉ាង​នេះ ព្រះ​សាស្ដា មាន​បញ្ញា​ជា​អាវុធ ជា​ទីពឹង​នៃសត្វ​លោក ព្រះ​អង្គត្រូវពួក​នៃបុគ្គល​អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ សេពគប់​ហើយ ទ្រង់​ប្រទាន (ដល់​ខ្ញុំ) នូវ​ជណ្ដើរ គឺវិបស្សនា ដែល​ទេសនាញាណ ធ្វើ​ល្អ​ហើយ ជា​ជណ្ដើរ​ដ៏ស្អាត សម្រេច​អំពី​ធម៌​មាន​ខ្លឹម​ដ៏មាំ កាល​ខ្ញុំ​កំពុងត្រូវ​ជំនន់​ធំគួចទៅ ព្រះ​អង្គក៏​បាន​ត្រាស់​ថា អ្នក​កុំភ័យឡើយ។ ខ្ញុំ​បាន​ឡើង​កាន់​ប្រាសាទ គឺសតិប្បដ្ឋាន ហើយ​ក្រឡេក​មើល ក៏សំគាល់​នូវ​សត្វ​ដែល​ត្រេកអរ​ក្នុង​សក្កាយ​ក្នុង​កាល​មុន។ អាត្មា​អញ បាន​ឃើញ​នូវ​ផ្លូវ គឺវិបស្សនា ជា​ទីឡើង​កាន់​ទូក គឺ​អរិយមគ្គ ក្នុង​កាល​ណា កាល​នោះ អាត្មា​អញ​មិន​បាន​តាំង​ចិត្ត ក៏​បាន​ឃើញ​នូវ​អរិយ​មគ្គ​ដ៏​ឧត្តម ជា​កំពង់ (នៃនិព្វាន​)។ សរ គឺទិដ្ឋិ មានះជាដើម ដែល​មាន​ខ្លួន​ជាសមុដ្ឋាន មាន​តណ្ហាជា​គ្រឿង​នាំ​សត្វ​ទៅ​កាន់​ភព ជា​ដែនកើត ព្រះ​សាស្ដាទ្រង់​សំដែងមគ្គ​ដ៏​ឧត្តម ដើម្បី​មិនឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​នៃបាបធម៌​ទាំង​ឡាយ​នុ៎ះ។ ព្រះ​ពុទ្ធ បន្សាត់​បង់​នូវ​ទោសៈ​ជាពិស ទ្រង់​បន្ទោបង់​នូវ​កិលេស ជា​គ្រឿង​ចាក់​ស្រេះ​របស់​អញ ដែល​ត្រាំ​នៅ​ក្នុង​ចិត្ត អស់​រាត្រី​ដ៏​វែង ដែល​តាំងស៊ប់​ហើយ​ក្នុង​សន្ដាន អស់​កាល​ដ៏យូរ។

[២៥២] អ្នកចូរមើល​នូវអត្តភាព ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​វិចិត្រ ជា​ទីប្រជុំ​នៃដំបៅ​ដែល​តាំងឡើង​ព្រម​ហើយ (ដោយ​ឆ្អឹង ៣០០ កំណាត់) ជាអត្តភាពក្ដៅក្រហាយ ដែល​ជន​ពាលត្រិះ​រិះ​ដោយ​ច្រើន ជាអត្តភាពមិនទៀង​ទាត់​ឋិតថេរ។ អ្នក​ចូរ​មើល​នូវ​រូប ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​វិចិត្រ​ដោយ​កែវមណី និងកណ្ឌល ដែល​ឆ្អឹង និងស្បែក​រួបរឹត​ហើយ (រូបនោះ) រមែង​ល្អ​ដោយ​សារ​សំពត់​ទាំង​ឡាយ។ ជើង​ទាំង​ឡាយ លាប​ដោយ​ល័ខស្រស់ មុខ​លាប​ដោយ​គ្រឿង​លំអិត អាចញ៉ាំង​ជនពាលឲ្យ​វង្វេង តែ​មិនអាចញ៉ាំង​បុគ្គល​អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​ត្រើយ គឺព្រះ​និព្វាន​ឲ្យ​វង្វេងបាន​ទេ។ សក់​ទាំង​ឡាយ ដែល​គេ​រចនា​ដូច​ជាក្រឡាចតុរង្គ ភ្នែក​ទាំង​ឡាយ លាប​ដោយ​ថ្នាំ​សម្រាប់​បន្តក់​ភ្នែក អាចញ៉ាំង​ជនពាលឲ្យ​វង្វេង តែ​មិន​អាច​ញ៉ាំង​បុគ្គល​អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​ត្រើយ គឺព្រះ​និព្វាន​ឲ្យ​វង្វេងបាន​ឡើយ។ កាយ​ស្អុយ​ដែល​គេ​តាក់​តែង​ហើយ ដូច​ជានាឡិសម្រាប់​ដាក់​ថ្នាំបន្តក់ ដែល​គេ​វិចិត្រ​ហើយ​ថ្មី ៗ អាច​ញ៉ាំង​ជន​ពាល​ឲ្យ​វង្វេង តែមិនអាចញ៉ាំង​បុគ្គល​អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​ត្រើយ គឺព្រះ​និពា្វន​ឲ្យ​វង្វេង​បាន​ឡើយ។ទ. ៥៦ ព្រានម្រឹគដាក់​នូវ​អន្ទាក់ ម្រឹគក៏​មិន​បាន​ប៉ះពាល់​នូវ​អន្ទាក់ ហើយស៊ី​នូវ​ចំណី កាល​ដែល​ព្រានម្រឹគកំពុងកន្ទក់​កន្ទេញ (ក៏បោល​ចេញ​ទៅ យ៉ាង​ណា​មិញ) ពួក​យើងក៏ដើរចេញ​ទៅ (យ៉ាង​នោះ​ដែរ)។ អន្ទាក់​របស់​ព្រានម្រឹគ​ដាច់​ហើយ ម្រឹគក៏​មិនប៉ះពាល់​នូវ​អន្ទាក់ ហើយស៊ីនូវ​ចំណី កាលព្រាន​ម្រឹគ​កំពុង​សោក​ស្ដាយ (ក៏បោលចេញ​ទៅ យ៉ាង​ណា​មិញ) ពួក​យើង​ក៏ដើរ​ចេញ​ទៅ (យ៉ាង​នោះ​ដែរ)។

អាត្មា​បានឃើញ​នូវមនុស្សទាំង​ឡាយ បរិបូណ៌​ដោយ​ទ្រព្យសម្បត្តិ​ក្នុង​លោក (ពួក​មនុស្ស​ទាំង​នោះ​) លុះបាន​ទ្រព្យគាប់​ចិត្ត​ហើយ មិន​ឲ្យ (ដល់​បុគ្គល​ណា​មួយ​ឡើយ) ព្រោះ​តែសេចក្តី​វង្វេង។ ពួក​មនុស្សបាន​ទ្រព្យ​ហើយ ក៏​ធ្វើ​នូវ​ការ​សន្សំ​ទុក ទាំង​ប្រាថ្នា​ក្នុង​កាម​ដ៏​លើសលុប។ ព្រះ​រាជាឈ្នះនូវ​ផែនដី ដែល​ព្រះ​អង្គ​រឹប​ជាន់​បាន​ហើយ នៅ​គ្រប់​គ្រង​ផែនដី មាន​សាគរជា​ទីបំផុត មាន​សភាពមិនឆ្អែត​នឹងត្រើយសមុទ្រខាង​អាយ ក៏ប្រាថ្នា​នូវ​ត្រើយសមុទ្រខាងនាយ។ ព្រះ​រាជាក្តី ពួក​មនុស្សដទៃច្រើននាក់​ក្តី មិន​ទាន់​ប្រាស​ចាក​តណ្ហា រមែង​ដល់​នូវ​សេចក្តី​ស្លាប់ គឺថា​ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​ខ្វះខាត លះ​បង់​រាង​កាយ ព្រោះ​ថា​សេចក្តី​ឆ្អែត​ដោយ​កាម​ទាំង​ឡាយ​ក្នុង​លោកមិន​មាន។ទ. ៥៧ ពួក​ញាតិរំសាយ​សក់ កន្ទក់​កន្ទេញ ចំពោះ​បុគ្គល​ដែល​ស្លាប់​ហើយនោះ ទាំង​បាន​និយាយថា ធ្វើ​ម្ដេចហ្ន៎ ញាតិ​របស់​យើង​ទាំង​ឡាយ កុំស្លាប់​វិញ ក៏នាំខ្មោចនោះ ដែល​រុំ​ដោយ​សំពត់ ទៅ​កាន់​ជើងថ្ករ ប្រជុំគ្នា​ដុត​ក្នុង​ទីនោះ។ បុគ្គល​ដែល​ស្លាប់​នោះ ត្រូវពួក​អ្នក​ដុតចាក់​ដោយ​ឈើសូល ដុតបុគ្គល​នោះ លះ​បង់​នូវ​ភោគៈ​ទាំង​ឡាយ មាន​តែសំពត់​មួយស្លាប់​ទៅ ញាតិ​ទាំង​ឡាយ​ក្តី មិត្រ​ទាំង​ឡាយ​ក្តី ឬសម្លាញ់​ទាំង​ឡាយ​ក្តី ជា​ទីពឹងមិន​មាន​ទេ។ ពួក​ទាយាទ (អ្នក​ត្រូវទទួលមត៌ក) រមែង​នាំទៅ​នូវ​ទ្រព្យ​របស់​សត្វ​ដែល​ស្លាប់​នោះ ចំណែក​សត្វ​ដែល​ស្លាប់​នោះ ក៏ទៅ​តាមយថាកម្ម ទ្រព្យតិចតួច កូនប្រពន្ធ មាសប្រាក់ និងដែន ក៏​មិន​មែន​ជាប់​តាមសត្វ​ដែល​ស្លាប់​នោះ​ទេ។ បុគ្គល​មិន​មែន​បាន​នូវ​អាយុ​វែង ដោយ​សារទ្រព្យទេ ទាំង​មិន​មែន​កំចាត់​បង់​នូវ​ជរា ដោយ​សារទ្រព្យបាន​ទេ ព្រោះ​ថា អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ បាន​ពោល​នូវ​ជីវិតនោះ​ថា តិច មិន​ទៀង មាន​ការ​ប្រែប្រួល​ទៅ​ជាធម្មតា។ ជន​ទាំង​ឡាយ អ្នក​ស្ដុកស្ដម្ភ និង​អ្នក​ទាល់​ក្រ រមែង​ប៉ះពាល់​នូវ​ផស្សៈ (មិន​ជា​ទីប្រាថ្នា)ទ. ៥៨ បុគ្គល​ពាល និង​អ្នក​ប្រាជ្ញ រមែង​ប៉ះពាល់​ដូចគ្នា ប៉ុន្តែបុគ្គល​ពាល បើ​មាន​សេចក្តី​ទុក្ខបៀត​បៀន​ហើយ រមែង​ដេក (សោកស្ដាយ) ព្រោះភាវៈ​នៃខ្លួន​ពាល ឯ​អ្នក​ប្រាជ្ញ បើ​ទុក​ជាប៉ះពាល់​នូវ​ផស្សៈ​ក៏​មិន​បាន​ញាប់​ញ័រ។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ បុគ្គល​បាន​នូវ​ព្រះ​និព្វាន ជា​ទីបំផុត​នៃ​ភព ក្នុង​លោក​នេះ ដោយ​បញ្ញាណា បញ្ញានោះ ជាធម្មជាតិ​ប្រសើរជាទ្រព្យ ដ្បិតបុគ្គល​ទាំង​ឡាយ មិន​ទាន់​បាន​សម្រេច​ប្រយោជន៍ រមែង​ធ្វើ​នូវ​បាប​កម្ម​ទាំង​ឡាយ ក្នុង​ភព​តូច និងភពធំ ព្រោះ​តែមោហៈ។ បុគ្គល​ណា (បាន​ធ្វើ​បាបកម្ម) ក៏ដល់​នូវ​ការ​អន្ទោលទៅ​មក រមែង​ចូល​ទៅ​កាន់​គភ៌ និងបរលោក បុគ្គល​អ្នក​អប្ប​ប្រាជ្ញា (ឯ​ទៀត) កាល​បើជឿ​បុគ្គល​អ្នក​ធ្វើ​បាបកម្មនោះ ក៏ទៅ​កាន់​គភ៌ និង​បរលោក។ ចោរ​អ្នក​មាន​ធម៌​ដ៏លាមក ដែល​គេ​ចាប់​បាន​ត្រង់​មុខតំណ²⁷⁾ (នៃផ្ទះ) រមែង​ក្តៅ​ក្រហាយ​ដោយ​កម្ម​របស់​ខ្លួន យ៉ាង​ណា​មិញ សត្វ​អ្នក​មាន​ធម៌​ដ៏លាមក លុះស្លាប់​ទៅ រមែង​ក្តៅ​ក្រហាយ​ក្នុង​លោកខាង​មុខ ដោយ​កម្ម​របស់​ខ្លួន ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ កាម​ទាំង​ឡាយ​ដ៏​វិចិត្រ មាន​រសឆ្ងាញ់ ជា​ទី​រីករាយ​នៃ​ចិត្ត តែងញាំញីចិត្ត​ដោយ​សភាព​ផ្សេង ៗទ. ៥៩ បពិត្រ​មហារាជ ហេតុ​នោះ អាត្មាភាព ឃើញទោស​ក្នុង​កាមគុណ​ទាំង​ឡាយ​ ទើបចេញ​ទៅ​បួស។ សត្វ​ទាំង​ឡាយ ទោះក្មេងក្តី ចាស់​ក្តី តែងបែក​ធ្លាយ​នូវ​សរីរៈ ដូច​ជាផ្លែឈើជ្រុះ (ចាកដើម) បពិត្រ​មហារាជ អាត្មាភាព បាន​ឃើញ​នូវ​របស់​មិនទៀងនេះ​ឯង បាន​ជាចេញ​បួស ភាពជា​សមណៈ មិន​សូវខុស​ភ្លាត់ ជា​របស់​ប្រសើរលើសលុប។

អាត្មាភាពបួសដោយ​សទ្ធា បានប្រកប​សេចក្តី​ប្រតិបត្តិ ក្នុង​សាសនា​នៃ​ព្រះ​ជិនស្រី បព្វជ្ជា​របស់​អាត្មាភាព មិន​មាន​ទោស អាត្មាភាព​បរិភោគភោជន មិន​មាន​បំណុលទេ។ អាត្មាភាព ឃើញ​នូវ​កាម​ទាំង​ឡាយ ហាក់​ដូច​ជាភ្លើង​ឆេះ​សព្វ​ហើយ ឃើញ​នូវ​ជាតរូប ហាក់​ដូច​ជា​គ្រឿង​សស្រ្ដាវុធ ឃើញហេតុ​នាំ​មក​នូវ​ទុក្ខ តាំង​តែ​អំពី​ការ​ចុះចាប់​បដិសន្ធិ​ក្នុង​គភ៌ ឃើញ​នូវ​ភ័យធំ​ក្នុង​នរក​ទាំង​ឡាយ។ អាត្មាភាព ឃើញ​នូវ​ទោស​នេះ​ឯង ក៏​បាន​នូវ​សេចក្តី​សំវេគ ក្នុង​កាល​នោះ អាត្មាភាពហ្នឹងឯង ជា​អ្នក​ត្រូវសរមុត​ហើយ ក្នុង​កាល​នោះ (ឥឡូវ​នេះ​) បាន​ដល់​ហើយនូវ​ការ​អស់​ទៅ​នៃអាសវៈ។ ព្រះ​សាស្តា អាត្មាភាព បាន​បម្រើ​ហើយ ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា អាត្មាភាពក៏​បាន​ធ្វើ​ហើយ ភារៈ​ដ៏​ធ្ងន់ អាត្មាភាព​បាន​ដាក់​ចុះ​ហើយ តណ្ហាជា​គ្រឿង​នាំ​សត្វ​ទៅ​កាន់​ភព អាត្មា​ភាព​បាន​ដក​ចោល​ហើយ។ទ. ៦០ កុលបុត្រ​បាន​ចេញ​ចាក​ផ្ទះ ចូលមកកាន់​ផ្នួស ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ណា ប្រយោជន៍​នោះ គឺ​ការ​អស់​ទៅ​នៃ​សំយោជនៈ​ទាំង​ពួង អាត្មាភាពបាន​ដល់​ហើយ។

[២៥៣] បុគ្គល​កាលឃើញរូប​ហើយ ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្តនូវ​និមិត្តជា​ទី​ស្រឡាញ់ ស្មារតី​រមែង​ភ្លាំងភ្លាត់ បុគ្គល​នោះ រមែង​មាន​ចិត្តត្រេកអរ ទទួលយក លេបយក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ វេទនា​ទាំង​ឡាយ​ជា​ច្រើន មាន​រូបជាដែនកើត រមែង​ចំរើន​ដល់​បុគ្គល​នោះ ចិត្ត​របស់​បុគ្គល​នោះ រមែង​ចង្អៀតចង្អល់ ព្រោះអភិជ្ឈា (ការ​សំឡឹងរំពៃ) ផង ព្រោះវិហេសា (ការ​បៀត​បៀន) ផង កាលបុគ្គល​សន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ឆ្ងាយ​អំពីព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​កាលឮសំឡេង​ហើយ ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្តនូវ​និមិត្ត​ជា​ទី​ស្រឡាញ់ ស្មារតី​រមែង​ភ្លាំងភ្លាត់ បុគ្គល​នោះ រមែង​មាន​ចិត្ត​ត្រេកអរ​ទទួល​យក លេបយក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ វេទនា​ទាំង​ឡាយ​ជា​ច្រើន មាន​សំឡេង​ជាដែនកើត រមែង​ចំរើន​ដល់​បុគ្គល​នោះ ចិត្ត​របស់​បុគ្គល​នោះ រមែង​ចង្អៀត​ចង្អល់ ព្រោះអភិជ្ឈាផង ព្រោះ វិហេសាផង បុគ្គល​កាលសន្សំយ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ឆ្ងាយ​អំពីព្រះ​និព្វាន។ទ. ៦១ បុគ្គល​កាលធុំក្លិន​ហើយ ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្ត​នូវ​និមិត្ត​ជា​ទី​ស្រឡាញ់ ស្មារតី​រមែង​ភ្លាំងភ្លាត់ បុគ្គល​នោះ រមែង​មាន​ចិត្តត្រេកអរ ទទួលយក លេប​យក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ វេទនា​ទាំង​ឡាយ​ជា​ច្រើន មាន​ក្លិនជា​ដែនកើត រមែង​ចំរើន​ដល់​បុគ្គល​នោះ ចិត្ត​របស់​បុគ្គល​នោះ រមែង​ចង្អៀត​ចង្អល់ ព្រោះអភិជ្ឈាផង ព្រោះវិហេសាផង បុគ្គល​កាលសន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ឆ្ងាយ​អំពី​ព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​កាល​បរិភោគ​រស​ហើយ ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្តនូវ​និមិត្តជា​ទី​ស្រឡាញ់ ស្មារតី​រមែង​ភ្លាំងភ្លាត់ បុគ្គល​នោះ រមែង​មាន​ចិត្តត្រេកអរ ទទួលយក និងលេប​យក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ វេទនា​ទាំង​ឡាយ​ជា​ច្រើន មាន​រសជាដែនកើត រមែង​ចំរើន​ដល់​បុគ្គល​នោះ ចិត្ត​របស់​បុគ្គល​នោះ រមែង​ចង្អៀតចង្អល់ ព្រោះអភិជ្ឈាផង ព្រោះវិហេសា​ផង បុគ្គល​កាល​សន្សំយ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ឆ្ងាយ​អំពី​ព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​កាលប៉ះពាល់​នូវ​ផស្សៈ ហើយធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្តនូវ​និមិត្ត​ជា​ទី​ស្រឡាញ់ ស្មារតី​រមែង​ភ្លាំងភ្លាត់ បុគ្គល​នោះ រមែង​មាន​ចិត្តត្រេកអរ ទទួល​យក លេបយក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ វេទនា​ទាំង​ឡាយ​ជា​ច្រើន មាន​ផស្សៈ​ជាដែនកើត រមែង​ចំរើន​ដល់​បុគ្គល​នោះ ចិត្ត​របស់​បុគ្គល​នោះ រមែង​ចង្អៀតចង្អល់ ព្រោះ​អភិជ្ឈាផង ព្រោះវិហេសាផងទ. ៦២ បុគ្គល​កាលសន្សំ​យ៉ាង​នេះ​ទុក (រមែងប្រព្រឹត្ត​ទៅ) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ឆ្ងាយ​អំពីព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​កាល​ដឹង​នូវ​ធម្មារម្មណ៍²⁸⁾ ហើយ ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្តនូវ​និមិត្តជា​ទី​ស្រឡាញ់ ស្មារតី​រមែង​ភ្លាំង​ភ្លាត់ បុគ្គល​នោះ រមែង​មាន​ចិត្តត្រេកអរ​ទទួលយក លេបយក​អារម្មណ៍​នោះ។ វេទនា​ទាំង​ឡាយ​ជា​ច្រើន មាន​ធម្មារម្មណ៍​ជាដែនកើត រមែង​ចំរើន​ដល់​បុគ្គល​នោះ ចិត្ត​របស់​បុគ្គល​នោះ រមែង​ចង្អៀតចង្អល់ ព្រោះអភិជ្ឈាផង ព្រោះវិហេសា​ផង បុគ្គល​កាលសន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោល​ថា ឆ្ងាយ​អំពីព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​នោះ ឃើញរូប​ហើយ មាន​ស្មារតីខ្ជាប់​ខ្ជួន មិន​ត្រេកអរ​ក្នុង​រូប​ទាំង​ឡាយ រមែង​មាន​ចិត្តប្រាស​ចាក​តម្រេក គ្រាន់​តែទទួលដឹង​តែមិនលេប​យក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ បុគ្គល​នោះ កាលឃើញរូប ទទួលវេទនា (កិលេសវដ្ដៈ) រមែង​អស់​ទៅ មិន​ចំរើន​ឡើង​ដោយ​ប្រការ​ណា បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​ប្រការ​នោះ បុគ្គល​កាល​មិនសន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​មិនប្រព្រឹត្ត​ទៅ) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ជិតព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​នោះ ឮសំឡេង មាន​ស្មារតីខ្ជាប់​ខ្ជួន រមែង​មិន​ត្រេកអរ ក្នុង​សំឡេង​ទាំង​ឡាយ រមែង​មាន​ចិត្តប្រាស​ចាក​តម្រេក គ្រាន់​តែទទួលដឹង មិន​លេបយក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ទ. ៦៣ បុគ្គល​នោះ កាលឮនូវ​សំឡេង ទទួលវេទនា (កិលេសវដ្ដៈ) រមែង​អស់​ទៅ មិន​ចំរើន​ឡើង ដោយ​ប្រការ​ណា បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី ប្រព្រឹត្ត​ដោយ​ប្រការ​នោះ បុគ្គល​កាល​មិនសន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​មិនប្រព្រឹត្ត​ទៅ) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ជិតព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​ធុំក្លិន​ហើយ មាន​ស្មារតី​ខ្ជាប់​ខ្ជួន មិន​ត្រេកអរ ក្នុង​ក្លិន​ទាំង​ឡាយ រមែង​មាន​ចិត្តប្រាស​ចាក​តម្រេក គ្រាន់​តែ​ទទួលដឹង តែមិនលេប​យក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ បុគ្គល​នោះ កាលធុំក្លិន ទទួល​វេទនា (កិលេសវដ្ដៈ) រមែង​អស់​ទៅ មិន​ចំរើន​ឡើង ដោយ​ប្រការ​ណា បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី ប្រព្រឹត្ត​ដោយ​ប្រការ​នោះ បុគ្គល​កាលមិនសន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​មិនប្រព្រឹត្ត​ទៅ​) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោល​ថា ជិតព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​នោះ បរិភោគនូវ​រស​ហើយ មាន​ស្មារតីខ្ជាប់​ខ្ជួន មិន​ត្រេកអរ​ក្នុង​រស​ទាំង​ឡាយ រមែង​មាន​ចិត្តប្រាស​ចាក​តម្រេក គ្រាន់​តែទទួលដឹង តែមិនលេបយក នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ បុគ្គល​នោះ កាលភ្លក់​នូវ​រស ទទួលវេទនា (កិលេសវដ្ដៈ) រមែង​អស់​ទៅ មិន​ចំរើន​ឡើង ដោយ​ប្រការ​ណា បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​ប្រការ​នោះ បុគ្គល​កាល​មិនសន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​មិន​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ជិតព្រះ​និព្វាន។ទ. ៦៤ បុគ្គល​នោះ ប៉ះពាល់​នូវ​ផស្សៈ​ហើយ មាន​ស្មារតីខ្ជាប់​ខ្ជួន មិន​ត្រេកអរ ក្នុង​ផស្សៈ​ទាំង​ឡាយ រមែង​មាន​ចិត្តប្រាស​ចាក​តម្រេក គ្រាន់​តែទទួលដឹង តែមិន​លេបយក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ បុគ្គល​នោះ កាលប៉ះ​ពាល់​នូវ​ផស្សៈ ទទួលវេទនា (កិលេសវដ្ដៈ) រមែង​អស់​ទៅ មិន​ចំរើន​ឡើង ដោយ​ប្រការ​ណា បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី ប្រព្រឹត្ត​ដោយ​ប្រការ​នោះ បុគ្គល​កាល​មិនសន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​មិនប្រព្រឹត្ត​ទៅ​) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោលថា ជិតព្រះ​និព្វាន។ បុគ្គល​នោះ ដឹង​នូវ​ធម្មារម្មណ៍ មាន​ស្មារតីខ្ជាប់​ខ្ជួន មិន​ត្រេក​អរ ក្នុង​ធម្មារម្មណ៍​ទាំង​ឡាយ រមែង​មាន​ចិត្តប្រាស​ចាក​តម្រេក គ្រាន់​តែទទួលដឹង តែ​មិនលេបយក​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ។ បុគ្គល​នោះ កាលដឹង​ច្បាស់​នូវ​ធម្មារម្មណ៍ ទទួល​វេទនា (កិលេសវដ្ដៈ) រមែង​អស់​ទៅ​មិនចំរើន​ឡើង ដោយ​ប្រការ​ណា បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​ប្រការ​នោះ បុគ្គល​កាល​មិនសន្សំ​យ៉ាង​នេះ ទុក្ខ (រមែង​មិនប្រព្រឹត្ត​ទៅ​) បុគ្គល​នោះ លោក​ពោល​ថា ជិតព្រះ​និព្វាន។

[២៥៤] បពិត្រ​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្រះ​កាយ​ដ៏បរិបូណ៌ ជា​ទីគាប់​ចិត្ត​ក្រៃលែង មាន​ព្រះ​ជាតិ​ដ៏ល្អ មាន​ព្រះ​នេត្រ​ដ៏ល្អ មាន​សម្បុរ​ដូច​ជាសម្បុរ​នៃមាស មាន​ព្រះ​ទាឋ឵​ដ៏សក្បុស ទ្រង់​មាន​ព្យាយាម។​ទ. ៦៥ ព្យញ្ជនៈ​ណារបស់​ជនមាន​ជាតិល្អ ព្យញ្ជនៈ (និងអនុព្យញ្ជនៈ) ទាំង​អស់​នោះ ជាមហាបុរិសលក្ខណៈ មាន​ក្នុង​ព្រះ​កាយ​របស់​ព្រះ​អង្គ។ ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្រះ​នេត្រថ្លា មាន​ព្រះ​ភក្រ្តល្អ មាន​ទំហំ និងកម្ពស់​សមសួន មាន​ព្រះ​កាយត្រង់ មាន​រស្មីរុងរឿង ក្នុង​កណ្ដាល​នៃ​ពួក​សមណៈ ដូច​ព្រះ​អាទិត្យ។ បពិត្រ​ភិក្ខុ ព្រះ​អង្គ​មាន​រូបល្អ គួរ​ជា​ទីរមិលមើល មាន​ស្បែក​ដ៏ភ្លឺថ្លា​ដូចមាស ព្រះ​អង្គ​មាន​សម្បុរ​ដ៏​ឧត្តម​យ៉ាង​នេះ តើមាន​ប្រយោជន៍​អ្វី​ដោយ​សមណភាព។ ព្រះ​អង្គគួរ​បាន​ជាស្ដេច​ចក្រពត្តិ ដូច​គោឧសភៈ​ក្នុង​រថ ជាធំ (លើ​ផែនដី) មាន​សមុទ្រ​ទាំង​បួន ជា​ទីបំផុត មាន​ជ័យជម្នះ ជាឥស្សរៈ​របស់​អ្នក​ជម្ពូទ្វីប។ បពិត្រ​ព្រះ​គោតម ពួក​ក្សត្រិយ៍ជា​ស្ដេចចំណុះ តែងចុះចូល​នឹង​ព្រះ​អង្គ សូមព្រះ​អង្គ​សោយរាជ្យ ជារាជាធិរាជ ដ៏​ធំជាងពួក​មនុស្ស​ចុះ។

(ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគត្រាស់​ថា) ម្នាលសេលៈ តថាគត ជាធម្មរាជ ជាស្ដេច​ប្រសើរ អាចញ៉ាំង​ចក្រឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាមធម៌ ជាចក្រ​ដែល​អ្នក​ណា​មួយមិនអាចឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​បាន។

(សេលព្រាហ្មណ៍ ក្រាបទូលថា) បពិត្រ​ព្រះ​គោតម ព្រះ​អង្គទ្រង់​ប្ដេជ្ញាថា ព្រះ​អង្គ​ជា​អ្នក​ត្រាស់​ដឹង ទ្រង់​ត្រាស់​ថា តថាគត​ជាធម្មរាជ ជាស្ដេចប្រសើរ អាច​ញ៉ាំង​ចក្រ​ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាមធម៌បាន។ទ. ៦៦ ចុះភិក្ខុ​ណា ជាសេនាបតី​របស់​ព្រះ​អង្គ ជាសាវ័ក​ប្រព្រឹត្ត​តាម​ព្រះ​សាស្ដា ភិក្ខុ​ណា ញ៉ាំង​ធម្មចក្កនេះ ដែល​ព្រះ​អង្គឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ហើយ ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​បាន។

(ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគទ្រង់​ត្រាស់​ថា ម្នាលសេលៈ) ភិក្ខុ​សារីបុត្ត ជាអនុជាត​របស់​តថាគត ញ៉ាំង​ធម្មចក្ក​ដ៏​ប្រសើរ ដែល​តថាគត​ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ហើយ ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​បាន។ ម្នាលព្រាហ្មណ៍ ទុក្ខសច្ច​ដែល​គួរ​ដឹង​ច្បាស់ តថាគត​បាន​ដឹង​ច្បាស់​ហើយ មគ្គ​សច្ច​ដែល​គួរ​ចំរើន តថាគត​បាន​ចំរើន​ហើយ សមុទយសច្ច ដែល​គួរ​លះ តថាគត​ក៏​បាន​លះ​ហើយ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ ទើបតថាគត ជា​ព្រះ​ពុទ្ធ។ ម្នាល​ព្រាហ្មណ៍ អ្នក​ចូរ​កម្ចាត់​បង់​នូវ​សេចក្តី​សង្ស័យ​ក្នុង​តថាគត​ចេញ អ្នក​ចូរជឿស៊ប់​ចុះ (ព្រោះ​ថា) ការ​ចួបប្រទះ​នឹង​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​ទាំង​ឡាយ​រឿយ ៗ ជា​ការ​រក​បាន​កម្រ។ ម្នាលព្រាហ្មណ៍ ការ​កើត​ប្រាកដ​ឡើង​រឿយ ៗ នៃ​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​ណា ដែល​រកបាន​ដោយ​ក្រ​ក្នុង​លោក តថាគត​នោះ ជា​ព្រះ​ពុទ្ធ ដូច​ពេទ្យ​វះ ជា​បុគ្គល​ប្រសើរបំផុត មាន​សភាព​ដូចព្រហ្ម មាន​តម្លៃ​ដ៏​លើសលុប ជា​អ្នក​ញាំញី​នូវ​មារ និងសេនា​នៃ​មារ ធ្វើ​នូវ​បច្ចាមិត្ត​ទាំង​អស់ ឲ្យ​នៅ​ក្នុង​អំណាច ហើយ​រីករាយ ឥតមាន​ភ័យ​អំពី​ទីណាឡើយ។ទ. ៦៧

(សេលព្រាហ្មណ៍ ពោលថា) ម្នាល​អ្នក​ទាំង​ឡាយ​ដ៏​ចំរើន អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរផ្ទៀង​ស្តាប់​នូវ​ពាក្យ តាម​ដែល​ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ ព្រះ​អង្គ​មាន​ចក្ខុ សម្ដែងនេះ​ចុះ ដ្បិត​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ដូច​ជាពេទ្យវះ ជាមហាវីរបុរស បន្លឺសីហទាន​ដូច​ជាសត្វសីហៈ​ក្នុង​ព្រៃ។ ទោះ​បីនរណា ជា​កណ្ហា​ភិជាតិ (អ្នក​មាន​ជាតិខ្មៅ) បាន​ឃើញ​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ព្រះ​អង្គ​មាន​សភាព​ដូច​ជាព្រហ្ម មាន​តម្លៃ​ដ៏​លើសលុប ទ្រង់​ញាំញីនូវ​មារ និងសេនា​នៃ​មារ​ហើយ តើ​នឹងមិនជ្រះ​ថ្លា​ដូចម្ដេចបាន។ បុគ្គល​ណាចង់​មក ចូរតាមយើងមក បុគ្គល​ណា​មិនចង់​ទេ ចូរ​ទៅ​វិញ​ចុះ ខ្ញុំ​នឹង​បួស​ក្នុង​សម្នាក់​ព្រះ​ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គ​មាន​ប្រាជ្ញា​ដ៏​ប្រសើរ​ក្នុង​ទី​នេះ។

(ពួក​មាណពនោះ ពោលថា) បើលោកពេញ​ចិត្ត​នឹងសាសនាព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធនុ៎ះ ពួក​យើងក៏​នឹង​បួស​ក្នុង​សំណាក់​ព្រះ​ពុទ្ធ មាន​ប្រាជ្ញា​ដ៏​ប្រសើរដែរ។ ពួក​ព្រាហ្មណ៍​ទាំង ៣០០ នេះ ក៏ផ្គងអញ្ជលី​សុំផ្នួសថា បពិត្រ​ព្រះ​មានព្រះ​ភាគ ពួក​យើង​សូមប្រព្រឹត្ត​ព្រហ្មចរិយធម៌ ក្នុង​សម្នាក់​ព្រះ​អង្គ។

ព្រះ​មានព្រះ​ភាគ ទ្រង់​ត្រាស់​ថា ម្នាលសេលៈ ព្រហ្មចរិយធម៌ តថាគត​សំដែង​ទុក​ប្រពៃ​ហើយ ជា​ធម៌​ដែល​គួរ​ឃើញជាក់​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ជា​ធម៌ឲ្យ​ផលមិនរង់​ចាំកាល បព្វជ្ជា​របស់​បុគ្គល​អ្នក​មិន​ប្រមាទ ជា​អ្នក​សិក្សា​ក្នុង​ព្រហ្មចរិយធម៌​នោះ មិន​ឥតអំពើ​ឡើយ។​ទ. ៦៨

(សេលព្រាហ្មណ៍ ក្រាបទូលថា) បពិត្រ​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​មាន​ចក្ខុ ពួក​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ បាន​ដល់​នូវ​ទីពឹងណា ក្នុង​ថ្ងៃទី ៨ អំពី​ថ្ងៃ​នេះ​ទៅ (ពួក​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ) ជា​បុគ្គល​បាន​ទូន្មាន​ខ្លួន ក្នុង​សាសនា​របស់​ព្រះ​អង្គ ដោយ​ទីពឹងនោះ អស់ ៧ រាត្រី។ ព្រះ​អង្គជា​ព្រះ​ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គ​ជាសាស្ដា ព្រះ​អង្គជាមុនី គ្រប​សង្កត់​នូវ​មារ ព្រះ​អង្គបាន​កាត់​បង់​នូវ​អនុស័យ ឆ្លង​រួច​ហើយ ទើបចម្លងពពួក​សត្វនេះ។ ព្រះ​អង្គ បាន​កន្លង​នូវ​ឧបធិ​ទាំង​ឡាយ​ហើយ ព្រះ​អង្គ​បាន​ទម្លាយនូវ​កិលេស ព្រម​ទាំង​អាសវៈ​ហើយ ព្រះ​អង្គ​ជា​បុគ្គល​មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រកាន់ បាន​លះ​បង់​នូវ​ភ័យ​ដ៏​ពន្លឹក ដូច​ជាសត្វសីហៈ។ ពួក​ភិក្ខុ​ទាំង ៣០០ នេះ ឈរផ្គង​អញ្ជលីថា បពិត្រ​ព្រះ​វីរបុរស សូមព្រះ​អង្គ​លាតនូវ​ព្រះ​បាទ​ទាំង​ឡាយ ពួក​ភិក្ខុ​ជានាគ សូម​ថ្វាយ​បង្គំនូវ​ព្រះ​បាទ​នៃ​ព្រះ​សាស្ដា។

[២៥៥] ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គយាត្រា​ដោយ​កដំរី ធ្លាប់​ស្លៀកដណ្ដប់​សំពត់​សាច់​មដ្ឋ បរិភោគ​បាយ​អង្ករ​នៃស្រូវសាលី លាយ​ដោយ​សាច់​ដ៏ស្អាត។ ថ្ងៃ​នេះ ព្រះ​ភទ្ទិយៈ​ជា​បុត្រ​នៃ​សាក្យានី ឈ្មោះ​គោធានោះ ជា​អ្នក​ចំរើន​ដោយ​គុណ ព្យាយាម​ជាប់​មិនដាច់ ត្រេកអរ​ចំពោះ​​អាហារ ដែល​មក​ដល់​បាត្រ ដោយ​ការ​ស្វែង​រក មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រកាន់ ចំរើន​ឈាន។ទ. ៦៩ ព្រះ​ភទ្ទិយៈ​ជា​បុត្រ​នៃសាក្យានី ឈ្មោះ​គោធា ជា​អ្នក​សមាទាន​បំសុកូលិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់ ត្រេកអរចំពោះ​អាហារ​ដែល​មក​ដល់​បាត្រ​ដោយ​ការ​ស្វែង​រក មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រកាន់ ចំរើន​ឈាន។

ជា​អ្នកសមាទាន​បិណ្ឌបាតិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​តេចីវរិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​សបទានចារិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​ឯកាសនិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​បត្តបិណ្ឌិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​ខលុបច្ឆាភត្តិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​អារញ្ញិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​រុក្ខមូលិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​អព្ភោកាសិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​សោសានិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​យថាសន្តតិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសមាទាន​នេសជ្ជិកង្គធុតង្គ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកប្រាថ្នាតិច ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកសន្ដោស ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកស្ងាត់ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…

ជា​អ្នកមិនច្រឡំ (ដោយ​ពួក) ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់…ទ. ៧០

ព្រះ​ភទ្ទិយៈ​ជា​បុត្រ​នៃសក្យានី ឈ្មោះ​គោធា ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់ ជា​អ្នក​មាន​ព្យាយាម​មុតមាំ ព្យាយាមជាប់​មិនដាច់ ត្រេកអរចំពោះ​បិណ្ឌបាត ដែល​មក​ដល់​បាត្រ ដោយ​ការ​ស្វែង​រក មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រកាន់ ចំរើន​ឈាន។ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គលះ​បង់​នូវ​ភាជនៈ មាន​ទម្ងន់​ជា​ច្រើនបលៈ ជាវិការ​នៃមាស មាន​ក្បាច់​ដ៏​ច្រើនស្រទាប់ ហើយកាន់​យក​នូវ​បាត្រដីនេះ ចាត់​ជា​ការ​អភិសេកទី ២។ ក្នុង​កាល​មុន ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ មាន​ពួក​ជនដៃកាន់​ព្រះ​ខាន់​រក្សា​ហើយ ក្នុង​ទីខ្ពស់ មាន​កំពែង​ដ៏មូល មាន​ប៉ម និងក្លោងទ្វារ​យ៉ាង​មាំ គង់​នៅ​រន្ធត់។ ថ្ងៃ​នេះ​ព្រះ​ភទ្ទិយៈ​ដ៏​ចំរើន ជា​បុត្រ​នៃសក្យានី ឈ្មោះ​គោធានោះ មិន​មាន​សេចក្តី​តក់​ស្លត់ បាន​លះ​បង់​នូវ​ភ័យ​ដ៏​ពន្លឹក ចូល​កាន់​ព្រៃ ចំរើន​ឈាន។ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គបាន​តម្កល់​ខ្លួន​ក្នុង​សីលក្ខន្ធ ចំរើន​នូវ​សតិ និង​បញ្ញា ក៏​បាន​ដល់​នូវ​ការ​អស់​ទៅ​នៃ​សំយោជនៈ​ទាំង​ពួង​តាម​លំដាប់។

[២៥៦] បពិត្រព្រះ​សមណៈ ព្រះ​អង្គកំពុងស្ដេចយាង តែ​ពោលថា តថាគត​ឈប់ ទាំង​ពោលចំពោះ​ខ្ញុំ​ដែល​ឈប់ ថា​ជា​បុគ្គល​មិនទាល់​ឈប់​ដូច្នេះ​វិញ បពិត្រ​ព្រះ​សមណៈ ខ្ញុំ​សូមសួរសេចក្តី​នុ៎ះ​នឹង​ព្រះ​អង្គ ព្រោះ​ហេតុអ្វី បាន​ជា​ព្រះ​អង្គ ឈ្មោះ​ថាឈប់ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​ឈ្មោះ​ថា មិន​ឈប់។ទ. ៧១

(ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ត្រាស់​ថា) ម្នាលអង្គុលីមាល តថាគត​ឈ្មោះ​ថា ឈប់ ព្រោះ​ដាក់​បង់​នូវ​អាជ្ញា ចំពោះ​ពួក​សត្វ​ទាំង​ពួង​គ្រប់​កាល​ហើយ ចំណែកខាងអ្នក ជា​បុគ្គល​មិន​សង្រួម​ក្នុង​ពួក​សត្វ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ តថាគត​ទើបឈ្មោះ​ថា ឈប់ ឯ​អ្នក​ឈ្មោះ​ថា មិន​ឈប់​ទេ។

(អង្គុលិមាលចោរ ពោលថា) យូរ​ណាស់​មក​ហើយ ព្រះ​សមណៈ​អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ​ដ៏​ធំ ដែល​គេ​បូជា ទើប​តែ​នឹងយាង​មកកាន់​ព្រៃធំ (ដើម្បី​អនុគ្រោះ) ដល់​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គនោះ នឹងលះ​បង់​នូវ​បាប​ដ៏​ច្រើន ព្រោះបាន​ស្ដាប់​ព្រះ​គាថា​ដែល​ប្រកប​ដោយ​ធម៌​របស់​ព្រះ​អង្គ។ អង្គុលិមាលចោរ​ពោលដូច្នេះ​ហើយ ក៏​ទំលាក់​ចោល​នូវ​ដាវ និងអាវុធ ទៅ​ក្នុង​ត្រពាំង ក្នុង​ជ្រោះ ក្នុង​រណ្ដៅ អង្គុលិមាលចោរ បាន​ថ្វាយ​បង្គំនូវ​ព្រះ​បាទ​ទាំង​ឡាយ នៃ​ព្រះ​សុគត ហើយសុំ​ផ្នួស​នឹង ព្រះ​ពុទ្ធ ក្នុង​ទី​នោះ​ឯង។

ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគអង្គណា ជា​ព្រះ​ពុទ្ធប្រកប​ដោយ​ករុណា ទ្រង់​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ​ដ៏​ធំ ជាសាស្ដា​នៃមនុស្ស​លោក ព្រម​ទាំង​ទេវ​លោក ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគអង្គនោះ ទ្រង់​បាន​ត្រាស់​នឹងអង្គុលិមាលចោរ ក្នុង​កាល​នោះ​ថា អ្នក​ចូរ​មកជា​ភិក្ខុ​ចុះ ភិក្ខុ​ភាពនុ៎ះឯង ក៏​សម្រេច​ដល់​អង្គុលិមាលចោរនោះ។

ទ. ៧២

(ព្រះ​អង្គុលិមាលត្ថេរ ពោលថា) បុគ្គល​ណា ប្រមាទ​ក្នុង​កាល​មុន ហើយមិន​ប្រមាទ​ក្នុង​កាលខាងក្រោយ បុគ្គល​នោះ រមែង​ញ៉ាំង​លោក​នេះ ឲ្យ​រុងរឿង ដូច​ព្រះ​ចន្ទ​ផុតស្រឡះ​ចាក​ពពក។ បុគ្គល​ណាបាន​ធ្វើ​អំពើ​បាប ហើយបិទ (អំពើ​បាប​នោះ​) ដោយ​កុសល បុគ្គល​នោះ រមែង​ញ៉ាំង​លោក​នេះ ឲ្យ​រុងរឿង ដូច​ព្រះ​ចន្ទ​ផុតស្រឡះ​ចាក​ពពក។ ភិក្ខុ​ណា នៅ​ក្មេង តែខ្មីឃ្មាត​ក្នុង​ពុទ្ធសាសនា ភិក្ខុ​នោះ រមែង​ញ៉ាំង​លោក​នេះ ឲ្យ​រុងរឿង ដូច​ព្រះ​ចន្ទផុតស្រឡះ​ចាក​ពពក។

សូមពួក​ជន​ជា​សត្រូវ​នឹងយើង ស្ដាប់​នូវ​ធម្មកថា សូមពួក​ជន​ជា​សត្រូវ​នឹង​យើង ខ្មីឃ្មាត​ក្នុង​ពុទ្ធសាសនាចុះ ពួក​មនុស្សណា ដែល​ជាសប្បុរស តែងដឹកនាំ​ក្នុង​ធម៌​តែម្យ៉ាង សូមពួក​ជន​ជា​សត្រូវ​នឹងយើង គប់​រក​នូវ​មនុស្ស​ទាំង​នោះ​ចុះ។

សូមពួក​ជន​ជា​សត្រូវ​នឹងយើង ស្ដាប់​ធម៌​របស់​ពួក​សប្បុរស ដែល​ជា​អ្នក​ពោល​នូវ​ខន្តី ជា​អ្នក​សរសើរនូវ​សេចក្តី​មិនក្រោធ តាមកាល​គួរ​ផង ចូរធ្វើ​តាមនូវ​ធម៌​នោះ​ផង។ បើជន​នោះ មិន​បៀត​បៀនយើង ឬសត្វ​ដទៃណា​មួយទេ ជន​នោះ គប្បី​ដល់​នូវ​សេចក្តី​ស្ងប់​យ៉ាង​ឧត្តម គប្បី​រក្សានូវ​ជន​ដែល​មាន​ចិត្តតក់​ស្លុត និងមាន​ចិត្ត​មាំមួន។

ពួក​អ្នក​បង្ហូរទឹក តែងបង្ហូរទឹក ពួក​ជាងព្រួញ តែងពត់​ព្រួញ ពួក​ជាងចាំង តែង​ចាំងពត់​ឈើ ពួក​អ្នក​ប្រាជ្ញ តែងទូន្មានខ្លួន។

ទ. ៧៣ ជនពួក​ខ្លះ តែងទូន្មាន (នូវ​សត្វ​ពាហនៈ មាន​ដំរីជាដើម) ដោយ​ដំបង កង្វេរ និងរំពាត់​ផ្ដៅ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ជាតាទិបុគ្គល ទ្រង់​ទូន្មាន​ខ្ញុំ ដោយ​មិនបាច់​ប្រើដំបង និងគ្រឿង​សស្រ្តាទេ។ ក្នុង​កាល​មុន ខ្ញុំ​ជា​អ្នក​បៀត​បៀនគេ តែ​មាន​នាម​ថា អហឹសកៈ²⁹⁾ ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ ខ្ញុំ​មាន​នាម​ត្រូវតាមដំណើរ​ពិត​ហើយ ព្រោះ​ខ្ញុំ​មិនបៀត​បៀនជន​ណា​មួយ​ឡើយ។ ក្នុង​កាល​មុន ខ្ញុំ​ជា​ចោរល្បីឈ្មោះ ថាអង្គុលិមាល ដែល​ជំនន់​ធំកួចនាំទៅ​ហើយ (ឥឡូវ) ខ្ញុំ​បាន​ដល់​នូវ​ព្រះ​ពុទ្ធ ជា​ទី​ពឹង​ហើយ។ ក្នុង​កាល​មុន ខ្ញុំ​ជា​អ្នក​មាន​ដៃ​ប្រឡាក់​ឈាម ល្បីឈ្មោះ ថាអង្គុលិមាល អ្នក​ចូរមើល​នូវ​ដំណើរ​មកកាន់​សរណៈ (របស់​ខ្ញុំ) ចុះ ខ្ញុំ​បាន​ដកនូវ​តណ្ហា ដែល​នាំទៅ​កាន់​ភព​ហើយ។ ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​កម្ម ដែល​ជាដំណើរទៅ​កាន់​ទុគ្តតិបែបនោះ​ជា​ច្រើន ត្រូវផល​នៃ​កម្ម​ប៉ះពាល់ (ឥឡូវ) ជា​អ្នក​មិន​មាន​បំណុល បរិភោគនូវ​ភោជន។ ពួក​ជន​ពាល​ឥត​ប្រាជ្ញា តែង​ប្រកប​រឿយ ៗ នូវ​សេចក្តី​ប្រមាទ ចំណែក​អ្នក​ប្រាជ្ញ តែងរក្សាទុកនូវ​សេចក្តី​មិន​ប្រមាទ ដូចគេ​រក្សា​ទ្រព្យយ៉ាង​ប្រសើរ។ អ្នក​ទាំង​ឡាយ​កុំប្រកប​រឿយ ៗ នូវ​សេចក្តី​ប្រមាទ កុំ​ធ្វើ​នូវ​សេចក្តី​ស្និទ្ធស្នាល ដោយ​តម្រេក​ក្នុង​កាមឡើយ ដ្បិតថា បុគ្គល​អ្នក​មិន​ប្រមាទ ប្រឹងចំរើន​ឈាន រមែង​បាន​នូវ​សេចក្តី​សុខ​យ៉ាង​ក្រៃលែង។ទ. ៧៤ ដំណើរ​មក​របស់​ខ្ញុំ ជាដំណើរ​ល្អ មិន​មែន​ជាដំណើរ​ប្រាស​ចាក (ប្រយោជន៍) គំនិត​របស់​ខ្ញុំ​នុ៎ះ មិន​មែន​ជាគំនិតខុសទេ ព្រោះ​ខ្ញុំ​បាន​សម្រេច​ធម៌​ដ៏​ប្រសើរបំផុត ក្នុង​ពួក​ធម៌​ដែល​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ចែកទុក​ដោយ​ប្រពៃ។ ដំណើរ​មក​របស់​ខ្ញុំ ជាដំណើរល្អ មិន​មែន​ជាដំណើរប្រាស​ចាក (ប្រយោជន៍) គំនិត​របស់​ខ្ញុំ​នុ៎ះ មិន​មែន​ជាគំនិតខុសទេ វិជ្ជា ៣ ខ្ញុំ​បាន​សម្រេច​ហើយ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ធ្វើ​ហើយ។ (ក្នុង​កាល​មុន) ខ្ញុំ​ឋិត​ក្នុង​ទី​ទាំង​ឡាយ​នោះ ៗ គឺព្រៃក្តី ម្លប់​ឈើក្តី ភ្នំក្តី គុហាក្តី ខ្ញុំ​ក៏​មាន​ចិត្តតក់​ស្លុត ក្នុង​កាល​នោះ។ ឥឡូវ​នេះ ខ្ញុំ​ដេកជា​សុខ ឈរជា​សុខ ចិញ្ចឹម​ជីវិតជា​សុខ ជា​បុគ្គល​មិននៅ​ក្នុង​អន្ទាក់​ដៃ​របស់​មារ ឱ ! ព្រះ​សាស្តា ទ្រង់​អនុគ្រោះ​ខ្ញុំ។ ក្នុង​កាល​មុន ខ្ញុំ​បាន​កើតជាព្រាហ្មណ៍ មាន​ត្រកូលខ្ពស់​ទាំង​ពីរខាង គឺ ខាងមាតា និងខាងបិតា ថ្ងៃ​នេះ ខ្ញុំ​បាន​ជា​បុត្រ​នៃ​ព្រះ​សុគត ជាសាស្តា​ធម្មរាជ។ ខ្ញុំ​ជា​បុគ្គល​ប្រាស​ចាក​តណ្ហា មិន​មាន​សេចក្តី​ប្រកាន់ បាន​គ្រប់​គ្រង​ទ្វារ សង្រួម​ដោយ​ប្រពៃ​ហើយ ការ​អស់​ទៅ​នៃអាសវៈ ខ្ញុំ​បាន​ដល់​ហើយ ព្រោះបាន​សម្លាប់​ឫសគល់​នៃ​ទុក្ខ។ ព្រះ​សាស្តា ខ្ញុំ​បាន​ប្រណិប័តន៍​ហើយ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ហើយ ភារៈ​ដ៏​ធ្ងន់ ខ្ញុំ​បាន​ដាក់​ចោល​ហើយ តណ្ហាជា​គ្រឿង​នាំទៅ​កាន់​ភព ខ្ញុំ​ក៏ដក​ចោល​ហើយ។

ទ. ៧៥

[២៥៧] អនុរុទ្ធ បានលះ​បង់​នូវមាតា បិតា បងប្អូនស្រី ញាតិ និងបង​ប្អូនប្រុស​ទាំង​ឡាយ លះ​បង់​នូវ​កាមគុណ ៥ ហើយ​ចំរើន​នូវ​ឈាន។ (ក្នុង​កាល​មុន) អនុរុទ្ធ ជា​អ្នក​បរិបូណ៌​ដោយ​របាំ និងចម្រៀង ភ្ញាក់​រលឹក​ដោយ​គ្រឿង​ប្រគំ ជា​អ្នក​ត្រេកអរ​តែ​ក្នុង​វិស័យ​របស់​មារ ក៏​មិន​បាន​ដល់​នូវ​សេចក្តី​បរិសុទ្ធិ ដោយ​ហេតុ​នោះ។ (ឥឡូវ​នេះ) អនុរុទ្ធ បាន​កន្លង​នូវ​វិស័យ​របស់​មារនុ៎ះ​ហើយ ត្រេកអរ​ក្នុង​សាសនា​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ បាន​ឆ្លងផុតនូវ​ឱឃៈ​ទាំង​ពួង ចំរើន​ឈាន។ អនុរុទ្ធ បាន​កន្លង​នូវ​រូប សំឡេង ក្លិន រស ផ្សព្វ ជា​ទីគាប់​ចិត្ត​ទាំង​នុ៎ះ ចំរើន​ឈាន។ អនុរុទ្ធ ជា​បុគ្គល​ម្នាក់​ឯង មិន​មាន​តណ្ហា​ជា​គំរប់​ពីរ ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ​មិន​មាន​អាសវៈ ត្រឡប់​អំពីបិណ្ឌបាត ស្វែង​រក​នូវ​ចីវរបង្សុកូល​ទាំង​ឡាយ។ អនុរុទ្ធ ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ មាន​យោបល់​មិន​មាន​អាសវៈ រើសកាន់​យក គក់​លាង ជ្រលក់ ប្រើប្រាស់ នូវ​ចីវរបង្សុកូល​ទាំង​ឡាយ។ បុគ្គល​ណា មាន​សេចក្តី​ប្រាថ្នា​ច្រើន មិន​មាន​សន្តោស ជា​អ្នក​ច្រឡំ​ដោយ​ពួក មាន​ចិត្តរាយមាយ ធម៌​ដ៏លាមក ជា​គ្រឿង​សៅហ្មង​ទាំង​នេះ តែង​កើត​មាន​ដល់​បុគ្គល​នោះ។ បុគ្គល​ណា ជា​អ្នក​មាន​ស្មារតី មាន​សេចក្តី​ប្រាថ្នា​តិច ជា​អ្នក​សន្តោស មិន​មាន​ចិត្តចង្អៀតចង្អល់ ត្រេកអរ​ក្នុង​ទីស្ងាត់ ជា​អ្នក​ស្ងាត់ មាន​ការ​ព្យាយាម​តឹង​តែងជា​និច្ចទ. ៧៦ ធម៌​ជាកុសល ជាចំណែក​នៃ​ការ​ត្រាស់​ដឹង​ទាំង​នេះ តែង​កើតមាន​ដល់​បុគ្គល​នោះ ព្រះ​ពុទ្ធជា​មហេសី ទ្រង់​ត្រាស់​ថា បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​មិន​មាន​អាសវៈ។ ព្រះ​សាស្តា ជា​បុគ្គល​ប្រសើរ​ក្នុង​លោក ទ្រង់​ជ្រាប​នូវ​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​របស់​ខ្ញុំ ក៏យាង​មក​ដោយ​ឫទ្ធិ៍ ដោយ​ព្រះ​កាយ​ដែល​សម្រេច​អំពី​ចិត្ត។ ខ្ញុំ​មាន​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ ក្នុង​កាល​ណា ព្រះ​សាស្តា​ទ្រង់​បាន​សំដែង​នូវ​ធម៌ (មហាបុរិសវិតក្កៈ) ដ៏​លើសលុប​ក្នុង​កាល​នោះ ព្រះ​ពុទ្ធ ទ្រង់​ត្រេកអរ​ក្នុង​ធម៌ ដែល​មិន​មាន​ដំណើរយឺតយូរ សំដែងនូវ​ធម៌​ដែល​មិន​មាន​ដំណើរ​យឺតយូរ។ ខ្ញុំ​ដឹង​នូវ​ធម្មទេសនា​របស់​ព្រះ​សាស្តា​នោះ​ហើយ ត្រេកអរ​ក្នុង​សាសនា វិជ្ជា ៣ ខ្ញុំ​បាន​សម្រេច​ហើយ ពុទ្ធសាសនា ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ហើយ។ ខ្ញុំ​បាន​សមាទាន​នេសជ្ជិកង្គធុតង្គ អស់ ៥៥ ឆ្នាំ ខ្ញុំ​បាន​ដករំលើ​ង​នូវ​កិរិយាងោកងុយ​អស់ ២៥ ឆ្នាំ​ហើយ។ ព្រះ​ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គជា​បុគ្គល​នឹងធឹង មាន​ព្រះ​ទ័យខ្ជាប់​ខ្ជួន មិន​មាន​ខ្យល់​អស្សាស​បស្សាសៈ​ហើយ ព្រះ​ពុទ្ធ​មាន​ចក្ខុ មិន​មាន​កិលេសជា​គ្រឿង​ញាប់​ញ័រ ទ្រង់​ប្រារព្ធនូវ​សេចក្តី​ស្ងប់ បរិនិព្វាន​ហើយ។ ព្រះ​ពុទ្ធ ទ្រង់​អត់​សង្កត់​នូវ​វេទនា ដោយ​ព្រះ​ទ័យ​មិនរួញរា ការ​ផុតស្រឡះ​នៃ​ចិត្ត (របស់​ព្រះ​អង្គ) ដូច​ជាកិរិយារលត់​នៃប្រទីប។ សភាវៈ មាន​ផស្សៈ​ជា​គំរប់ ៥ របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ​នុ៎ះ មាន​ក្នុង​ទីបំផុត ក្នុង​កាល​ឥឡូវ​នេះ​ហើយទ. ៧៧ នា​កាលព្រះ​សម្ពុទ្ធ​ទ្រង់​បរិនិព្វាន​ហើយ ធម៌​ដទៃ គឺចិត្ត និងចេតសិក មិន​មាន​ទៀត​ទេ។ ម្នាលទេវតា ឈ្មោះ​ជាលិនី ឥឡូវ​នេះ (អាត្មា) មិន​មាន​ការ​អាស្រ័យនៅ​ក្នុង​ពួក​ទេវតាទៀត​ឡើយ ជាតិសង្សារ របស់​អាត្មា​ក៏អស់​ហើយ ឥឡូវ​នេះ ភព​ថ្មីមិន​មាន​ទេ។

ភិក្ខុ​ណា អាចដឹង​ច្បាស់​នូវ​លោក មាន​ចំណែកមួយពាន់ ព្រម​ទាំង​ព្រហ្មលោក ក្នុង​មួយរំពេចបាន ភិក្ខុ​នោះ ជា​អ្នក​ស្ទាត់​ក្នុង​ឥទ្ធិគុណ ក្នុង​ចុតូបបាតញ្ញាណ រមែង​ឃើញ​ពួក​ទេវតា ក្នុង​កាល​គួរ។

​ក្នុង​កាល​មុន ខ្ញុំ​បាន​កើតជា​បុរសកំសត់ ឈ្មោះ​អន្នភារៈ ជា​អ្នក​ធ្វើ​ការ​ឈ្នួល ដើម្បី​អាហារ បាន​ផ្គត់​ផ្គង់​សមណៈ (ព្រះ​បច្ចេកពុទ្ធ) ឈ្មោះ​ឧបរិដ្ឋៈ ជា​អ្នក​មាន​យស។ ពួក​ជន​អ្នក​ចេះដឹង តែងស្គាល់​ខ្ញុំ​ថា ខ្ញុំ​នោះ​ឈ្មោះ​អនុរុទ្ធ កើត​ក្នុង​សក្យត្រកូល ជា​អ្នក​បរិបូណ៌​ដោយ​របាំ និងចំរៀង ភ្ញាក់​រលឹក​ដោយ​គ្រឿង​ប្រគំ។ ខ្ញុំ​បាន​ឃើញ​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ជាសាស្តា មិន​មាន​ភ័យ​អំពី​ទីណា ក៏​ញ៉ាំង​ចិត្ត​ឲ្យ​ជ្រះ​ថ្លា​ក្នុង​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ​នោះ ហើយ​ចូល​ទៅ​កាន់​ផ្នួស។ ខ្ញុំ​ដឹង​នូវ​បុព្វេ​និវាស ដែល​ជាលំ​នៅ​របស់​អាត្មា​ធ្លាប់​នៅ​ក្នុង​កាល​មុន ក្នុង​ទេវ​លោក​ឈ្មោះ​តាវត្តិង្ស បាន​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ជាតិជាសក្កៈ (ព្រះ​ឥន្ទ្រ)។ អាត្មា​បាន​ជាធំ​ក្នុង​មនុស្ស សោយរាជ្យអស់ ៧ ជាតិ ជាធំ​លើ​ផែនដី មាន​សមុទ្រ​ទាំង​បួន ជា​ទីបំផុត មាន​ជ័យជំនះ ជាឥស្សរៈ​ក្នុង​ជម្ពូទ្វីបទ. ៧៨ ប្រៀន​ប្រដៅ (ប្រជាជន) ដោយ​ធម៌ មិន​ប្រើដំបង និងគ្រឿង​សស្រ្តា។ កាល​នោះ ខ្ញុំ​បាន​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ទេវ​លោក ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ខន្ធ ដែល​ធ្លាប់​អាស្រ័យនៅ​ក្នុង​កាល​មុន អស់ ១៤ សង្សារវដ្ដ (១៤ ជាតិ) គឺខាង​ទេវ​លោក​នេះ ៧ ជាតិ ខាងមនុស្ស​លោក​នេះ ៧ ជាតិ។

កាលសមាធិប្រកបដោយ​អង្គ³⁰⁾ ៥ ខ្ញុំ​បាន​ចំរើន​ឲ្យ​មាន​អារម្មណ៍មូល​តែ​មួយ​ហើយ ខ្ញុំ​ក៏​បាន​សេចក្តី​ស្ងប់​រម្ងាប់ ទិព្វចក្ខុ​របស់​ខ្ញុំ​ក៏បរិសុទ្ធ។ ខ្ញុំ​លុះបាន​ឋិត​នៅ​ក្នុង​ឈាន​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៥ ហើយ ក៏​ដឹង​នូវ​ការ​ច្យុតិ និង​ការ​កើត គឺដំណើរមក និងដំណើរទៅ (ព្រម​ទាំង) ការ​កើត​ឡើង​យ៉ាង​នេះ និង​ការ​ប្រែប្រួល​ទៅ​ជាយ៉ាង​ដទៃ​របស់​សត្វ​ទាំង​ឡាយ។ ព្រះ​សាស្ដា ខ្ញុំ​បាន​បំរើ​ហើយ។បេ។ តណ្ហា​ជា​គ្រឿង​នាំទៅ​កាន់​ភព ខ្ញុំ​បាន​ដក​ចោល​ហើយ។ ខ្ញុំ​ជា​បុគ្គល​មិន​មាន​អាសវៈ លុះអស់​ជីវិត ខ្ញុំ​នឹងនិព្វាន​ក្រោម​គុម្ព​ឫស្សី ក្នុង​វេឡុវនគ្រាម របស់​ពួក​ជន​អ្នក​នៅ​ក្នុង​ដែនវជ្ជី។

[២៥៨] ចិន្ដា​របស់​សមណៈ អ្នក​មាន​អារម្មណ៍មូល​តែ​មួយ អង្គុយ​ក្នុង​ព្រៃធំ​មាន​ផ្ការីក ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​ស្ងប់​ស្ងាត់ មាន​ឈានបាន​កើតមាន​ហើយ។ទ. ៧៩ កាល​ដែល​ព្រះ​លោកនាថ​ជាឧត្តមបុរស មាន​ព្រះ​ជន្មនៅ​ឡើយ ការ​ប្រព្រឹត្តិ​របស់​ពួក​ភិក្ខុ មាន​ដោយ​ឡែក ឥឡូវ​នេះ (ការ​ប្រព្រឹត្តិ) ក៏​ប្រាកដ​ដោយ​ឡែក។ ពួក​ភិក្ខុ​ជា​អ្នក​សន្ដោស​ក្នុង​បច្ច័យតាមមាន​តាមបាន បាន​ប្រើប្រាស់​នូវ​ចីវរ គ្រាន់​តែ​ជា​គ្រឿង​ការ​ពារនូវ​ត្រជាក់ និងខ្យល់ គ្រាន់​តែជា​គ្រឿង​បិទបាំងនូវ​កេរ្ដិ៍ខ្មាស។ ពួក​ភិក្ខុ​ជា​អ្នក​មិន​ជាប់ មិន​ជ្រប់ បាន​បរិភោគ​របស់​ថ្លៃថ្លាក្តី សៅហ្មងក្ដី តិចក្តី ច្រើនក្ដី ដើម្បី​ញ៉ាំង​អត្តភាព ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ប៉ុណ្ណោះ។ ពួក​ភិក្ខុ​មិន​បាន​ខ្វល់​ខ្វាយ​ក្នុង​ភេសជ្ជបច្ច័យ ជាបរិក្ខារ​នៃជីវិតខ្លាំងពេក ដូច​ជាខ្វល់​ខ្វាយ​ក្នុង​ធម៌​ជា​ទី​អស់​នៃអាសវៈ​ទេ។ ពួក​ភិក្ខុ​ចំរើន​រឿយ ៗ នូវ​វិវេកធម៌ ប្រព្រឹត្តឈមទៅ​រកវិវេក នៅ​ក្នុង​ព្រៃទៀប​គល់​នៃឈើ​ក្នុង​ជ្រោះ និង​ក្នុង​គុហា​ទាំង​ឡាយ។ ពួក​ភិក្ខុ​ជា​អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​បន្ទាបខ្លួន តាំង​មាំ (ក្នុង​សាសនា) ជា​អ្នក​ចិញ្ចឹមងាយ ជា​អ្នក​មាន​ចិត្តទន់ មាន​ចិត្តមិនរឹងត្អឹង មិន​ច្របូកច្របល់​ដោយ​កិលេស មិន​មាន​មាត់​រឹង ជា​អ្នក​លុះ​ក្នុង​អំណាច​នៃ​ការ​គិតរកប្រយោជន៍ (ខ្លួន និង​អ្នក​ដទៃ)។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ ដំណើរ​ទៅ និង​ការ​បរិភោគ ការ​សេព (របស់​ពួក​ភិក្ខុ​) គួរ​ជា​ទីជ្រះ​ថ្លា ទាំង​មាន​ឥរិយាបថ ដូចធារ​នៃប្រេង​ដ៏ស្និទ្ធល្អ។ ព្រះ​ថេរៈ​ទាំង​នោះ មាន​អាសវៈ​ទាំង​ពួង​អស់​ហើយ មាន​ឈានច្រើន មាន​ប្រយោជន៍ច្រើន ឥឡូវ​នេះ បរិនិព្វាន​ហើយ ឥឡូវ​នេះ ពួក​ភិក្ខុ​បែបនោះ មាន​តិច។ទ. ៨០ សាសនា​នៃ​ព្រះ​ជិនស្រី ប្រកប​ដោយ​អាការ​ដ៏​ប្រសើរគ្រប់​យ៉ាង រមែង​សាបសូន្យ​ទៅ ព្រោះ​ការ​អស់​ទៅ​នៃ​កុសលធម៌​ផង នៃ​បញ្ញាផង។ កាលជារដូវ​នៃបាបធម៌ និងកិលេស (កំពុង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​) ពួក​ភិក្ខុ​ណាខ្នះខ្នែង ដើម្បី​វិវេក ពួក​ភិក្ខុ​នោះ ឈ្មោះ​ថា មាន​ព្រះ​សទ្ធម្មសល់​នៅ។³¹⁾ កិលេស​ទាំង​នោះ កាលចំរើន​ឡើង រមែង​ជ្រៀតជ្រែកនូវ​ជន​ជា​ច្រើន ទំនងហាក់​ប្រឡែងលេង​នឹង​ពួក​ជនពាល ដូច​ពួក​អារក្សទឹក ប្រឡែងលេង​នឹង​មនុស្សឆ្កួត។ ពួក​នរ​ជន​ទាំង​នោះ លុះត្រូវកិលេសគ្រប​សង្កត់​ហើយ តែងស្ទុះទៅ​តាម​ចំណែក​នៃកិច្ចនោះ ៗ ព្រោះកិលេសវត្ថុ​ទាំង​ឡាយ ក្នុង​កាលជា​ទីចាប់​យក​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ដែល​ពួក​កិលេសឃោសនា​ហើយ។ ពួក​ជន​នោះ លះ​បង់​នូវ​ព្រះ​សទ្ធម្ម ហើយ​ឈ្លោះ​ប្រកែកគ្នា​នឹងគ្នា លុះ​ក្នុង​អំណាចទិដ្ឋិ សំគាល់​ថា វត្ថុនេះ ប្រសើរ​បំផុត ដូច្នេះ។ ពួក​ជន ដែល​លះ​បង់​នូវ​ទ្រព្យ និងកូនប្រពន្ធ ហើយចេញ​ទៅ (អំពីផ្ទះ) រមែង​សេព​នូវ​អំពើ​ដែល​មិន​គួរ​ធ្វើ​ ព្រោះ​ហេតុ សូម្បីត្រឹម​តែចង្ហាន់​មួយវែក។ទ. ៨១ (ពួក​ភិក្ខុ​នោះ​) បរិភោគ​អាហារពេញ​ពោះ ហើយដេកផ្ងារ ភ្ញាក់​ឡើង​ហើយ​ក៏នាំគ្នា​និយាយពាក្យ ដែល​ព្រះ​សាស្ដា​ទ្រង់​តិះ​ដៀល។ ពួក​ភិក្ខុ ហាត់​ធ្វើ​យ៉ាង​ផ្ចិតផ្ចង់​នូវ​សិល្បៈ ដូច​ជាង​ទាំង​ពួង មិន​រម្ងាប់​នូវ​សន្ដានចិត្តខាង​ក្នុង គុណវិសេស គឺប្រយោជន៍​នៃសមណធម៌ (របស់​ពួក​ភិក្ខុ​នោះ) ក៏អាក់​ខាន។ ពួក​ភិក្ខុ កាល​ប្រាថ្នា​នូវ​ចតុប្បច្ច័យ​ច្រើនលើសលុប រមែង​បង្អោននូវ​ដីស្អិត ប្រេង គ្រឿង​លំអិត ទឹក អាសនៈ និងភោជន ដល់​ពួក​គ្រហស្ថ។ ឲ្យ​នូវ​ឈើស្ទន់ ផ្លែក្វិដ្ឋ ផ្កាឈើ វត្ថុ​សម្រាប់​ទំពាស៊ី បិណ្ឌបាត​ដ៏ល្អ ៗ ផ្លែស្វាយ និងផ្លែកន្ទួតព្រៃ​ទាំង​ឡាយ ខ្វល់​ខ្វាយ​ក្នុង​ភេសជ្ជៈ ដូច​ពួក​ពេទ្យ ខ្វល់​ខ្វាយ​ក្នុង​កិច្ចតូចធំ (នៃជម្ងឺ) ដូច​ពួក​គ្រហស្ថ​ប្រកប​ក្នុង​ការ​ស្អិតស្អាង ដូចស្រីពេស្យា ឬ​ដូច​ពួក​ក្សត្រយ៍ ខ្វល់​ខ្វាយ​ក្នុង​ឥស្សរភាព ជា​អ្នក​បោកប្រាសបញ្ឆោត ធ្វើ​ជាសក្សីវៀច ជា​អ្នក​កោងកាច បរិភោគអាមិសៈ ដោយ​អាការ​ជាមិច្ឆាជីវៈ​ច្រើនយ៉ាង។ ពួក​ភិក្ខុ​ជា​អ្នក​រវះរវាម (ដោយ​បាបធម៌) ក្នុង​លេស​ដ៏គួរ ក្នុង​របិចវាសវាង ត្រូវការ​ចិញ្ចឹមជីវិត ប្រមូល​មក​នូវ​ទ្រព្យ​ដ៏​ច្រើន ដោយ​ឧបាយ។ទ. ៨២ ពួក​ភិក្ខុ​ញ៉ាំង​បរិស័ទ ឲ្យ​ផ្គត់​ផ្គង់ ព្រោះ​ការ​ងារ មិន​មែន​ព្រោះ​ធម៌ សំដែងធម៌ដល់​ជន​ដទៃ ព្រោះ​តែលាភ មិន​សំដែងព្រោះ (ប្រាថ្នា) ប្រយោជន៍ (សាធារណៈ)។ ពួក​ភិក្ខុ​ឈ្លោះប្រកែក ព្រោះ​តែ​សង្ឃ​លាភ ជា​ខាង​ក្រៅ​អំពី​សង្ឃ ចិញ្ចឹមជីវិត​ដោយ​លាភ​របស់​ជន​ដទៃ ជា​បុគ្គល​មិន​ខ្មាសអៀន។ មួយ​ទៀត ពួក​ភិក្ខុ​ខ្លះ ជា​អ្នក​មិនប្រកប (សមណធម៌) ជា​បុគ្គល​មាន​ក្បាល​ត្រងោល ដណ្ដប់​សង្ឃាដិ ជា​អ្នក​ល្មោភ​ដោយ​លាភសក្ការៈ ប្រាថ្នា​តែសេចក្តី សរសើរ។ កាល​បើកិលេសធម៌ ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដោយ​ប្រការ​ផ្សេង ៗ យ៉ាង​នេះ ឥឡូវ​នេះ ភិក្ខុ​មិន​អាច​នឹង​ប៉ះពាល់​នូវ​គុណវិសេស​ដែល​មិន​ទាន់​បាន​ប៉ះពាល់ ឬមិនអាច​នឹងរក្សានូវ​គុណ​វិសេស ដែល​បាន​ប៉ះពាល់​ដូច្នោះបាន​ឡើយ។ ជន មិន​មាន​ស្បែកជើង ត្រាច់​ទៅ​ក្នុង​ទី​មាន​បន្លា​យ៉ាង​ណា អ្នក​ប្រាជ្ញគួរ​ប្រុងស្មារតី ត្រាច់​ទៅ​ក្នុង​ស្រុកយ៉ាង​នោះ។ យោគី កាល​រលឹក​ឃើញ​ពួក​លោក​អ្នក​មាន​ព្យាយាម​ក្នុង​កាលពីដើម រលឹក​ឃើញ​នូវ​វត្តប្រតិបត្តិ របស់​ពួក​លោក​ទាំង​នោះ ទោះបីកាលជា​ខាងក្រោយ (អំពីកាល​ដែល​ព្រះ​សាស្ដាគង់​នៅ​) ក៏​ដោយ គង់​បាន​ប៉ះពាល់​នូវ​ផ្លូវអមតៈ។ទ. ៨៣

សមណៈ បាន​ចំរើន​នូវ​ឥន្រ្ទិយ ជា​អ្នក​បណ្ដែត​ចោល​នូវ​បាប ជា​អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ មាន​ភព​ថ្មីអស់​ហើយ លុះ​ពោលយ៉ាង​នេះ​ហើយ ក៏បរិនិព្វាន ក្នុង​សាលវ័ន។

ព្រះ​ថេរៈ ១០ នេះ គឺ​អធិមុត្តត្ថេរ ១ បារាសរិយត្ថេរ ១ តេលុកានិត្ថេរ ១ រដ្ឋបាលត្ថេរ ១ មាលុង្ក្យបុត្តត្ថេរ ១ សេលត្ថេរ ១ ភទ្ទិយត្ថេរ ១ អង្គុលិមាលត្ថេរ ១ អនុរុទ្ធត្ថេរ មាន​ទិព្វចក្ខុ ១ បារាសរិយត្ថេរ ១ បាន​សំដែងគាថា ២០០ លើ​ស ៤៥ ដែល​មក​ក្នុង​វីសតិនិបាត។

ទ. ៨៤

[២៥៩] ឥសីឈ្មោះ​បណ្ឌរសគោត្រ ឃើញពួក​ភិក្ខុ​ជា​ច្រើន ដែល​គួរ​នាំ​មក​នូវ​សេចក្តី​ជ្រះ​ថ្លា មាន​ចិត្តអប់​រំ​ហើយ សង្រួមល្អ​ហើយ ក៏​បាន​សួរនូវ​ព្រះ​ថេរៈ​ឈ្មោះ បុស្សៈ​ថា។ ពួក​ភិក្ខុ​នឹងមាន​ប្រាថ្នា​ដូចម្ដេច មាន​បំណង​ដូចម្ដេច មាន​អាកប្បកិរិយា​ដូចម្ដេច ក្នុង​កាល​អនាគត លោក​ដែល​ខ្ញុំ​សួរ​ហើយ សូមប្រាប់​នូវ​ដំណើរ​នោះ​ឲ្យ​ទាន។

(ព្រះ​បុស្សត្ថេរ ពោលថា) ម្នាលឥសីឈ្មោះ​បណ្ឌរស អ្នក​ចូរស្ដាប់​ពាក្យ​អាត្មា ចូរចាំ​ទុក​ដោយ​គោរព អាត្មា​នឹងប្រាប់​នូវ​កាលជាអនាគត។ ពួក​ភិក្ខុ​ច្រើនរូប ជា​បុគ្គល​មាន​សេចក្តី​ក្រោធ ចង​សេចក្តី​ក្រោធ​ទុក ជា​អ្នក​លុបគុណគេ ជា​បុគ្គល​របឹង ជា​អ្នក​បោកប្រាស ជា​អ្នក​ច្រណែន ជា​អ្នក​មាន​វាទៈ​ផ្សេង ៗ គ្នា នឹងមាន​ក្នុង​អនាគត។ ភិក្ខុ​មាន​សេចក្តី​ប្រកាន់​ថាខ្លួន ដឹង​ធម៌​ដ៏ជ្រាលជ្រៅ មាន​អារម្មណ៍​ក្នុង​ត្រើយ (ខាងអាយ​អំពី​ធម៌​នោះ​) មាន​ចិត្ត​ស្រាល មិន​ធ្ងន់​ក្នុង​ព្រះ​សទ្ធម្ម រមែង​ជា​អ្នក​មិន​មាន​សេចក្តី​គោរព​គ្នា​នឹងគ្នា។ ទោស​ទាំង​ឡាយ​ជា​ច្រើន នឹង​កើត​ឡើង​ក្នុង​លោក ក្នុង​កាល​ជាអនាគត គឺពួក​ភិក្ខុ​អប្បប្រាជ្ញា​នឹង​ញ៉ាំង​ធម៌​ដែល​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​សំដែង​ហើយ​ដោយ​ប្រពៃនេះ ឲ្យ​សៅ​ហ្មង។ ពួក​ភិក្ខុ​សាប​សូន្យ​ចាក​គុណ កាលចរចា​ក្នុង​សង្ឃ នឹងជា​អ្នក​ក្លៀវក្លា មាន​កំឡាំង មាន​មាត់​រឹង តែជា​អ្នក​មិន​មាន​ការ​ចេះដឹង។ទ. ៨៥ ឯពួក​ភិក្ខុ​មាន​គុណ មាន​ហិរិ មិន​មាន​សេចក្តី​ត្រូវការ (របស់​អ្វី) កាល​ពោល​ពាក្យ​ក្នុង​សង្ឃ​តាមសេចក្តី​ពិត នឹង​ជា​អ្នក​មាន​កំឡាំងថយ។ ក្នុង​អនាគតកាល ពួក​ភិក្ខុ​ដែល​ឥតប្រាជ្ញា នឹងត្រេក​ត្រអាលចំពោះ​ប្រាក់​មាស ស្រែចម្ការ ពពែ ចៀម ខ្ញុំ​ស្រី និង​ខ្ញុំ​ប្រុស។ ពួក​ភិក្ខុ​ពាល ជា​អ្នក​សំគាល់​ក្នុង​ការ​លើ​កទោស មិន​តាំង​មាំ​ក្នុង​សីល​ទាំង​ឡាយ ជា​អ្នក​ក្រអឺតក្រអោង ត្រេកត្រអាល​ក្នុង​ជម្លោះ នឹងត្រាច់​ទៅ​ផ្សេង ៗ ដូចម្រឹគ មួយ​ទៀត នឹងមាន​ពួក​ភិក្ខុ​ជា​អ្នក​រាយមាយ ស្លៀក​ដណ្ដប់​ចីវរមាន​ពណ៌ខៀវ ជា​មនុស្ស​កុហក ជា​បុគ្គល​រឹងត្អឹង ជា​អ្នក​ចរចារួសរាយ មាន​កិលេស​ដូចស្នែង នឹង​ប្រព្រឹត្ត​ដូច​ព្រះ​អរិយៈ។ ពួក​ភិក្ខុ ដែល​មាន​សក់​រលើ​ប​ដោយ​ប្រេង ជា​អ្នក​ឃ្លេងឃ្លោង មាន​ភ្នែក​លាបថ្នាំ ដណ្ដប់​សំពត់​មាន​​សម្បុរ​ដូច​ភ្លុក នឹងដើរ​តាមច្រក។ ភិក្ខុ​ពាល​ទាំង​នោះ នឹងខ្ពើម​នូវ​សំពត់​កាសាវៈ ដែល​ពួក​ព្រះ​អរិយៈ​មាន​ចិត្ត​ផុតស្រឡះ​មិនខ្ពើម ជាសំពត់​ជ្រលក់​ត្រឹមត្រូវ ជា​ទង់​ជ័យ​នៃ​ព្រះ​អរិយៈ ហើយជា​អ្នក​ជ្រប់​នៅ​តែ​ក្នុង​សំពត់​មាន​ពណ៌​ស។ នឹងមាន​ពួក​ភិក្ខុ​ជា​អ្នក​ប្រាថ្នា​លាភ ជា​បុគ្គល​ខ្ជិល មាន​ព្យាយាមទន់ ទាំង​ជា​បុគ្គល​ធុញ​ទ្រាន់​នឹងព្រៃធំ ៗ ទាំង​ឡាយ ហើយនៅ​តែ​ក្នុង​សេនាសនៈ​ជិត ៗ ស្រុក។ ពួក​ភិក្ខុ​ណា ៗ ត្រេកអរ​ក្នុង​មិច្ឆាជីវៈ នឹង​បាន​លាភ​គ្រប់​កាល​ទាំង​ពួង ពួក​ភិក្ខុ​​ដែល​សិក្សា​តាមភិក្ខុ​ទាំង​នោះ ៗ ក៏​នឹង​ទៅ​ជា​អ្នក​មិនសង្រួម។ទ. ៨៦ ពួក​ភិក្ខុ​ណា ៗ ជា​អ្នក​មិន​បាន​លាភ ពួក​ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ នឹងមិន​មាន​គេ​បូជា ពួក​ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ នឹងមិនគប់​រក​នូវ​អ្នក​ប្រាជ្ញ ដែល​មាន​សីល​ជា​ទី​ស្រឡាញ់ ក្នុង​កាល​នោះ។ ពួក​ភិក្ខុ​ខ្លះ នឹងតិះ​ដៀលនូវ​សំពត់​កាសាវៈ ជាទង់​ជ័យ​របស់​ខ្លួន ហើយ​ទៅ​ស្លៀក​ដណ្ដប់​សំពត់ ជាទង់​ជ័យពួក​តិរ្ថិយ ដែល​ជ្រលក់​ដោយ​មក្លឿ​ក៏​មាន ជាសំពត់​សក៏​មាន។ សេចក្ដី​មិនគោរព​ក្នុង​សំពត់​កាសាវៈ​នៃ​ពួក​ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ នឹង​មាន​ក្នុង​កាល​នោះ ទាំង​ការ​ពិចារណា ក្នុង​សំពត់​កាសាវៈ នៃ​ពួក​ភិក្ខុ ក៏​នឹងមិន​មាន​ដែរ។ ដំរី​ដ៏​ប្រសើរ កាលត្រូវ​សេចក្ដីទុក្ខគ្រប​សង្កត់ ត្រូវសរមុត ញ័រកាយ​ចំប្រប់ ក៏​មាន​ការ​គិត​ពិចារណា​ដ៏ខ្លាំង​ក្រៃលែង ជាគំនិត​ដែល​មិន​ធ្លាប់​គិតមក។ ព្រោះ​ថា គ្រា​នោះ ដំរី​ឆទ្ទន្ត បាន​ឃើញសំពត់​កាសាវៈ ជាទង់​ជ័យព្រះ​អរហន្ត ដែល​ជ្រលក់​យ៉ាង​ល្អ ហើយ​បាន​ពោល​នូវ​គាថា​ទាំង​ឡាយ ដែល​ប្រកប​ដោយ​ប្រយោជន៍ ក្នុង​ខណៈ​នោះ​ឯង។ បុគ្គល​ណា មិន​ទាន់​ប្រាស​ចាក​ទឹកចត់ គឺរាគាទិក្កិលេស ជា​អ្នក​ប្រាស​ចាក​ទមៈ និង​សច្ចៈ ស្លៀក​ដណ្ដប់​នូវ​សំពត់​កាសាវៈ បុគ្គល​នោះ មិន​គួរ (ស្លៀកដណ្ដប់) នូវ​សំពត់​កាសាវៈ​ឡើយ។ លុះ​តែបុគ្គល​ណា បាន​ខ្ជាក់​ចោល​នូវ​ទឹកចត់ គឺរាគាទិក្កិលេស តាំង​មាំល្អ​ក្នុង​សីល​ទាំង​ឡាយ ប្រកប​ដោយ​ទមៈ និងសច្ចៈ បុគ្គល​នោះ​ឯង ទើបគួរ (ស្លៀកដណ្ដប់) នូវ​សំពត់​កាសាវៈ។ទ. ៨៧ បុគ្គល​ណា ជា​អ្នក​វិបត្តិសីល មាន​គំនិតអាក្រក់ ប្រាកដ​ជា​អ្នក​ទ្រុស្ដ​សីល ធ្វើ​តាម​តែប្រាថ្នា មាន​ចិត្តរាយមាយ មិន​មាន​ធម៌ស បុគ្គល​នោះ មិន​គួរ (ស្លៀកដណ្ដប់) នូវ​សំពត់​កាសាវៈ​ឡើយ។ លុះ​តែបុគ្គល​ណា បរិបូណ៌​ដោយ​សីល ប្រាស​ចាក​ឆន្ទរាគៈ មាន​ចិត្តតាំង​មាំ មាន​សេចក្តី​ត្រិះ​រិះ​ក្នុង​ចិត្ត​ដ៏ស បុគ្គល​នោះ​ឯង ទើប​គួរ (ស្លៀកដណ្ដប់) នូវ​សំពត់​កាសាវៈ។ សីល​របស់​បុគ្គល​ណាមិន​មាន បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​រវើរវាយ ក្រអឺត​ក្រអោង ជា​បុគ្គល​ពាល គួរ​តែ (ស្លៀកដណ្ដប់) នូវ​សំពត់​មាន​ពណ៌ស និងស្លៀក​ដណ្ដប់​នូវ​សំពត់​កាសាវៈ​ដូចម្ដេច​កើត។ ក្នុង​កាលជាអនាគត ពួក​ភិក្ខុ ភិក្ខុនី ជា​អ្នក​មាន​ចិត្ត​ប្រទូស្ត ជា​អ្នក​ឃ្នើសឃ្នង នឹងសង្កត់​សង្កិន​នូវ​ពួក​លោក​ដែល​ប្រកប​ដោយ​តាទិគុណ មាន​ចិត្ត​ប្រកប​ដោយ​មេត្តា។ ពួក​ភិក្ខុ​ពាល ដែល​មាន​គំនិតអាក្រក់ ប្រាកដ​ជា​អ្នក​ទ្រុស្ត​សីល ធ្វើ​តាម​តែប្រាថ្នា កាល​បើពួក​ព្រះ​ថេរៈ បង្ហាត់​នូវ​ការ​ស្លៀក​ដណ្ដប់​ចីវរ នឹង​មិនព្រម​ស្ដាប់។ ពួក​ភិក្ខុ​ពាល​ទាំង​នោះ ដែល​ឧបជ្ឈា​យា​ចារ្យ ឲ្យ​សិក្សាយ៉ាង​នោះ​ហើយ ក៏ជា​បុគ្គល​មិន​មាន​ការ​គោរពគ្នា​នឹងគ្នា នឹងមិនអើ​ពើ​ចំពោះ​ឧបជ្ឈាយាចារ្យ ដូចសេះមាន​ពុតត្បុត មិន​អើពើ​នឹងនាយសារថី។ ក្នុង​កាល​ជាអនាគត ពួក​ភិក្ខុ ភិក្ខុ​នី នឹងមាន​សេចក្តី​ប្រតិបត្តិ​យ៉ាង​នេះ ក្នុង​បច្ឆិមកាល​ដែល​មក​ដល់ទ. ៨៨។ ភ័យ​ដ៏​ធំនេះ ដែល​មិន​ទាន់​មក​ដល់ ក៏​រមែង​មក​ដល់​មុនមិនខាន អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរ​ជា​បុគ្គល​ប្រដៅ​ងាយ មាន​ចិត្ត​ដ៏ទន់ ប្រកប​ដោយ​សេចក្តី​គោរព​ដល់​គ្នា​នឹងគ្នាចុះ។ អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរ​ជា​បុគ្គល​មានចិត្តមេត្តា ករុណា សង្រួម​ក្នុង​សីល​ទាំង​ឡាយ មាន​ការ​ព្យាយាមតឹង​តែង មាន​ចិត្តស្លុងទៅ​កាន់​និព្វាន មាន​សេចក្តី​សង្វាតមាំ អស់​កាល​ជា​និច្ចចុះ។ អ្នក​ទាំង​ឡាយ បើឃើញសេចក្តី​ប្រមាទ ថា​ជាភ័យ ទាំង​ឃើញ​នូវ​សេចក្តី​មិន​ប្រមាទ ថា​ជា​ទីក្សេម​ហើយ ចូរចំរើន​នូវ​មគ្គមាន​អង្គ ៨ (កាល​បើយ៉ាង​នេះ​) ពួក​ភិក្ខុ ក៏​រមែង​បាន​នូវ​អមតបទ គឺព្រះ​និព្វាន។

[២៦០] បុគ្គល​ណា ជា​អ្នក​ប្រព្រឹត្តសម​គួរ ជា​អ្នក​ស្ងប់​សម​គួរ មាន​ស្មារតី ជា​អ្នក​មិនធ្វេសប្រហែស​ក្នុង​ការ​ត្រិះ​រិះ និង​ការ​ប្រព្រឹត្តិសម​គួរ ត្រេកអរ​ដោយ​ភាវនា​ក្នុង​សន្ដាន មាន​ចិត្ត​តាំង​មាំ ជា​បុគ្គល​ម្នាក់​ឯង មាន​សេចក្តី​សន្ដោស អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ ហៅ​បុគ្គល​នោះ​ថា​ជា​ភិក្ខុ។

ភិក្ខុ​កាលបរិភោគ នូវ​អាហារ​ស្រស់ ឬក្រៀម មិន​គប្បី​ឲ្យ​ឆ្អែតជ្រុលទេ គប្បី​ជា​អ្នក​មាន​ពោះធូរ មាន​អាហារ​ដ៏ល្មម មាន​ស្មារតីវៀរចេញ។ ភិក្ខុ​ឈប់​បរិភោគ ៤ ឬ ៥ ពំនូត (ក្នុង​កាលជិតឆ្អែត) ហើយគប្បី​ផឹកទឹក នេះ​ជា​ការ​ល្មម​ដល់​កិរិយានៅ​ជា​សុខ នៃ​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​ចិត្តស្លុងទៅ​រក (ព្រះ​និព្វាន)។ទ. ៨៩

ភិក្ខុស្លៀកដណ្ដប់​នូវចីវរជាកប្បិយៈ ប្រយោជន៍ (ត្រឹម​តែការ​ពារត្រជាក់​ជាដើម) នេះ​ជា​ការ​គួរ​ដល់​កិរិយានៅ​ជា​សុខ​នៃ​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​ចិត្តស្លុងទៅ​រក (ព្រះ​និព្វាន​)។ កាល​ភិក្ខុ​អង្គុយ​ដោយ​ភ្នែន ភ្លៀងមិនស្រក់​ត្រូវត្រង់​ជង្គង់​ទាំង​ពីរ នេះ​ជា​ការ​គួរ​ដល់​កិរិយា​នៅ​ជា​សុខ នៃ​ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​ចិត្តស្លុងទៅ​រក (ព្រះ​និព្វាន​)។ បុគ្គល​ណាបាន​ឃើញសុខ ថា​ជា​ទុក្ខ បាន​ឃើញទុក្ខ ថា​ជា​គ្រឿង​ចាក់​ដោត ដូចកូនសរ ការ​ជាប់​ជំពាក់​មិន​មាន​ក្នុង​ចន្លោះ​នៃសុខ និងទុក្ខ​ទាំង​ពីរ បុគ្គល​នោះ គប្បី​ជាប់​ក្នុង​លោក​ដូចម្ដេច គប្បី​មាន​ដោយ​កិលេស ដូចម្ដេចបាន។ បុគ្គល​មាន​សេចក្តី​ប្រាថ្នា​អាក្រក់ ជា​អ្នក​ខ្ជិលច្រអូស មាន​ការ​ព្យាយាម​ថោកទាប ជា​អ្នក​រៀនសូត្រ​តិច មិន​អើពើ (ចំពោះ​ធម៌ និងវិន័យ) សូម​កុំ​មាន​ក្នុង​សម្នាក់​ខ្ញុំ ក្នុង​កាល​ណា ៗ ឡើយ ប្រយោជន៍អ្វី ដោយ​ឱវាទ​ក្នុង​លោក គប្បី​មាន (ដល់​បុគ្គល​នោះ​) ដោយ​បការៈ ដូចម្ដេច។ មួយ​ទៀត បុគ្គល​អ្នក​ចេះដឹងច្រើន មាន​ប្រាជ្ញា ជា​គ្រឿង​ទំលាយ​កិលេស តាំង​មាំ​ក្នុង​សីល ប្រកប​រឿយ ៗ នូវ​ចេតោសមថៈ សូមឋិត​នៅ​សូម្បី​លើ​ក្បាល។ បុគ្គល​ណាមាន​ចិត្តប្រកប​រឿយ ៗ នូវ​ធម៌​ជា​គ្រឿង​យឺតយូរ ត្រេកអរចំពោះ​ធម៌​ជា​គ្រឿង​យឺត​យូរ បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថា ឃ្លាតចាក​ព្រះ​និព្វាន ជា​ទីក្សេមចាក​យោគៈ​ដ៏​ប្រសើរ។ទ. ៩០ បុគ្គល​ណាលះ​បង់​នូវ​ធម៌​ជា​គ្រឿង​យឺត​យូរ ត្រេកអរ​ក្នុង​ធម៌​ជា​ផ្លូវមិនយឺតយូរ បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថា ត្រេកអរ​នឹង​ព្រះ​និព្វាន ជា​ទីក្សេមចាក​យោគៈ​ដ៏​ប្រសើរ។ ព្រះ​អរហន្ដ​ទាំង​ឡាយ នៅ​ក្នុង​ទីណា ទោះបី​ស្រុក ឬ​ព្រៃ ទោះបីទំនាប ឬទួល ទីនោះ​ឯង ជា​ទីគួរ​ត្រេកអរ។ ជន​អ្នក (ស្វែង​រក​កាម) រមែង​មិន​ត្រេកអរ​ក្នុង​ព្រៃ ជា​ទីគួរ​ត្រេកអរទេ ពួក​បុគ្គល​អ្នក​ប្រាស​ចាក​រាគៈ ទើបត្រេកអរ ព្រោះពួក​លោក​ទាំង​នោះ មិន​មែន​ជា​អ្នក​ស្វែង​រកកាម។ បុគ្គល​ឃើញ​អ្នក​ប្រាជ្ញណា ជា​អ្នក​ពោលសង្កត់​សង្កិន ជា​អ្នក​បង្ហាញទោស ដូច​គេ​បង្ហាញនូវ​កំណប់​ទ្រព្យ គួរ​គប់​រក​អ្នក​ប្រាជ្ញ មាន​សភាព​ដូច្នោះ។ កាល​បើ​បុគ្គល​គប់​រក​អ្នក​ប្រាជ្ញប្រាកដដូច្នោះ សេចក្តី​ប្រសើររមែង​មាន សេចក្តី​អាក្រក់​ពុំមាន​ទេ។ បុគ្គល​ណាទូន្មានប្រៀនប្រដៅ ហាមឃាត់ (គេ​) ចាក​អសប្បុរិសធម៌ បុគ្គល​នោះ រមែង​ជា​ទី​ស្រឡាញ់​របស់​ពួក​សប្បុរស តែមិន​ជា​ទី​ស្រឡាញ់​របស់​ពួក​អសប្បុរស​ទេ។ ព្រះ​ពុទ្ធ​មាន​ព្រះ​ភាគ មាន​ចក្ខុ បាន​សំដែងធម៌ដល់​បុគ្គល​ដទៃ នា​កាលធម៌​ដែល​ព្រះ​អង្គ​សំដែង ខ្ញុំ​មាន​សេចក្តី​ត្រូវការ​ផ្ចង់​សោតប្បសាទ។ ការ​ស្ដាប់​របស់​ខ្ញុំ​នោះ មិន​ឥតអំពើ​ទេ (ព្រោះ) ខ្ញុំ​ជា​អ្នក​មិន​មាន​អាសវៈ រួច​ស្រឡះ​ហើយ ខ្ញុំ​មិន​មាន​ការ​តាំង​ចិត្ត ចំពោះ​បុព្វេនិវាសានុស្សតិវិជ្ជា ឬទិព្វចក្ខុវិជ្ជាឡើយ។ទ. ៩១ ខ្ញុំ​មិន​មាន​ការ​តាំង​ចិត្ត ចំពោះ​ចេតោ​បរិយវិជ្ជា ឥទ្ធិវិធវិជ្ជា ចុតូបបាតវិជ្ជា និង​សេចក្តី​បរិសុទ្ធ​នៃសោតធាតុឡើយ។ ព្រះ​ថេរៈ​ឈ្មោះ​ឧបតិស្សៈ ខ្ពង់​ខ្ពស់​ដោយ​ប្រាជ្ញា ទើប​កោរថ្មី ៗ ដណ្ដប់​សង្ឃាដិ អាស្រ័យនៅ​ក្រោមម្លប់​ឈើ ចំរើន​ឈាន។ សាវ័ក​របស់​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ចូល​កាន់​ឈាន មិន​មាន​វិតក្កៈ ប្រកប​ដោយ​តុណ្ហីភាព​ដ៏​ប្រសើរ ក្នុង​ខណៈ​នោះ​ឯង។ ភ្នំ​ថ្ម មិន​កក្រើក ឋិត​នឹងថ្កល់ យ៉ាង​ណា ភិក្ខុ​ព្រោះ​អស់​ទៅ​នៃ​មោហៈ ក៏​មិន​ញាប់​ញ័រ​ដូចភ្នំ យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ បុគ្គល​អ្នក​មិន​មាន​ទីទួល គឺ​កិលេស ស្វែង​រក​នូវ​ធម៌​ដ៏ស្អាតអស់​កាលជា​និច្ច សូម្បីបាប​ប្រមាណ​ប៉ុន​ចុង​រោមកន្ទុយ​សត្វ រមែង​ប្រាកដ​ដូច (ព្រះ​ចន្ទ) ដែល​ផុត​ចាក​ពពក។ ខ្ញុំ​មិន​ត្រេកអរ​នឹង​សេចក្តី​ស្លាប់ មិន​ត្រេកអរ​នឹង​ការ​រស់​នៅ ខ្ញុំ​ជា​បុគ្គល​ដឹង​ខ្លួន មាន​ស្មារតីខ្ជាប់​ខ្ជួន ទំលាយ​ចោល​នូវ​រាង​កាយ​នេះ។ ខ្ញុំ​មិន​ត្រេកអរ​នឹងសេចក្ដីស្លាប់​ទេ។ បេ។ ដូច​អ្នក​ស៊ីឈ្នួល ទន្ទឹង​តែការ​អស់​ទៅ​នៃថ្ងៃ។

មរណៈ​នេះ​ឯង រមែង​មាន​ក្នុង​កាល​ទាំង​ពីរ មរណៈ​មិន​មែន​មាន​តែ​ក្នុង​កាល​ខាង​ក្រោយ ឬខាង​មុខទេ អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរប្រតិបត្តិ អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរ​កុំវិនាស កុំឲ្យ​ខណៈ​ប្រព្រឹត្ត​កន្លង។

អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរគ្រប់​គ្រង​ខ្លួន ឲ្យ​ដូច​ជានគរត្រង់​ទី​ប្រទល់​ដែន ដែល​គេ គ្រប់​គ្រង​ទាំង​ខាង​ក្នុង​ទាំង​ខាង​ក្រៅ កុំឲ្យ​ខណៈ​ប្រព្រឹត្ត​កន្លង។ទ. ៩២ ព្រោះ​ថា ពួក​បុគ្គល​ដែល​មាន​ខណៈ​កន្លងហួស​ហើយ រមែង​សោកស្ដាយ​ដេរដាស​ក្នុង​នរក។ បុគ្គល​អ្នក​ស្ងប់ វៀរ​ចាក​បាប ពោលពាក្យ​ដោយ​យោបល់ ជា​បុគ្គល​មិនរាយមាយ រមែង​កំចាត់​បង់​នូវ​ធម៌​ដ៏លាមកបាន ដូចខ្យល់​កំចាត់​បង់​នូវ​ស្លឹកឈើ។ បុគ្គល​អ្នក​ស្ងប់ វៀរចាក​បាប ពោលពាក្យ​ដោយ​យោបល់ ជា​បុគ្គល​មិន​រាយមាយ រមែង​ដកភើច​នូវ​ពួក​ធម៌​ដ៏លាមកចេញ​បាន ដូចខ្យល់​បក់​ផ្ដាច់​នូវ​ស្លឹកឈើ។ បុគ្គល​អ្នក​ស្ងប់ មិន​មាន​សេចក្តី​ក្រវល់​ក្រវាយ មាន​ចិត្តថ្លា​មិន​ល្អក់ មាន​កល្យាណសីល មាន​ប្រាជ្ញា​ជា​គ្រឿង​ទំលាយបង់​នូវ​កិលេស គប្បី​ធ្វើ​នូវ​ទីបំផុត​នៃ​ទុក្ខបាន។

បុគ្គល​មិន​គប្បី​ស្និទ្ធស្នាល ចំពោះ​បុថុជ្ជនពួក​ខ្លះ ទាំង​គ្រហស្ថ ទាំង​បព្វជិត ព្រោះ​ថា ពួក​ជន​សូម្បីជា​បុគ្គល​ល្អ​ហើយ បែរទៅ​ជាមិនល្អវិញ​ក៏​មាន ជា​បុគ្គល​មិនល្អ​ហើយ បែរ​ទៅ​ជាល្អវិញ​ក៏​មាន។

កាមច្ឆន្ទៈ ១ ព្យាបាទៈ ១ ថីនមិទ្ធៈ ១ ឧទ្ធច្ចៈ ១ វិចិកិច្ឆា ១ ទាំង ៥ នោះ ជា​គ្រឿង សៅហ្មងចិត្ត របស់​ភិក្ខុ។ ភិក្ខុ​ណា កាលគេ​ធ្វើ​សក្ការៈ ឬមិនធ្វើ​សក្ការៈ​ទាំង​ពីរ (មិន​ត្រេកអរ មិន​ទោមនស្ស) សមាធិ​របស់​ភិក្ខុ​អ្នក​នៅ​ដោយ​សេចក្តី​មិន​ប្រមាណ​នោះ រមែង​មិន​ញាប់​ញ័រ។ទ. ៩៣ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ សរសើរនូវ​ភិក្ខុ​អ្នកមាន​ឈាន មាន​ព្យាយាម​ទៀង​ទាត់ មាន​ការ​ឃើញច្បាស់​ដោយ​សុខុមទិដ្ឋិ ត្រេកអរ​ក្នុង​ធម៌​ជា​ទី​អស់​ទៅ​នៃឧបាទាននោះ ថា​ជាសប្បុរស។ មហាសមុទ្រ ប្រឹថពី ភ្នំ និងខ្យល់ មិន​គួរ​ឧបមា​នឹងវិមុត្តិ​ដ៏​ប្រសើរ របស់​ព្រះ​សាស្ដាទេ។ ព្រះ​ថេរៈ​អ្នក​ញ៉ាំង​ចក្ក គឺធម៌ឲ្យ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាម (ព្រះ​សារីបុត្ត) លោក​មាន​ប្រាជ្ញាច្រើន មាន​ចិត្ត​ខ្ជាប់​ខ្ជួន ស្មើ​ដោយ​ដី ទឹក ភ្លើង មិន​ត្រេកអរ មិន​ប្រទូស្ត។ ព្រះ​ថេរៈ សម្រេច​នូវ​បញ្ញាបារមី មាន​ប្រាជ្ញាច្រើន ជាមហាមុនិ ជា​បុគ្គល​មិនគ តែ​មាន​សភាព​ដូច​ជាគ មាន​ចិត្ត​ដ៏​ត្រជាក់​គ្រប់​កាល។ ព្រះ​សាស្ដា ខ្ញុំ​បាន​បំរើ​ហើយ។បេ។ តណ្ហា​ជា​គ្រឿង​នាំទៅ​កាន់​ភព ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ដកចេញ​ហើយ។ អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរញ៉ាំង​សេចក្តី​មិន​ប្រមាទ ឲ្យ​បរិបូណ៌ នេះ​ជា​ពាក្យ​ប្រៀនប្រដៅ​របស់​ខ្ញុំ ឥឡូវ​នេះ ខ្ញុំ​នឹង​បរិនិព្វាន ខ្ញុំ​ជា​បុគ្គល​ផុតស្រឡះ​ចាក​កិលេសកាម​ទាំង​អស់។

[២៦១] បណ្ឌិតមិន​គួរ​ធ្វើ​សខិភាព គឺភាពជាសម្លាញ់​នឹងបុគ្គល​អ្នក​ញុះញង់ អ្នក​ក្រេវក្រោធ អ្នក​កំណាញ់ ទាំង​ជា​អ្នក​ត្រេកអរ​នឹងសេចក្ដីវិនាសទេ (ព្រោះ​ថា) ការ​សេពគប់​នឹងបុរសអាក្រក់ ជា​អំពើ​ដ៏លាមក។ទ. ៩៤ បណ្ឌិតគួរ​ធ្វើ​សខិភាព នឹង​បុគ្គល​អ្នក​មាន​សទ្ធា មាន​សីល​ជា​ទី​ស្រឡាញ់ អ្នក​មាន​ប្រាជ្ញា មាន​ការ​ចេះដឹង​ច្រើន (ព្រោះ​ថា) ការ​សេពគប់​នឹង​ពួក​សប្បុរស ជា​ការ​ចំរើន។

អ្នក​ចូរមើល​នូវ​ពុម្ព គឺអត្តភាព​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​វិចិត្រ ជា​ទីប្រជុំ​នៃដំបៅ ផ្ដុំឡើង (ដោយ​ឆ្អឹង ៣០០ កំណាត់) ជា​គ្រឿង​រោលរាល ជា​ទីប្រាថ្នា​នៃជនច្រើន ជា​កាយឥតទៀង​ទាត់​ឋិត​ថេរ ព្រះ​អានន្ទត្ថេរ ជាគោតមគោត្ត ជា​អ្នក​ចេះ​ដឹងច្រើន មាន​វាចា​ដ៏​វិចិត្រ ជា​អ្នក​បំរើនូវ​ព្រះ​ពុទ្ធ បាន​ដាក់​ចុះនូវ​ភារៈ ជា​អ្នក​ប្រាស​ចាក​កិលេស ជា​គ្រឿង​ប្រកប សម្រេច​នូវ​ការ​សិង។ ព្រះ​អានន្ទត្ថេរ ជាខីណាស្រព ប្រាស​ចាក​កិលេស ជា​គ្រឿង​ប្រកប កន្លង​នូវ​កិលេស​ជា​គ្រឿង​ជាប់​ជំពាក់ មាន​ចិត្តត្រជាក់​ល្អ ដល់​នូវ​ត្រើយ​នៃជាតិ និង​មរណៈ ទ្រទ្រង់​ទុក​នូវ​អត្តភាព ជាបំផុត។ សាសនធម៌​ទាំង​ឡាយ របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ជាអាទិច្ចពន្ធុ ប្រតិស្ឋាន​ក្នុង​ព្រះ​អានន្ទត្ថេរណា ព្រះ​អានន្ទត្ថេរ​នោះ ជា​គោតមគោត្ត ឋិត​នៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​ជា​ទីទៅ​កាន់​ព្រះ​និព្វាន។ សាសនធម៌​ទាំង​ឡាយ​ណា ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ (ក្នុង​ហឫទ័យ) របស់​ខ្ញុំ សាសនធម៌​ទាំង​ឡាយ​នោះ មាន ៨ ម៉ឺន ៤ ពាន់​ធម្មក្ខន្ធ ខ្ញុំ​បាន​រៀន​អំពីព្រះ​ពុទ្ធ ៨ ម៉ឺន ២ ពាន់​ធម្មក្ខន្ធ អំពីពួក​ភិក្ខុ ២ ពាន់​ធម្មក្ខន្ធ។ទ. ៩៥ បុរសនេះ មិន​បាន​រៀនសូត្រ រមែង​ចាស់ (ឥតអំពើ) ដូច​គោបំរើ ចំរើន​តែសាច់ ត្រង់​ប្រាជ្ញា​របស់​វា មិន​ចំរើន​ឡើយ។ បុគ្គល​ណា ជា​អ្នក​រៀនសូត្រច្រើន ហើយមើល​ងាយ​បុគ្គល​អ្នក​មិន​បាន​រៀនសូត្រ ដោយ​ការ​រៀនសូត្រ (របស់​ខ្លួន​) បុគ្គល​នោះ ដូចមនុស្សខ្វាក់ កាន់​ប្រទីប រមែង​ភ្លឺ​ច្បាស់​ដល់​ខ្ញុំ​យ៉ាង​នេះ​ឯង។ បុគ្គល​គួរ​ចូល​ទៅ​អង្គុយជិត​នឹង​អ្នក​រៀន​សូត្រ​ច្រើន​ផង មិន​គប្បី​ញ៉ាំង​ការ​រៀន​សូត្រឲ្យ​វិនាសផង (ព្រោះ​ថា) ការ​រៀនសូត្រនោះ ជាឫសគល់​នៃព្រហ្មចរិយធម៌ ហេតុ​នោះ បុគ្គល​គួរ​ជា​អ្នក​ទ្រទ្រង់​ធម៌។ បុគ្គល​អ្នក​ចេះដឹង នូវ​ខាង​ដើម និងខាង​ចុង (នៃភាសិត) ជា​អ្នក​ដឹងអត្ថ ឈ្លាសវៃ​ក្នុង​និរុត្តិ (ភាសា) និងបទ (ដ៏សេស) រមែង​កាន់​យក​នូវ​ធម៌ឲ្យ​ជា​ធម៌ ដែល​កាន់​យកល្អ​ហើយ​ផង ពិចារណា​នូវ​សេចក្តី​ផង។ បុគ្គល​អ្នក​មាន​សេចក្ដីប្រាថ្នា (ក្នុង​ធម៌) ដោយ​សេចក្ដីអត់​ធន់ រមែង​ខ្មី​ឃ្មាត ពិចារណា​នូវ​នាម​រូបនោះ បុគ្គល​នោះ មាន​ចិត្តតាំង​មាំល្អខាង​ក្នុង​សន្ដាន រមែង​ផ្គងចិត្ត​ទុក​ក្នុង​សម័យ​ដ៏​គួរ។ បុគ្គល​កាលប្រាថ្នា​នូវ​ការ​ដឹង​ធម៌ គប្បី​គប់​រក​អ្នក​រៀន​សូត្រច្រើន អ្នក​ចងចាំនូវ​ធម៌ អ្នក​មាន​ប្រាជ្ញា ជាសាវ័ក​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ បែប​ដូច្នោះនោះ។ បុគ្គល​អ្នក​រៀនសូត្រ​ច្រើន រមែង​អ្នក​ចងចាំនូវ​ធម៌ អ្នក​រក្សាទុកនូវ​ឃ្លាំងធម៌​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ទ្រង់​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ​ដ៏​ធំ ឯ​បុគ្គល​អ្នក​រៀនសូត្រច្រើននោះ​ឈ្មោះ​ថា ជាចក្ខុ​របស់​សត្វ​លោក​ទាំង​ពួង ជា​បុគ្គល​គួរ​គេ​បូជា។ទ. ៩៦ ភិក្ខុ​មាន​ធម៌​ជា​ទី​ត្រេកអរ ត្រេកអរ​ក្នុង​ធម៌ កាល​គិតរឿយ ៗ នូវ​ធម៌ រលឹករឿយ ៗ នូវ​ធម៌ រមែង​មិនសាបសូន្យចាក​ព្រះ​សទ្ធម្ម។ បុគ្គល​អ្នក​ធ្ងន់​ដោយ​សេចក្ដី​កំណាញ់ (ថ្នម) កាយ (កាល​បើកាយ និងជីវិត) សាបសូន្យ​ទៅ ក៏​មិន​ខ្មីឃ្មាត (ចំពោះ​កិច្ចគួរ​ធ្វើ​) បុគ្គល​អ្នក​ជាប់​ចំពាក់​ដោយ​សេចក្ដីសុខ​ក្នុង​សរីរៈ តើសេចក្ដី​សប្បាយ ដោយ​សមណភាព (នឹងមាន​មក) អំពី​ទីណា។ ទិស​ទាំង​អស់ រមែង​មិនប្រាកដ ធម៌មិនភ្លឺ​ច្បាស់​ដល់​ខ្ញុំ កាល​បើព្រះ​សារីបុត្ត ជាកល្យាណមិត្ត (ទៅ​កាន់​និព្វាន) ហើយ សត្វលោក ប្រាកដ​ដូច​ជា​ទីងងឹត។ បុគ្គល​ដែល​មាន​សម្លាញ់​ព្រាត់​ប្រាស​ហើយ មាន​សាស្ដាកន្លងទៅ​ហើយ រមែង​មិន​មាន​មិត្តបែបនុ៎ះ ដូច​ជា​កាយគតាសតិឡើយ។ ពួក​ព្រះ​ថេរៈ​ណាចាស់ ៗ ពួក​ព្រះ​ថេរៈ​នោះ កន្លង​ទៅ​ហើយ ចិត្ត​របស់​ខ្ញុំ​មិនល្មម​នឹងភិក្ខុ​ថ្មី ៗ ថ្ងៃ​នេះ ខ្ញុំ​ចំរើន​ឈាន​តែម្នាក់​ឯង ដូចសត្វបក្សីចូល​ទៅ​សម្ងំ​ក្នុង​សម្បុក ក្នុង​រដូវភ្លៀង។ អ្នក​កុំឃាត់​ពួក​ជនច្រើន​នៅ​ក្នុង​ប្រទេសផ្សេង ៗ ដែល​ពុំទាន់​បាន​ចួប ឯពួក​អ្នក​ស្ដាប់ ចូរ​មកចួបចុះ ព្រោះ​ថា​ជាសម័យ (គួរ​ចួប) នឹង​ខ្ញុំ​ហើយ។ ព្រះ​សាស្ដាមានចក្ខុ ទ្រង់​ប្រទានឱកាស មិន​ហាមឃាត់​ពួក​ជនច្រើន នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ផ្សេង ៗ ដែល​ពុំទាន់​បាន​ចួប។ កាល​ខ្ញុំ​នៅ​ជាសេក្ខបុគ្គល អស់ ២៥ ឆ្នាំ កាមសញ្ញាមិនកើត​ឡើង​ទេ អ្នក​ចូរមើល​នូវ​សភាពល្អ​របស់​ធម៌ចុះ។ទ. ៩៧ កាល​ខ្ញុំ​នៅ​ជាសេក្ខបុគ្គល អស់ ២៥ ឆ្នាំ ទោស​សញ្ញា​មិនកើត​ឡើង​ទេ អ្នក​ចូរមើល​នូវ​ភាពល្អ​របស់​ធម៌ចុះ។ ខ្ញុំ​បាន​បំរើព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ដោយ​កាយកម្ម ប្រកប​ដោយ​មេត្តា អស់ ២៥ ឆ្នាំ ដូច​ជា​ស្រមោលជាប់​តាមរូប។ ខ្ញុំ​បាន​បំរើព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ដោយ​វចីកម្ម ប្រកប​ដោយ​មេត្តា អស់ ២៥ ឆ្នាំ ដូច​ជា​ស្រមោល​ជាប់​តាមរូប។ ខ្ញុំ​បាន​បំរើព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ដោយ​មនោកម្ម​ប្រកប​ដោយ​មេត្តា អស់ ២៥ ឆ្នាំ ដូច​ជា​ស្រមោល​ជាប់​តាមរូប។ កាលព្រះ​ពុទ្ធម្ចាស់ ទ្រង់​ចង្ក្រម ខ្ញុំ​បាន​ចង្ក្រម​តាម​ក្រោយ​ព្រះ​អង្គ នា​កាលធម៌​ដែល​ព្រះ​អង្គសំដែង ញាណ​របស់​ខ្ញុំ​ក៏កើត​ឡើង។ ខ្ញុំ​ជា​សេក្ខបុគ្គល ប្រកប​ដោយ​កិច្ច មាន​សេចក្ដីប្រាថ្នា​ក្នុង​ចិត្តមិន​ទាន់​សម្រេច (អរហត្តផល) ព្រះ​សាស្ដា ព្រះ​អង្គ​អនុគ្រោះ​ខ្ញុំ ទ្រង់​បរិនិព្វាន។ កាល​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ប្រកប​ដោយ​អាការ​ដ៏​ប្រសើរ​គ្រប់​យ៉ាង ទ្រង់​បរិនិព្វាន​ហើយ សេចក្ដី​ស្ញប់​ស្ញែង​នៃ​ខ្ញុំ​ក៏កើតមាន សេចក្ដីព្រឺរោម​នៃ​ខ្ញុំ​ក៏កើតមាន។ ព្រះ​អានន្ទ ជា​ពហុស្សូត អ្នកចងចាំនូវ​ធម៌ រក្សាទុកនូវ​ឃ្លាំងធម៌​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ ទ្រង់​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ​ដ៏​ប្រសើរ លោក​ជាចក្ខុ​នៃសត្វ​លោក​ទាំង​អស់ បរិនិព្វាន​ហើយ។ ព្រះ​អានន្ទ ជា​ពហុស្សូត អ្នក​ចងចាំនូវ​ធម៌ ជាឃ្លាំងរក្សាទុកនូវ​ធម៌​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ ទ្រង់​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ​ដ៏​ប្រសើរ លោក​ជាចក្ខុ​នៃសត្វលោក​ទាំង​អស់ ជា​អ្នក​បន្ទោបង់​នូវ​ងងឹត ក្នុង​ទី​ដ៏ងងឹត។ទ. ៩៨ ព្រះ​អានន្ទត្ថេរ មាន​ញាណ​គតិ មាន​ស្មារតី មាន​ប្រាជ្ញា ជា​គ្រឿង​ទ្រទ្រង់ ជា​អ្នក​ស្វែង​រក​នូវ​គុណ ទ្រទ្រង់​ទុក​នូវ​ព្រះ​សទ្ធម្ម ជា​អណ្ដូង​នៃធម្មរតនៈ។ ព្រះ​សាស្ដា ខ្ញុំ​បាន​បំរើ​ហើយ។បេ។ តណ្ហា ជា​គ្រឿង​នាំទៅ​កាន់​ភព ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ដកចេញ​ហើយ។

ព្រះ​ថេរៈ ៣ អង្គ​នេះ គឺ ព្រះ​បុស្សៈ ១ ព្រះ​ឧបតិស្សៈ ១ ព្រះ​អានន្ទ ១ លោកបាន​សំដែង​គាថា ដែល​បាន​ពោល​ទុក​ក្នុង​ទី​នោះ ១០៥ គាថា។

ទ. ៩៩

[២៦២] ភិក្ខុមិន​គប្បីប្រព្រឹត្ត មានគណៈ​ចោមរោម (ព្រោះ) រមែង​មាន​ចិត្តក្ដៅ ក្រហាយ បាន​សមាធិ ដោយ​លំបាក ការ​សង្គ្រោះជននានា នាំ​មក​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ ភិក្ខុ ឃើញ​ដូច្នេះ​ហើយ មិន​គប្បី​ត្រេកអរ​នឹងគណៈ​ឡើយ។ អ្នក​ប្រាជ្ញ មិន​គប្បី​ចូល​ទៅ អែប​អប​នឹងត្រកូល​ទាំង​ឡាយ​ទេ (ព្រោះ) រមែង​មាន​ចិត្តក្ដៅក្រហាយ បាន​សមាធិ​ដោយ​លំបាក ភិក្ខុ​ណាជា​អ្នក​ល្មោភ​ក្នុង​រស​មាន​ចម្ងាញ់ ភិក្ខុ​នោះ​ជា​អ្នក​រនះរនាត ជាប់​ចិត្ត​ក្នុង​រស រមែង​ខូចបង់​ប្រយោជន៍។ មែន​ពិត អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ បាន​ដឹង​នូវ​ការ​ថ្វាយ​បង្គំ និង​ការ​បូជា ក្នុង​ត្រកូល​ទាំង​ឡាយ​ថា ដូច​ជាភក់ (ព្រោះ​ថា) សរ គឺ​កិលេស​ល្អិត ៗ ភិក្ខុ​កន្លងបង់​បាន​ដោយ​លំបាក គ្រឿង​សក្ការៈ បុរសលាមក លះ​បង់​បាន​ដោយ​ក្រ។ ខ្ញុំ​ចុះ​ចាក​សេនាសនៈ (លើ​ភ្នំ) ចូល​ទៅ​កាន់​នគរ ដើម្បី​បិណ្ឌបាត។

ខ្ញុំ​បាន​យកចិត្ត​ទុកដាក់ ចូល​ទៅ​ឈរជិត បុរសឃ្លង់ ដែល​កំពុង​តែបរិភោគ។ បុរសនោះ បាន​បង្អោនពំនូតបាយ ដល់​ខ្ញុំ​ដោយ​ដៃ ដែល​មាន​រោគឃ្លង់​ទុំផេរ ៗ ហើយ កាលបុរសនោះ កំពុងដាក់​ពំនូត​បាយ ម្រាមដៃក៏ដាច់​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​បាតនុ៎ះ។ទ. ១០០ ខ្ញុំ​ផ្អែក​នឹងជញ្ជាំងផ្ទះ ហើយក៏​បាន​ឆាន់​នូវ​ពំនូតបាយនោះ កាលពំនូតបាយ​ដែល​ខ្ញុំ​កំពុងបរិភោគក្ដី បរិភោគរួច​ហើយក្ដី ខ្ញុំ​មិន​មាន​សេចក្ដីខ្ពើមរអើមឡើយ។ ដុំបាយ​ដែល​ភិក្ខុ​ទៅ​ឈរទៀបទ្វារផ្ទះ​នៃជន​ដទៃ ហើយបាន​មកជាអាហារ ១ សម៉​ដែល​ត្រាំ​ដោយ​ទឹកមូត្រគោស្អុយ ជាឱសថ ១ ម្លប់​ឈើ​ជា​សេនាសនៈ ១ សំពត់​បង្សុកូលចីវរ ១ ភិក្ខុ​ណាបាន​បរិភោគ​នូវ​របស់​ទាំង​នេះ​ហើយ ភិក្ខុ​នោះ អាចនៅ​ក្នុង​ទិស​ទាំង ៤ បាន។ ពួក​មនុស្សខ្លះ កាល​ឡើង​ភ្នំ តែង​តែ​លំបាកចិត្ត ក្នុង​បច្ឆិមវ័យណា កស្សបៈ ជាទាយាទ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ជា​អ្នក​ដឹង​ខ្លួន មាន​ស្មារតីមាំ រឹងប៉ឹង​ដោយ​កម្លាំងឫទ្ធិ ឡើង (ភ្នំ) ក្នុង​បច្ឆិមវ័យ​នោះ​បាន។ កស្សបៈ តែឆាន់​រួច​ហើយ ឡើង​ទៅ​លើ​ភ្នំ ហើយ​ចំរើន​ឈាន ជា​អ្នក​មិន​មាន​សេចក្ដីប្រកាន់ មាន​ភ័យ​ដ៏​ពន្លឹក​លះ​ចោល​ហើយ។ កស្សបៈ តែឆាន់​រួច​ហើយ ឡើង​ទៅ​លើ​ភ្នំ ហើយ​ចំរើន​ឈាន ជា​អ្នក​មិន​មាន​សេចក្ដី​ប្រកាន់ កាល​ពួក​សត្វក្ដៅក្រហាយ លោកក៏ជា​បុគ្គល​ត្រជាក់។ កស្សបៈ តែឆាន់​រួច​ហើយ ឡើង​ទៅ​លើ​ភ្នំ ហើយ​ចំរើន​ឈាន ជា​អ្នក​មិន​មាន​សេចក្ដីប្រកាន់ មាន​កិច្ច​ធ្វើ​ហើយ មិន​មាន​អាសវៈ។ ចំណែកផែនដី ដែល​ផ្សាយ​ទៅ​ដោយ​ក្លិន នៃផ្កាក្ទម្ព ជា​ទី​ត្រេកអរ​នៃ​ចិត្ត សម្រែក​នៃដំរីជា​ទី​ត្រេកអរ ភ្នំ​ទាំង​ឡាយ​នោះ រមែង​ញ៉ាំង​ខ្ញុំ​ឲ្យ​ត្រេកអរ។ ភ្នំ​ទាំង​នោះ មាន​ពណ៌​ដូចពពកខៀវ​ដ៏រុងរឿង មាន​ទឹកត្រជាក់ ទ្រទ្រង់​នូវ​វត្ថុ​ដ៏ស្អាត ដេរដាស​ដោយ​ភ្លៀង តែងញ៉ាំង​ខ្ញុំ​ឲ្យ​ត្រេកអរ។ទ. ១០១ ភ្នំ​ទាំង​នោះ ប្រាកដ​ស្មើ​ដោយ​កំពូលពពក​ដ៏ខៀវ ឧបមា​ដូចផ្ទះ​មាន​កំពូល​ដ៏​ប្រសើរ មាន​សម្រែក​នៃដំរី ជា​ទី​ត្រេកអរ តែងញ៉ាំង​ខ្ញុំ​ឲ្យ​ត្រេកអរ។ ភ្នំ​ថ្ម​ទាំង​នោះ ដែល​ភ្លៀង​បន្ទរ​ហើយ មាន​ផ្ទៃ​ជា​ទី​ត្រេកអរ ដែល​ឥសី​ទាំង​ឡាយ ធ្លាប់​អាស្រ័យនៅ​ហើយ ដែល​ពួក​សត្វ​ក្ងោកស្រែកយំ​ហើយ តែងញ៉ាំង​ខ្ញុំ​ឲ្យ​ត្រេកអរ។ (ភ្នំ​ទាំង​ឡាយ) គួរ​ដល់​ខ្ញុំ ដែល​ប្រាថ្នា​ដើម្បី​ចំរើន​ឈាន មាន​ចិត្តស្លុងទៅ​រកព្រះ​និព្វាន គួរ​ដល់​ខ្ញុំ​ដែល​ប្រាថ្នា​ប្រយោជន៍ ជា​ភិក្ខុ​មាន​ចិត្តស្លុងទៅ​រកព្រះ​និព្វាន គួរ​ដល់​ខ្ញុំ​ដែល​ប្រាថ្នា​រកសេចក្ដី​ស្រួល មាន​ចិត្តស្លុងទៅ​រកព្រះ​និព្វាន ជា​អ្នក​សិក្សា គួរ​ដល់​ខ្ញុំ​ដែល​ប្រាថ្នា​ព្យាយាម មាន​ចិត្តស្លុងទៅ​រកព្រះ​និព្វាន ជាតាទិបុគ្គល។ ភ្នំ​ទាំង​នោះ​ដ៏​ដេរដាស ដោយ​ផ្កា​កណិការ រីកព្រោងព្រាត ដូចផ្ទៃមេឃ ដេរដាស​ដោយ​ពួក​បក្សី​ផ្សេង ៗ តែងញ៉ាំង​ខ្ញុំ​ឲ្យ​ត្រេកអរ។ ភ្នំ​ទាំង​ឡាយ​នោះ មិន​ច្រឡូក​ច្រឡំ​ដោយ​ពួក​គ្រហស្ថ មាន​តែ​ពួក​ម្រឹគនៅ​អាស្រ័យ ដេរដាស​ដោយ​ពួក​បក្សីផ្សេង ៗ តែងញ៉ាំង​ខ្ញុំ​ឲ្យ​ត្រេកអរ។ ភ្នំ​ទាំង​នោះ មាន​ទឹកថ្លា មាន​ថ្មក្រាស់ ប្រកប​ដោយ​ពួក​ម្រឹគ មាន​កន្ទុយ​ដូច​គោ ដេរដាស​ដោយ​ទឹក និងសារាយ តែងញ៉ាំង​ខ្ញុំ​ឲ្យ​ត្រេកអរ។ទ. ១០២ សេចក្ដីត្រេកអរ (នៃ​ខ្ញុំ) ដោយ​សារតូរ្យតន្រ្ដី​ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៥ ប្រាកដដូច្នោះ មិន​មាន​ឡើយ ដូច (ការ​មិន​មាន​សេចក្ដី​ត្រេកអរ) នៃ​ព្រះ​យោគី ដែល​មាន​ចិត្ត មាន​អារម្មណ៍​មូល​តែ​មួយ ឃើញច្បាស់​នូវ​ធម៌​ដោយ​ប្រពៃ។

បុគ្គល​មិន​ត្រូវ​ធ្វើ​ការ​ងារ​ឲ្យ​ច្រើន ត្រូវ​វៀរជន (មិន​មែន​ជាកល្យាណមិត្ត) មិន​ត្រូវ​ខ្នះខ្នែង (ដើម្បី​បច្ច័យ) បុគ្គល​ណាជា​អ្នក​ល្មោភ​ក្នុង​រសមាន​ចម្ងាញ់ បុគ្គល​នោះ ជា​អ្នក​ខ្នះខ្នែង​ជាប់​ចិត្ត​ក្នុង​រស រមែង​ខូចបង់​ប្រយោជន៍ បុគ្គល​មិន​ត្រូវ​ធ្វើ​ការ​ងារឲ្យ​ច្រើន ត្រូវ​វៀរចាក​ជន (មិន​មែន​ជាកល្យាណមិត្ត ព្រោះ) ការ​ងារនុ៎ះ មិន​មែនជា​ប្រយោជន៍ កាយ​រមែង​លំបាកនឿយព្រួយ បុគ្គល​អ្នក​ដល់​នូវ​សេចក្ដីនឿយ​ព្រួយ​នោះ រមែង​មិន​បាន​នូវ​សេចក្ដី​ស្ងប់​រម្ងាប់​ឡើយ។

បុគ្គល​មិន​ពិចារណា​ឃើញខ្លួន​ឯង ដោយ​ត្រឹម​តែ​រលាស់​បបូរ​មាត់ (ស្វាធ្យាយ​ពុទ្ធវចនៈ) បុគ្គល​ប្រព្រឹត្តរឹងរូស តែង​សំគាល់​ថា អាត្មា​អញ​ប្រសើរ។ បុគ្គល​ពាល មិន​ប្រសើរ តែងសំគាល់​ខ្លួន ថាស្មើ​នឹងបុគ្គល​ប្រសើរ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ មិន​សរសើរ​ជន​អ្នក​មាន​ចិត្ត​រឹងរូស​នោះ​ឡើយ។ បុគ្គល​ណា មិន​ញាប់​ញ័រ​ក្នុង​មានះ (ទាំង ៩ ណា​មួយ) ដោយ​ចិត្តកើត​ឡើង​ថា អញជា​មនុស្ស​ប្រសើរ ឬថាអញជា​មនុស្សមិន​ប្រសើរ អញ​ជា​មនុស្សថោក ឬថាអញជា​មនុស្ស​ប្រហែល​នឹងគេ។ទ. ១០៣ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ តែង​សរសើរ​បុគ្គល​នោះ ថា​ជា​អ្នក​មាន​ប្រាជ្ញា អ្នក​និយាយទៀង​ទាត់ អ្នក​មាន​ចិត្ត​តម្កល់​មាំ ក្នុង​សីល​ទាំង​ឡាយ អ្នក​ប្រកប​រឿយ ៗ នូវ​ការ​ស្ងប់​ស្ងាត់​ចិត្ត។ បុគ្គល​ណា មិន​បាន​គោរព​សព្រហ្មចារី​បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​ទេ បុគ្គល​នោះ រមែង​ឆ្ងាយ​ចាក​ព្រះ​សទ្ធម្ម ដូច​ផែនដី (ឆ្ងាយ) ពីមេឃ។ បុគ្គល​ទាំង​ឡាយ​ណា មាន​ហិរិ និងឱត្តប្បៈ តម្កល់​នៅ​ដោយ​ប្រពៃ​គ្រប់​ពេល បុគ្គល​ទាំង​នោះ មាន​ព្រហ្មចារ្យដុះ​ចំរើន​ហើយ មាន​ភព​ថ្មីអស់​ហើយ។ ភិក្ខុ​ណា​មាន​ចិត្តរវើរវាយ ឃ្លេងឃ្លោង ស្លៀកដណ្ដប់​សំពត់​បង្សុកូល ភិក្ខុ​នោះ មិន​សម​នឹង​សំពត់​បង្សុកូលនោះ​ឡើយ ដូច​ស្វាដណ្ដប់​ស្បែកសីហៈ។ ភិក្ខុ​ណាមាន​ចិត្តមិនរវើរវាយ មិន​ឃ្លេងឃ្លោង ជា​អ្នក​មាន​ប្រាជ្ញាចាស់ សង្រួម​ឥន្រ្ទីយ៍ ទើបសម​នឹងសំពត់​បង្សុកូល ដូចសីហៈ​ក្នុង​ច្រកភ្នំ។ ពួក​ទេវតា​ដ៏​ច្រើន មាន​ឫទ្ធិ៍ មាន​យសស័ក្តិ ទេវតាមួយម៉ឺន ទាំង​អស់​នុ៎ះ ជាពួក​ព្រហ្ម ឈរនមស្ការ​ប្រណម្យអញ្ជលី ចំពោះ​ព្រះ​សារីបុត្ត ជាធម្មសេនាបតី ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ មាន​ឈាន​ច្រើន មាន​ចិត្តតម្កល់​មាំថា បពិត្រ​បុរស​អាជានេយ្យ ខ្ញុំ​សូម​ក្រាបថ្វាយ​បង្គំ​លោក​ម្ចាស់ បពិត្រ​បុរស​ដ៏​ឧត្តម ខ្ញុំ​សូមក្រាប​ថ្វាយ​បង្គំលោកម្ចាស់ លោកម្ចាស់​ចំរើន​ឈាន អាស្រ័យអារម្មណ៍ណា ពួក​យើង​ខ្ញុំ​មិន​បាន​ដឹង​នូវ​អារម្មណ៍​នោះ របស់​លោកម្ចាស់​ទេ។ទ. ១០៤ អស្ចារ្យហ្ន៎ អារម្មណ៍​របស់​ពួក​លោក​អ្នក​ត្រាស់​ដឹង​នូវ​សច្ចៈ​ទាំង ៤ ជាអារម្មណ៍​ដ៏ជ្រាលជ្រៅ (ពិបាកដឹងណាស់) ពួក​យើង​ដូច​ពួក​ខ្មាន់​ធ្នូ បាញ់​នូវ​រោម​កន្ទុយ​សត្វ មកប្រជុំគ្នា (ពិចារណា) នៅ​តែមិន​ដឹង។ ព្រះ​កប្បិនត្ថេរ បាន​ញញឹម ព្រោះ​ឃើញ​ព្រះ​សារីបុត្តត្ថេរ​នោះ គួរ​ជា​ទី​បូជា ដែល​ពពួក​ទេវតា​បូជា​ហើយ ដោយ​ប្រការ​ដូច្នោះ។ ក្នុង​ពុទ្ធខេត្ត​ទាំង​មូល ខ្ញុំ​ជា​មនុស្ស​វិសេសខាង​ធុតង្គគុណ គ្មានលោក​ណាស្មើ​នឹង​ខ្ញុំ​ទេ លើ​កលែង​តែព្រះ​មហាមុនីចេញ។ ព្រះ​សាស្ដា ខ្ញុំ​បាន​បំរើ​ហើយ ពាក្យ​ប្រៀន​ប្រដៅ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើ​ហើយ ភារៈ​ធ្ងន់​ខ្ញុំ​ដាក់​ចោល​ហើយ តណ្ហាជា​គ្រឿង​នាំ​សត្វ​ទៅ​កាន់​ភពទៀត ខ្ញុំ​ក៏ដក​ចោល​ហើយ។ ព្រះ​គោតម​មាន​គុណ​ប្រមាណ​មិន​បាន មាន​ព្រះ​ហឫទ័យ​ឱនទៅ​រក​នេក្ខម្មៈ រលាស់​ចោល​នូវ​ភព​ទាំង ៣ មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​ចីវរ មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​សានាសនៈ មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​ភោជនាហារ ដូចផ្កាឈូក​មិន​មាន​មន្ទិល​សៅហ្មង មិន​ជាប់​ដោយ​ទឹក។ ព្រះ​មហាមុនីនោះ មាន​សតិប្បដ្ឋាន ជា​ព្រះ​សូរង្គ មាន​សទ្ធាជា​ព្រះ​ហស្ដ មាន​ប្រាជ្ញា​ជា​ព្រះ​សីរ្សៈ មាន​ព្រះ​ញាណធំ ព្រះ​អង្គ​ប្រព្រឹត្ត​រំលត់​ទុក្ខគ្រប់​ពេល។

ទ. ១០៥

ក្នុង​ចត្តាឡីសនិបាត (នេះ) ព្រះ​ថេរៈ ព្រះ​នាម​មហាកស្សប​តែ​មួយ​អង្គ​ឯង បាន​សំដែង​នូវ​គាថា​ទាំង​ឡាយ ៤២។

ទ. ១០៦

[២៦៣] កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​នឹង​បាន​ជា​បុគ្គល​ម្នាក់​ឯង មិន​មាន​តណ្ហា​ជា​គំរប់​ពីរ នឹងឃើញ​នូវ​ភព​ទាំង​អស់ ថា​ជា​របស់​មិនទៀង នៅ​ក្នុង​ជ្រោះភ្នំ​ទាំង​ឡាយ គំនិត​នោះ អាត្មា​អញ​បាន​ត្រិះ​រិះ​ហើយ​ថា កាល​ណាហ្ន៎ បំណងនេះ​នឹង​សម្រេច។ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​បាន​បួស ទ្រទ្រង់​នូវ​ផ្ទាំង​សំពត់​ដែល​កាត់​ដាច់ ស្លៀកសំពត់​ជ្រលក់​ដោយ​ទឹកចត់ ហើយជា​អ្នក​មិន​មាន​សេចក្ដី​ប្រកាន់​ខ្លួន​ថា របស់​អញ ជា​បុគ្គល​មិន​មាន​សេចក្ដី​ប្រាថ្នា ហើយបាន​លះនូវ​រាគៈ ទោសៈ មោហៈ ដោយ​ប្រការ​ដូច្នោះ ជា​បុគ្គល​ដល់​នូវ​សេចក្ដីសុខ ហើយ​ចូល​ទៅ​នៅ​ក្នុង​ព្រៃធំ។ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​នឹងពិចារណា​ឃើញ​នូវ​កាយមិនទៀងនេះ ជាសម្បុក​របស់​មរណៈ និងរោគ ដែល​មច្ចុ​បៀត​បៀន​ហើយ ជា​បុគ្គល​ប្រាស​ចាក​ភ័យ នៅ​ម្នាក់​ឯង​ក្នុង​ព្រៃ គំនិតនោះ កាល​ណា​នឹង​សម្រេច។ កាល​ណា​ហ្ន៎ អាត្មា​អញ​នឹង​បាន​កាន់​ដាវ​ដ៏មុត គឺមគ្គប្បញ្ញា ហើយ​ក្របែលនូវ​វល្លិ៍ គឺ​តណ្ហា ដែល​ជា​ធម្មជាតិញ៉ាំង​ភ័យឲ្យ​កើត ជា​គ្រឿង​នាំ​មក​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ ប្រព្រឹត្តតាម​អារម្មណ៍​ដ៏​ច្រើន ឲ្យ​លុះ​ក្នុង​អំណាច (របស់​ខ្លួន​បាន​) គំនិតនោះ កាល​ណា​នឹងសម្រេច។ទ. ១០៧ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​នឹង​បាន​កាន់​យក​នូវ​សស្រ្តា​ដ៏មុតថ្លា គឺ​ប្រាជ្ញា​របស់​ឥសី​ទាំង​ឡាយ ហើយ​នឹងបំបាក់​នូវ​មារ ព្រម​ទាំង​សេនាមារ​ដោយ​ឆាប់​រហ័ស លើ​សីហាសនៈ (ថេរាសនៈ) ចំណង​នោះ កាល​ណានឹងសម្រេច។ កាល​ណាហ្ន៎ ពួក​លោក​អ្នក​សប្បុរស ជា​អ្នក​គោរព​ក្នុង​ធម៌ ប្រកប​ដោយ​តាទិគុណ អ្នក​ឃើញតាមពិត មាន​ឥន្រ្ទិយឈ្នះ​ហើយ មើល​ឃើញ​អញ ថា​ជា​អ្នក​មាន​ព្យាយាម​ក្នុង​សមាគម​ទាំង​ឡាយ បំណងនោះ កាល​ណានឹងសម្រច។ កាល​ណាហ្ន៎ សេចក្ដីខ្ជិល ការ​ឃ្លាន ការ​ស្រេក ខ្យល់ កំដៅថ្ងៃ ស្រាំង ស្រួយ ពស់​តូច ពស់​ធំ នឹងមិន​បៀត​បៀន​នូវ​អាត្មា​អញ​នោះ អ្នក​មាន​ប្រយោជន៍ចំពោះ​ខ្លួន ក្នុង​ភ្នំ ឬ​ច្រក​ភ្នំ បំណងនោះ កាល​ណានឹងសម្រេច។ សច្ចៈ ៤ យ៉ាង​ណា ដែល​ឃើញបាន​ដោយ​ក្រ ដែល​ព្រះ​មហេសីសម្មាសម្ពុទ្ធ បាន​ត្រាស់​ដឹង​ហើយ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​នឹង​បាន​ជា​អ្នក​មាន​ចិត្តតម្កល់​មាំ មាន​ស្មារតី បាន​ត្រាស់​ដឹង​នូវ​សច្ចៈ​ទាំង ៤ នោះ​ដោយ​បញ្ញា បំណងនោះ កាល​ណា​នឹងសម្រេច។ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​នឹង​បាន​ប្រកប​ដោយ​សមថៈ​ទាំង​ឡាយ ហើយបាន​ឃើញ​ដោយ​បញ្ញា នូវ​រូប សំឡេង ក្លិន រស ផោដ្ឋព្វៈ និង​ធម្មារម្មណ៍​ទាំង​ឡាយ កំណត់​មិន​បាន ថា​ជា​របស់​ដែល​ភ្លើងឆេះ​ហើយ បំណង​របស់​អាត្មា​អញ​នោះ កាល​ណា​នឹងសម្រេច។ទ. ១០៨ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញត្រូវគេ​ពោលពាក្យ​អាក្រក់​មករក មិន​គប្បី​ទោមនស្ស​ព្រោះសម្ដីនោះ​ជាហេតុ ឬថាទោះ​បីគេ​សរសើរ ក៏​មិន​ត្រេកអរ​ព្រោះ​ការ​សរសើរនោះ​ជាហេតុ បំណង​របស់​អាត្មា​អញ​នោះ កាល​ណា​នឹង​សម្រេច។ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​នឹង​ពិចារណា​ឃើញ​នូវ​កំណាត់​ឈើ​ទាំង​ឡាយ​ផង ស្មៅ​ទាំង​ឡាយ​ផង វល្លិ៍​ទាំង​ឡាយ​ផង ខន្ធ ៥ ទាំង​ឡាយ​នេះ​ផង ធម៌​ទាំង​ឡាយ ទាំង​ខាង​ក្នុង ខាង​ក្រៅ មាន​ប្រមាណមិន​បាន​ផង ឲ្យ​ស្មើ ៗ គ្នា (ដោយ​សេចក្ដីមិនទៀងជាដើម និង​មិន​មាន​ខ្លឹមសារ) បំណង​របស់​អាត្មា​អញ​នោះ កាល​ណានឹងសម្រេច។ កាល​ណាហ្ន៎ ភ្លៀងពុំជួកាល មាន​ទឹក​ថ្មីត្រជាក់ បង្អុរធ្លាក់​មក​ត្រូវលើ​អាត្មា​អញ ព្រម​ទាំង​ចីវរ ដែល​កំពុង​ដើរ​ក្នុង​ផ្លូវ ដែល​ពួក​លោក​អ្នក​ស្វែង​រកគុណធំ (មាន​ព្រះ​ពុទ្ធជាដើម) ត្រាច់​ទៅ​ក្នុង​ព្រៃ បំណង​របស់​អាត្មា​អញ​នោះ កាល​ណានឹងសម្រេច។ទ. ១០៩ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​នឹង​បាន​ឮសូរសំឡេង​ក្ងោក ជាសត្វមាន​កំប៉ោយ កើត​អំពី​អណ្ឌៈ ជាសត្វ​កើតពីរ​ដង យំ​ក្នុង​ច្រកភ្នំ​ក្នុង​ព្រៃ ហើយក្រោកឡើង​ធ្វើ​ទុក​ក្នុង​ចិត្ត (ដោយ​លក្ខណៈ មាន​អនិច្ចលក្ខណៈ​ជាដើម) ដើម្បី​ឲ្យ​បាន​សម្រេច​ដល់​ព្រះ​និព្វាន បំណងនោះ កាល​ណា​នឹងសម្រេច។ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញគប្បី​ឆ្លង​នូវ​ទន្លេ​គង្គា យមុនា សរស្សតី និងមហាសមុទ្រ​ដ៏​ជ្រៅ ដូច​ជាធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​បាតាល ជា​គ្រឿង​ញ៉ាំង​ភ័យឲ្យ​កើត ដោយ​ឫទ្ធិ៍មិនទើសទាក់ បំណង​នោះ កាល​ណា​នឹង​សម្រេច។ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញគប្បី​វៀរនូវ​សុភនិមិត្ត​ទាំង​អស់ ប្រកប​ក្នុង​ឈាន ហើយ​ទំលាយ​នូវ​សេចក្ដីប្រាថ្នា ក្នុង​កាមគុណ​ទាំង​ឡាយ ដូច​ជាដំរីត្រាច់​ទៅ​ក្នុង​សង្រ្គាម បំណងនោះ កាល​ណានឹងសម្រេច។ កាល​ណាហ្ន៎ អាត្មា​អញ​បាន​ដឹង​សាសនា​ព្រះ​ពុទ្ធ អ្នក​ស្វែង​រកគុណ​ដ៏​ធំ ហើយត្រេកអរ ដូច​ជា​បុរសកំសត់ ចំពាក់​បំណុល​គេ ដែល​ពួក​ម្ចាស់​ទ្រព្យមកតឹងទារ ក៏​បាន​នូវ​កំណប់​ទ្រព្យ ហើយត្រេកអរ បំណង​នោះ កាល​ណានឹងសម្រេច។ អ្នក​អង្វរយើងច្រើន​ឆ្នាំ​ហើយទ. ១១០ នេះ​ជា​ការ​គួរ​នៅ​គ្រប់​គ្រង​ផ្ទះ​របស់​អ្នក​ឬ ម្នាលចិត្ត ឥឡូវ​នេះ ហេតុ​អ្វីក៏​អ្នក​នៅ​តែប្រកប​យើង​ដែល​ជា​អ្នក​បួស​ហើយនោះ។ ម្នាលចិត្ត ក្រែង​អ្នក​អង្វរ​យើងឬ ពួក​ក្ងោកជាសត្វបក្សីមាន​ស្លាប​ដ៏​វិចិត្រ ទៅ​តាមអាកាស ជាសត្វ​ស្រែកយំរំពងកក្រើកដី ក្នុង​ញកភ្នំ ពួក​ក្ងោក​ទាំង​នោះ នឹងត្រេកអរចំពោះ​អ្នក ជា​អ្នក​ចំរើន​ឈាន​ក្នុង​ព្រៃ។ ម្នាលចិត្ត អ្នក​លះ​បង់​ត្រកូលផង ពួក​មិត្តផង ពួក​ញាតិជា​ទីស្រឡាញ់​ផង សេចក្ដីត្រេកអរ និងល្បែងផង កាមគុណ​ទាំង​អស់​ក្នុង​លោកផង ហើយ​ចូល​មក​នៅ​ក្នុង​ព្រៃនេះ ម្ល៉ឹង​ហើយ អ្នក​នៅ​តែមិន​ត្រេកអរ​នឹងយើង។ ចិត្ត​របស់​យើងនេះ មិន​មែន​ជា​ប្រយោជន៍​ដល់​ជន​ទាំង​ឡាយ​ដទៃ​ឡើយ ប្រយោជន៍អ្វី​ដោយ​ការ​ខ្សឹកខ្សួល ក្នុង​កាល​ដែល​ខ្លួន​ប្រុងប្រៀប (ដើម្បី​ច្បាំង​នឹងកិលេសមារ) យើង​សំឡឹង​មើល​នូវ​ភពបី​ទាំង​អស់​នេះ ថា​ជា​របស់​នាំ​ឲ្យ​ញាប់​ញ័រ ទើបចេញ​មកស្វែង​រក​អមតបទ។ ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គជា​បុគ្គល​ប្រសើរជាងសត្វជើង ២ ជាមហាពេទ្យ ជាធម្មសារថី របស់​សត្វ អ្នក​ពោល​នូវ​ពាក្យ​សុភាសិតទ. ១១១ ចិត្ត​ជាធម្មជាតិ​ញាប់​ញ័រ ដូចស្វា បុគ្គល​មិន​ទាន់​ប្រាស​ចាក​រាគៈ មិន​ងាយ​នឹងរារាំងបាន។ ក៏កាម​ទាំង​ឡាយ ជា​របស់​ដ៏​វិចិត្រ ជា​របស់​ផ្អែម ជា​ទី​រីករាយ​នៃ​ចិត្ត ជា​របស់​ដែល​ពួក​បុថុជ្ជន អ្នក​ល្ងង់​ខ្លៅ​ជាប់​ចំពាក់ ពួក​បុថុជ្ជន​នោះ ជា​អ្នក​ស្វែង​រកភព​ថ្មី តែងប្រាថ្នា​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ (បុថុជ្ជន​ទាំង​នោះ​) ត្រូវចិត្ត​របស់​ខ្លួន​ឯងដឹកនាំទៅ​ទម្លាក់​ក្នុង​នរក ធ្វើ​ឲ្យ​ឃ្លាតចាក​សេចក្ដីសុខ។ អ្នក​កាល​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ ជាកន្លែង​ឮ​សូរសព្ទក្ងោក និងគ្រៀលយំ មាន​ទាំង​ខ្លាដំបង ខ្លាធំ ចោម​រោម ចូរ​អ្នក​លះ​បង់​នូវ​សេចក្ដីអាឡោះអាល័យ ក្នុង​កាយចេញ ចូរ​កុំឲ្យ (ខណៈ) ឃ្លាតទៅ​បាន ម្នាល​ចិត្ត អ្នក​គួរ​តែ​ប្រកប​យើង (ក្នុង​សម្មាប្រតិបត្តិ) ក្នុង​កាល​មុន ដោយ​ប្រការ​ដូច្នោះវិញ។ អ្នក​ចូរចំរើន​ឈាន ឥន្រ្ទិយ ពលៈ ពោជ្ឈង្គ និងសមាធិ​ភាវនា ចូរសម្រេច​នូវ​វិជ្ជា ៣ ក្នុង​សាសនា​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ម្នាលចិត្ត អ្នក​ប្រកប​យើង​ក្នុង​កាល​មុន ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ។ អ្នក​ចូរ​ចំរើន​នូវ​មគ្គ ជាមគ្គនាំ​សត្វ​ឲ្យ​រួច​ចាក​វដ្ដទុក្ខ ជាហេតុចុះកាន់​ការ​អស់​ទុក្ខ​ទាំង​ពួង ប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ ប្រការ ជា​គ្រឿង​ជំរះនូវ​កិលេស​ទាំង​ពួង ដើម្បី​ដល់​នូវ​ព្រះ​និព្វានទ. ១១២ ម្នាលចិត្ត អ្នក​ប្រកប​យើង​ក្នុង​កាល​មុន ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ។ អ្នក​ចូរ​មើលឧបាទានក្ខន្ធ ថា​ជា​ទុក្ខ ដោយ​ឧបាយ​នៃ​បញ្ញា កាល​ណា តណ្ហាញ៉ាំង​ទុក្ខ​ឲ្យ​កើត​ឡើង អ្នក​ចូរលះ​បង់​នូវ​តណ្ហា​នោះ​ចោលចេញ ចូរធ្វើ​នូវ​ទីបំផុត​នៃ​ទុក្ខ ក្នុង​អត្តភាពនេះ​ឲ្យ​បាន ម្នាលចិត្ត អ្នក​ប្រកប​យើង​ក្នុង​កាល​មុន ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ។ អ្នក​ចូរឃើញឲ្យ​ច្បាស់ ដោយ​ឧបាយ​នៃប្រាជ្ញា ថា​ជា​របស់​មិនទៀងផង ជា​ទុក្ខផង ថា​ជា​របស់​សោះសូន្យ មិន​មែន​ខ្លួន​ប្រាណផង ថា​ជា​របស់​លាមក ជា​គ្រឿង​សម្លាប់​ផង ហើយចូរបិទនូវ​ការ​ពិចារណា​ក្នុង​ចិត្ត ដោយ​ចិត្ត​របស់​ខ្លួន ម្នាលចិត្ត អ្នក​ប្រកប​យើង​ក្នុង​កាល​មុន ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ។ អ្នកជា​ស្រមណ៍​កំណោរ មាន​ភេទប្លែកពីគ្រហស្ថ​ហើយ ជា​អ្នក​ត្រាច់​ទៅ​ដើម្បី​អាហារ មាន​អំបែង​ក្នុង​ដៃ សុំគេ​ក្នុង​ត្រកូល​ទាំង​ឡាយ ចូរ​អ្នក​ប្រកប​តាម​ព្រះ​ពុទ្ធដីកា​របស់​ព្រះ​សាស្ដា អ្នក​ស្វែង​រកគុណ​ដ៏​ធំវិញ ម្នាលចិត្ត អ្នក​ប្រកប​យើង​ក្នុង​កាល​មុន ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ។ អ្នក​ចូរសង្រួមឲ្យ​ល្អ ដើរ​ទៅ​ក្នុង​ចន្លោះច្រក មិន​មាន​ចិត្ត​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​ត្រកូល ក្នុង​កាម​ទាំង​ឡាយ ដូច​ព្រះ​ចន្ទ​ពេញ​បូណ៌មី មិន​មាន​មន្ទិលសៅហ្មង ម្នាលចិត្ត អ្នក​ប្រកប​យើង​ក្នុង​កាល​មុន ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ។ទ. ១១៣ អ្នក​ចូរ​ជា​បុគ្គល​ប្រព្រឹត្តនៅ​ក្នុង​ព្រៃ ប្រព្រឹត្តបិណ្ឌបាត ប្រព្រឹត្ត​នៅ​ក្នុង​ព្រៃ​ស្មសាន ទ្រទ្រង់​សំពត់​បង្សុកូល ប្រព្រឹត្តអង្គុយ (មិនដេក) ត្រេកអរ​ក្នុង​ធុតង្គគុណ សព្វកាល ម្នាលចិត្ត អ្នក​ប្រកប​យើង​ក្នុង​កាលជាដំបូង ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ។ បុរស​អ្នក​ស្វែង​រកផ្លែឈើ ដាំដើមឈើ​ទាំង​ឡាយ​ ហើយប្រាថ្នា​ដើម្បី​កាប់​នូវ​ដើមឈើនោះ ត្រង់​គល់ មាន​ឧបមា​ដូចម្ដេចមិញ ម្នាលចិត្ត អ្នក​ធ្វើ​ហេតុនេះ ក៏​មាន​ឧបមេយ្យ​ដូច្នោះ អ្នក​ប្រកប​យើង​ក្នុង​សេចក្ដីញាប់​ញ័រ មិន​ទៀង​ទាត់។ ម្នាលអរូប (ចិត្ត) ទៅ​កាន់​ទីឆ្ងាយ ត្រាច់​ទៅ​តែម្នាក់​ឯង ឥឡូវ​នេះ យើងលែងធ្វើ​តាមសំដី​អ្នក​ហើយ ព្រោះ​ថាកាម​ទាំង​ឡាយ ជា​ទុក្ខ ក្ដៅផ្សា មាន​ភ័យធំ យើង​នឹងមាន​ចិត្ត​ឧទ្ទិស​ទៅ​រកព្រះ​និព្វាន​ហើយ។ យើងមិន​មែន​ចេញ​បួស ព្រោះ​តែ​ឥតបុណ្យ ព្រោះ​តែឥតសេចក្ដីអៀនខ្មាស ព្រោះ​ហេតុ​តែ​លុះ​ក្នុង​អំណាច​របស់​ចិត្ត ព្រោះ​ហេតុ​តែដើរផ្លូវឆ្ងាយ ឬព្រោះ​ហេតុ​តែការ​ចិញ្ចឹមជីវិតទេ ម្នាលចិត្ត ការ​ប្ដេជ្ញា យើងបាន​ធ្វើ​ដល់​អ្នក​ហើយ។ ភាពជា​បុគ្គល​ប្រាថ្នា​តិច ការ​លះ​បង់​នូវ​សេចក្ដី​លុបគុណគេ ការ​រម្ងាប់​នូវ​ទុក្ខ (ទាំង​នេះ​) សប្បុរស​ទាំង​ឡាយ (មានព្រះ​ពុទ្ធ​ជាដើម) សរសើរ​ហើយទ. ១១៤ ម្នាលចិត្ត អ្នក​បាន​ប្រកប​យើង​ក្នុង​កាល​នោះ ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ ឥឡូវ​នេះ អ្នក​ដល់​នូវ (សេចក្ដីប្រាថ្នា​ធំ) ដែល​ខ្លួន​ធ្លាប់​ប្រព្រឹត្ត​មក​ហើយ។ តណ្ហា អវិជ្ជា សេចក្ដី​ស្រឡាញ់ សេចក្ដី​មិនស្រឡាញ់ រូប​ទាំង​ឡាយ​ដ៏ល្អ សុខវេទនា​ទាំង​ឡាយ និង​កាមគុណ​ទាំង​ឡាយ ជា​ទី​ពេញ​ចិត្ត (ទាំង​នេះ​) យើង​លះ​បង់​អស់​ហើយ យើងមិនអាចនៅ​គ្រប់​គ្រង​កិលេសធម៌ ដែល​យើងលះ​បង់​អស់​ហើយ​ទេ។ ម្នាលចិត្ត យើងបាន​ធ្វើ​តាមពាក្យ​អ្នក​គ្រប់​ជាតិ​ទាំង​ឡាយ​ច្រើន​ហើយ អ្នក​តាមយើង​មិន​ទាន់​ទេ ការ​ច្រឡូក​ច្រឡំខាង​ក្នុង អ្នក​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​កក្រើក ព្រោះ​តែ​អ្នក​ដឹងគុណ ដែល​អ្នក​ដទៃធ្វើ​ហើយ អ្នក​ធ្វើ​ឲ្យ​យើងត្រាច់​ទៅ​ក្នុង​សង្សារទុក្ខ អស់​កាលយូរ​ហើយ។ ម្នាលចិត្ត អ្នក​ធ្វើ​យើងឲ្យ​ជាព្រាហ្មណ៍ អ្នក​ធ្វើ​យើងឲ្យ​ជាខត្តិយៈ ជាស្ដេច ជាឥសី ជួនណាយើងកើត​ជាវេស្សៈ ឬជាសុទ្ទៈ មួយ​ទៀត អ្នក​ធ្វើ​នូវ​ភាពជា​ទេវតា (ដល់​យើង) ព្រោះ​ហេតុ​តែអ្នក។ យើងជាអសុរ ព្រោះ​ហេតុ​តែអ្នក យើង​ជា​សត្វនរក ក៏​ព្រោះ​អ្នក​ជាហេតុ មួយវិញ​ទៀត ជួនកាលយើងកើតជាតិរច្ឆានទ. ១១៥ កើតជាប្រេត ព្រោះ​ហេតុ​តែ​អ្នក។ អ្នក​នឹងប្រទូស្ដយើង​រឿយ ៗ មិន​បាន​ទេ អ្នក​ធ្លាប់​ប្រលោមយើង ដូច​ជា​បុគ្គល​ឆ្កួត ឬ​ដូច​ជា​បុរស បង្ហាញនូវ​ហេតុ​នៃលោក​រឿយ ៗ ម្នាលចិត្ត យើងបាន​កំចាត់​បង់​អ្នក​ជ្រះស្រឡះ​ហើយ។ កាលពីដើម ចិត្តនេះ បាន​ត្រាច់​ទៅ​កាន់​ចារិក តាម​ចំណង់ តាមប្រាថ្នា តាមសប្បាយ ថ្ងៃ​នេះ យើង​នឹងផ្ទញ់​ផ្ទាល់​ចិត្តនោះ ដោយ​ឧបាយ​នៃប្រាជ្ញា ដូចហ្ម​ដំរីកាន់​កង្វេរ បង្វឹកដំរីចុះ​ប្រេង។ (ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ) ជាគ្រូ​នៃយើង ទ្រង់​តាំង​ទុកនូវ​លោក​នេះ ថា​ជា​របស់​មិនទៀង ជា​របស់​មិនមាំមួន ជា​របស់​រកខ្លឹមសារគ្មាន ម្នាលចិត្ត អ្នក​ចូរញ៉ាំង​យើងឲ្យ​ស្ទុះទៅ​ក្នុង​សាសនា​នៃ​ព្រះ​ជិនស្រីវិញ អ្នក​ចូរ​ញ៉ាំង​យើង ឲ្យ​ឆ្លងផុត​ចាក​ជំនន់​ដ៏​ធំ ដែល​គេ​ឆ្លងបាន​ដោយ​កម្រវិញ។ ម្នាលចិត្ត ផ្ទះ គឺអត្តភាពនេះ ដូច​ជា​របស់​ចាស់ មិន​មាន​ដល់​អ្នក​ទៀត​ទេ យើងមិន​គួរ​នឹង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ក្នុង​អំណាច​របស់​អ្នក​ឡើយ យើងជា​អ្នក​បួស​ក្នុង​សាសនា​នៃ​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ព្រះ​អង្គស្វែង​រក​នូវ​គុណ​ដ៏​ធំទ. ១១៦ ពួក​បុគ្គល​ដូច​យើង មិន​មែន​ជា​អ្នក​ទ្រទ្រង់​នូវ​សេចក្ដីវិនាសឡើយ។ ភ្នំ សមុទ្រ ស្ទឹង ផែនដី ទិសធំ​ទាំង ៤ ទិសតូច ទិសខាងក្រោម ភព ៣ ទាំង​អស់ ជា​របស់​មិនទៀង ត្រូវ រាគាទិក្កិលេស​បៀត​បៀន​ហើយ ម្នាលចិត្ត អ្នក​ទៅ​ក្នុង​ទីណា នឹងត្រេកអរ​សប្បាយ​បាន។ ម្នាល​ចិត្ត ថ្វឺយ ៗ អ្នក​នឹង​ធ្វើ​អំពើ​អ្វីដទៃ​ទៀត​ដល់​យើង ម្នាលចិត្ត យើងមិន​គួរ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាមអំណាច​អ្នក​ឡើយ (ដូច) បុគ្គល​មិនហ៊ានពាល់​ទៃ ដែល​មាន​មាត់​ទាំង​ពីរខាង ថ្វឺយ (រូបនេះ​) សឹងពេញ (ដោយ​របស់​មិនស្អាត) សម្រាប់​ហូរ​ចេញ​នូវ​វត្ថុមិនស្អាត តាម​មុខ​ដំបៅ​ទាំង ៩។ អ្នក​នៅ​ក្នុង​ផ្ទះ គឺគុហា ត្រេកអរ​ក្នុង​ញកភ្នំ កំពូលភ្នំ ជា​ទី​ដ៏ល្អតាមប្រក្រតី មាន​ព្រៃ​ដែល​ទឹកភ្លៀងថ្មីធ្លាក់​ចុះ ជា​ទី​ដែល​ពួក​ជ្រូក និងទ្រាយ ចុះឡើង​អាស្រ័យនៅ​ហើយ​នោះ។ ហ្វូងបក្សី (ក្ងោក) មាន​កខៀវល្អ មាន​សិរល្អ មាន​តួស្លាបល្អ មាន​រោមស្លាប​ដ៏​វិចិត្រល្អ មាន​សំឡេង​ស្រែកយំឮសូរពីរោះ​ក្រៃលែងនោះ នឹងត្រេកអរ​ចំពោះ​អ្នក​ចំរើន​ឈាន​ក្នុង​ព្រៃ (នោះឯង)។ទ. ១១៧ កាលភ្លៀង​បង្អុរចុះមក​ហើយ កាលស្មៅដុះ​ឡើង​ប្រវែង ៤ ធ្នាប់ កាលព្រៃមាន​សម្បុរ​ដូចមេឃ មាន​ផ្ការីក​ស្គុះស្គាយ​ហើយ យើង​ក៏ប្រហែល​នឹង​ដើម​ឈើ នឹងដេកត្រង់​ចន្លោះ​នៃព្រៃភ្នំ ឯកន្លែងដេក​របស់​យើងនោះ នឹងមាន​សម្ផ័ស្ស​ទន់​ដូច​ជាសំឡី។ បុរសជាឥស្សរៈ (ធ្វើ​ទាសកម្មករ ឲ្យ​លុះ​ក្នុង​អំណាច​ខ្លួន) យ៉ាង​ណា​មិញ (ម្នាល​ចិត្ត) យើង​នឹង​ធ្វើ​ (អ្នក​ឲ្យ​លុះ​ក្នុង​អំណាច) យ៉ាង​នោះ យើងបាន​បច្ច័យណា បច្ច័យនោះ សូម​ឲ្យ​ល្មមដល់​យើង (ម្នាលចិត្ត) ព្រោះ​ហេតុ​នោះ បុគ្គល​មិន​ខ្ជិលយ៉ាង​ណា យើង​នឹង​ធ្វើ​អ្នក​យ៉ាង​នោះ ឲ្យ​ដូច​ស្បែក​សំពោច ដែល​គេ​សម្លាប់​ល្អ​ហើយ។ បុរស​ជាឥស្សរៈ (ធ្វើ​ទាសកម្មករ ឲ្យ​លុះ​ក្នុង​អំណាចខ្លួន) យ៉ាង​ណា​មិញ យើង​នឹង​ធ្វើ​ (អ្នក​ឲ្យ​លុះ​ក្នុង​អំណាចខ្លួន​) ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ យើងបាន​បច្ច័យណា បច្ច័យនោះ សូម​ឲ្យ​ល្មម​ដល់​យើង (ម្នាល​ចិត្ត) យើង​នឹងដឹកនាំ​អ្នក​ឲ្យ​លុះ​ក្នុង​អំណាច​របស់​យើង ដោយ​សេចក្ដី​ព្យាយាម ដូចហ្មដំរី​ដ៏ប៉ិនប៉ៅ កាន់​កង្វេរ​ពង្រាប​ដំរីចុះ​ប្រេង។ យើងអាចដើរ​ទៅ​កាន់​ផ្លូវ​ដ៏​ក្សេម ដែល​ពួក​លោក​អ្នក​រក្សាចិត្ត ធ្លាប់​សេព​ហើយ​សព្វកាល ដោយ​សារអ្នក ដែល​ទូន្មាន​ល្អ​ហើយ តាំង​មាំ​ហើយ ដូចហ្មសេះ បង្ហាត់​សេះ (ឲ្យ​ទៅ​កាន់​ទីតាម​បំណង) ដោយ​សារ​សេះស្លូតត្រង់។ទ. ១១៨ (ហ្មដំរីចងក្រៀក) ដំរី​នឹងសសរ ដោយ​ខ្សែ​ដ៏មាំយ៉ាង​ណា យើង​នឹង​ចង​អ្នក​ទុក​ក្នុង​កម្មដ្ឋានារម្មណ៍ ដោយ​កំឡាំងភាវនា​យ៉ាង​នោះ​ដែរ (ម្នាលចិត្ត) អ្នក​នោះ ដែល​យើងគ្រប់​គ្រង​ហើយ ចំរើន​ល្អ​ហើយ ដោយ​សតិ នឹង​ទៅ​ជា​អ្នក​មាន​តណ្ហានិស្ស័យ​ជាដើម មិន​អាស្រ័យ​ក្នុង​ភព​ទាំង​ពួង​ឡើយ។ អ្នក​បើបាន​ផ្ដាច់​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ផ្លូវខុស ដោយ​ប្រាជ្ញា រួច​ផ្ទញ់​ផ្ទាល់​ដោយ​ព្យាយាម ឲ្យ​តម្កល់​នៅ​ក្នុង​ផ្លូវវិបស្សនាវិញ ហើយ​ឃើញ​នូវ​សេចក្ដីកើត សេចក្ដី​វិនាស និងសេចក្ដីចំរើន​នោះ នឹង​បាន​ជាទាយាទ នៃ​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គ​ពោល​ពាក្យ​ដ៏​ប្រសើរ។ ម្នាលចិត្ត អ្នក​ទង់​ទាញយើង ឲ្យ​លុះ​អំណាច​នៃ​វិបល្លាស ៤³²⁾ ដូច​ជា​កូនក្មេង​អ្នក​ស្រុក ក្រែង​អ្នក​បាន​សេពគប់​នឹង​ព្រះ​មហាមុនី ប្រកប​ដោយ​សេចក្ដីករុណា ជា​អ្នក​ផ្ដាច់​នូវ​ចំណង គឺ​សំយោជនៈ​ហើយឬ។ ម្រឹគ​មាន​សេរី ចូល​ទៅ​កាន់​ភ្នំ ជា​ទី​ត្រេកអរ ដេរដាស​ដោយ​របៀបពពក ក្នុង​ព្រៃ​ដ៏​វិចិត្រ​ល្អ យ៉ាង​ណា អ្នក​នឹងត្រេកអរ​ក្នុង​ភ្នំនោះ ដែល​មិនវឹកវរ ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ ម្នាល​ចិត្ត អ្នក​នឹង​វិនាសឥតមាន​សង្ស័យឡើយ។ទ. ១១៩ ម្នាលចិត្ត ជនប្រុសស្រី​ទាំង​ឡាយ​ណា ជា​អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាម​សេចក្ដីប្រាថ្នា ទៅ​តាមអំណាច​របស់​អ្នក រមែង​ទទួលសេចក្ដីសុខណា ជនប្រុស​ស្រី​ទាំង​នោះ ជា​អ្នក​ល្ងង់​ខ្លៅ ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​តាមអំណាច​នៃ​មារ ជា​អ្នក​ត្រេកអរ​នឹងភព ជា​សេវកៈ​របស់​អ្នក (រមែង​បាន​នូវ​សេចក្ដីសុខនោះ គឺសាមិសសុខ)។

ក្នុង​បញ្ញាសនិបាតនោះ ព្រះ​តាលបុដត្ថេរ អ្នក​បរិសុទ្ធ ១ អង្គ ពោល​នូវ​គាថា​ទាំង​ឡាយ ៥៥។

ទ. ១២០

[២៦៤] ពួក​យើង ជា​អ្នក​ប្រព្រឹត្តនៅ​ក្នុង​ព្រៃ ប្រព្រឹត្តបិណ្ឌបាត ត្រេកអរ​ក្នុង​វត្ថុ ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​បាត្រ ដោយ​ការ​ស្វែង​រក ជា​អ្នក​មាន​ចិត្តតាំង​មាំល្អខាង​ក្នុង ចូរ​ទំលាយ​នូវ​សេនា​របស់​មច្ចុ (កិលេស)។ ពួក​យើង ជា​អ្នក​ប្រព្រឹត្តនៅ​ក្នុង​ព្រៃ ប្រព្រឹត្តបិណ្ឌបាត ត្រេកអរ​ក្នុង​វត្ថុ​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​បាត្រ ដោយ​ការ​ស្វែង​រក ចូរ​កំចាត់​បង់​នូវ​សេនា​របស់​មច្ចុ ដូចដំរី​កំចាត់​កំចាយ​នូវ​ផ្ទះ​បបុស។ ពួក​យើង​ជា​អ្នក​ប្រព្រឹត្តនៅ​ក្រោមម្លប់​ឈើ មាន​ព្យាយាមប្រព្រឹត្ត​ទៅ​រឿយ ៗ ត្រេកអរ​ក្នុង​វត្ថុ​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​បាត្រ ដោយ​ការ​ស្វែង​រក ជា​អ្នក​មាន​ចិត្តតាំង​មាំល្អខាង​ក្នុង ចូរ​ទំលាយនូវ​សេនា​របស់​មច្ចុ។ ពួក​យើងជា​អ្នក​ប្រព្រឹត្តនៅ​ក្រោមម្លប់​ឈើ មាន​ព្យាយាម​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​រឿយ ៗ ត្រេកអរ ក្នុង​វត្ថុ​ដែល​មាន​នៅ​ក្នុង​បាត្រ ដោយ​ការ​ស្វែង​រក ចូរកំចាត់​បង់​នូវ​សេនា​របស់​មច្ចុ ដូចដំរីកំចាត់​បង់​នូវ​ផ្ទះ​បបុស។ (នែ​ស្រី​ផ្កា​មាស) ថ្វឺយ នាងរាប់​អានខ្លួន​អ្នក​ដទៃ ដែល​ជាខ្ទម គឺ​រាង​ឆ្អឹង​បែប​ចំអឹង ៗ មាន​សាច់ និងសរសៃរួបរឹត​ហើយ ពេញ (ដោយ​គ្រឿង​មិនស្អាត) មាន​ក្លិនស្អុយ។ ម្នាលនាងមាន​ពកឰ​ដ៏ទ្រូង​ដូចបិសាច ក្នុង​កាយ​របស់​នាង ដែល​ពេញ​ដោយ​លាមក ស្រោប​ដោយ​ស្បែក (នេះ​) មាន​ទ្វារសម្រាប់​បង្ហូរចេញ ៩ តែងហៀរហូរ​គ្រប់​ពេល។ទ. ១២១ ភិក្ខុ​គប្បី​វៀរបង់​នូវ​សរីរៈ​នាង ដែល​មាន​មុខហូរ ៩ មាន​ក្លិនអាក្រក់ បុគ្គល​អ្នក​ចង់​ស្អាត ដើរវាងគូថៈ យ៉ាង​ណា​មិញ ភិក្ខុ​ចៀស​វាងនូវ​សរីរៈ​របស់​នាង ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ អាត្មា​ដឹង​នូវ​សរីរៈ​នោះ យ៉ាង​ណា បើមហា​ជនដឹង​នូវ​សរីរៈ​នោះ យ៉ាង​នោះ គប្បី​តែចៀស​វាង​សរីរៈ​នោះ អំពីចម្ងាយ ដូចគេ​ចៀសវាង​កន្លែងគូថៈ ក្នុង​កាល​ដែល​ភ្លៀងបង្អុរចុះ។

បពិត្រ​សមណៈ លោក​មាន​ថេរវាចា​យ៉ាង​ណា បពិត្រ​លោក​អ្នក​មាន​ព្យាយាម​ច្រើន ហេតុនុ៎ះ ក៏​យ៉ាង​នឹងមែន​ហើយ តែគង់​មាន​ជនពួក​ខ្លះ លិចនៅ​ក្នុង​សរីរៈ​នុ៎ះដែរ ដូច​គោចាស់​លិចនៅ​ក្នុង​ភក់។

នរណាសំគាល់​ដើម្បី​ជ្រលក់​នូវ​អាកាស​ដោយ​រមៀត ឬ​ដោយ​គ្រឿង​ជ្រលក់​ឯ​ទៀត ការ​ងារ​របស់​បុគ្គល​នោះ នាំឲ្យ​តែកើត​សេចក្ដី​លំបាកទេ។ ចិត្ត​ដែល​តម្កល់​នៅ​ល្អ​ក្នុង​សន្ដាននោះ ក៏ស្មើគ្នា​នឹងអាកាស នាង​កុំត្រេកអរ (នឹងយើង) ដោយ​ចិត្ត​លាមក ដូច​សត្វ​ស្លាប (មមាច) ត្រេកអរ​នឹងគំនរភ្លើង​ឡើយ។ នាង​ចូរ​មើលរាង​កាយ​ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​វិចិត្រ​ហើយ ជា​ទីប្រជុំ​នៃដំបៅ ដែល​ឆ្អឹង ៣០០ កំណាត់ ផ្គុំគ្នា​ហើយ ឈឺជា​និច្ច ដែល​ពួក​ជន​ពាល​ប្រាថ្នា​ដោយ​ច្រើន សេចក្ដី​ទៀង​ទាត់ និង​ការ​មាំមួន​របស់​រាង​កាយ​នេះ មិន​មាន​ឡើយ។

កាលព្រះ​សារីបុត្ត បរិបូណ៌​ដោយ​អាការ​ដ៏​ច្រើន បរិនិព្វាន​ហើយ សេចក្ដីស្ញប់​ស្ញែង សេចក្ដី​ព្រឺរោម ក៏កើតមាន​ឡើង​ថា។ទ. ១២២ ឱហ្ន៎ សង្ខារ​ទាំង​ឡាយ មិន​ទៀងទេ មាន​ការ​កើត​ឡើង និង​ការ​វិនាស​ទៅ​ជាធម្មតា កើត​ឡើង​ហើយ​តែងរលត់​វិញ ការ​រម្ងាប់​នូវ​សង្ខារ​ទាំង​នោះ ទើបនាំ​មក​នូវ​សុខ។ ពួក​ព្រះ​យោគីណា ពិចារណា​ឃើញច្បាស់​នូវ​ខន្ធ​ទាំង ៥ ថា​ជា​របស់​ដទៃ ទាំង​មិន​មែន​ជា​របស់​ខ្លួន ពួក​ព្រះ​យោគី​នោះ តែងចាក់​ធ្លុះ​នូវ​ធម៌​ដ៏សុខុមបាន ដូច​បុគ្គល​បាញ់​ចុង​រោមកន្ទុយ​ដោយ​ព្រួញ។ មួយ​ទៀត ពួក​ព្រះ​យោ​គីណា ពិចារណា​ឃើញច្បាស់​នូវ​សង្ខារ​ទាំង​ឡាយ ថា​ជា​របស់​ដទៃ ទាំង​មិន​មែន​ជា​របស់​ខ្លួន ពួក​ព្រះ​យោគីនោះ ឈ្មោះ​ថា បាន​ចាក់​ធ្លុះ​នូវ​ធម៌​ដ៏ល្អិត ដូច​បុគ្គល​បាញ់​ចុង​រោមកន្ទុយ ដោយ​ព្រួញ។

(ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​ស្មារតី គប្បី​វៀរ ដើម្បី​លះ​បង់​នូវ​កាមរាគៈ ដូច​ជាគេ​បោះ ឬពួយ​នឹងលំពែង ទំលុះពីលើ​មកក្រោម ពុំនោះ​សោត ដូច​ជាគេ​លត់​ភ្លើង កំពុងឆេះឰ​ដ៏ក្បាល)។ ភិក្ខុ​អ្នក​មាន​ស្មារតី គប្បី​វៀរ ដើម្បី​លះ​បង់​នូវ​ភវរាគៈ ដូច​ជាគេ​បោះ ឬពួយ​នឹង​លំពែង ទំលុះពីលើ​មកក្រោម ពុំនោះ​សោត ដូច​ជាគេ​លត់​ភ្លើង ដែល​កំពុងឆេះ​ឰ​ដ៏ក្បាល។

ខ្ញុំ​លុះព្រះ​សាស្ដាចារ្យ ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្រះ​កាយអប់​រំ​ហើយ ព្រះ​អង្គ​ទ្រទ្រង់​នូវ​សរីរៈ​ជា​ទីបំផុត ទ្រង់​បាន​ដាស់​តឿន​ហើយ ក៏​ញ៉ាំង​មិគារមាតុប្រាសាទ ឲ្យ​កក្រើកបាន ដោយ​ចុង​មេជើង។ទ. ១២៣ បុគ្គល​ប្រារព្ធការ​ងារណា​មួយ ធូរ ៗ ឬ​ដោយ​កំឡាំង​ព្យាយាម​ស្ដួចស្ដើង មិន​ងាយ​បាន​ដល់​ព្រះ​និព្វាន ដែល​ជា​គ្រឿង​រួច​ចាក​គន្ថធម៌​ទាំង​ពួង​ទេ។ ភិក្ខុ​កំលោះនេះ​ក្ដី បុរស​ដ៏​ឧត្តមនេះ​ក្ដី បាន​ឈ្នះនូវ​មារ ព្រម​ទាំង​សេនា​នៃ​មារ ហើយ​ទ្រទ្រង់​នូវ​រាង​កាយជា​ទីបំផុតបាន។

ផ្លេកបន្ទោរ​ទាំង​ឡាយ រមែង​ធ្លាក់​ក្នុង​ចន្លោះ​នៃ​ភ្នំ​ឈ្មោះ​វេភារៈ និងភ្នំ​ឈ្មោះ​បណ្ឌវៈ ឯបុត្រ​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ ជាតាទិបុគ្គល រកបុគ្គល​ប្រៀបស្មើ​មិន​បាន លោក​នៅ​ក្នុង​ចន្លោះភ្នំ រមែង​ដុត (នូវ​ធម៌​ជា​សត្រូវ)។ មហាព្រហ្ម ថ្វាយ​បង្គំ​ហើយ នូវ​មុនិ​អ្នក​ស្ងប់​ស្ងាត់ ត្រេកអរ​នឹង​ការ​ស្ងប់​រម្ងាប់ នៅ​ក្នុង​សេនាសនៈ​ដ៏​ស្ងាត់ ជាទាយាទ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​ដ៏​ប្រសើរ។ ម្នាលព្រាហ្មណ៍ អ្នក​ចូរថ្វាយ​បង្គំ​ព្រះ​កស្សបៈ ជាមុនិ អ្នក​ស្ងប់​ស្ងាត់ ត្រេកអរ​នឹង​ការ​ស្ងប់​ស្ងាត់ នៅ​ក្នុង​សេនាសនៈ​ដ៏​ស្ងាត់ ជាទាយាទ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​ដ៏​ប្រសើរចុះ។ បើ​បុគ្គល​ណា ទៅ​យកកំណើតជាព្រាហ្មណ៍គ្រប់ ៗ ជាតិ អស់ ១០០ ជាតិ បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថាព្រាហ្មណ៍ បរិបូណ៌​ដោយ​វេទ ក្នុង​ពួក​មនុស្ស​រឿយ ៗ។ តែ​បើ​ទុក​ជាព្រាហ្មណ៍នោះ ជា​អ្នក​ចេះចាំមន្ដ ដល់​នូវ​ត្រើយ​នៃវេទ​ទាំង ៣ ក៏​ដោយ​ចុះ ក៏នៅ​តែមិនដល់​មួយចំណិត​នៃចំណែក ដែល​គេ​ចែក ១៦ ៗ ដង នៃ​ការ​ថ្វាយ​បង្គំ​ចំពោះ​ព្រះ​មហាកស្សបត្ថេរនុ៎ះឡើយ។ទ. ១២៤

ភិក្ខុ​ណាបាន​វិមោក្ខ ៨ ក្នុង​វេលាមុនភត្ត ជាអនុលោមបដិលោម លុះចេញ​ចាក​និរោធសមាបត្តិនោះ​ហើយ ទើបទៅ​ដើម្បី​បិណ្ឌបាត ម្នាលព្រាហ្មណ៍ អ្នក​ចូរត្រេកអរ​នឹងភិក្ខុ​បែបនោះ អ្នក​កុំ​គាស់​រំលើង​ខ្លួន​ឡើយ អ្នក​ចូរធ្វើ​ចិត្ត​ឲ្យ​ត្រេកអរចំពោះ​ព្រះ​អរហន្ដ ជាតាទិបុគ្គល ចូរ​ប្រណម្យ​អញ្ជលី ថ្វាយ​បង្គំឲ្យ​ឆាប់ កុំឲ្យ​ក្បាល​អ្នក​បែកជា ៧ ភាគឡើយ។ បោដិ្ឋលភិក្ខុ​នោះ ត្រូវចំណង គឺសង្សារវដ្ដរួបរឹត​ហើយ មិន​បាន​ឃើញ​នូវ​ព្រះ​សទ្ធម្ម ស្ទុះទៅ​រក​មិច្ឆាជីវៈ ជា​ផ្លូវ​ដែល​មិន​គួរ​ទៅ ជា​ផ្លូវវៀច ផ្លូវអាក្រក់។ តុច្ឆបោដ្ឋិលភិក្ខុ ងប់​ចុះ​ក្នុង​សង្ខារ (ដែល​ច្រឡំ​ដោយ​កិលេស ជា​គ្រឿង​មិនស្អាត) លិច​ចុះ​ក្នុង​លាភៈ និងសក្ការៈ ដូច​ជាដង្កូវប្រឡាក់​ដោយ​លាមក។

អ្នកចូរមើលព្រះ​សារីបុត្ត​ដ៏​មាន​អាយុនេះ លោក​ជា​អ្នក​ឃើញ​ដោយ​ប្រពៃ ជា​អ្នក​ផុត​ចាក​ចំណែក​ទាំង​ពីរ³³⁾ ជា​អ្នក​មាន​ចិត្តតម្កល់​មាំ​ក្នុង​សន្តាន មិន​មាន​សរ គឺ​រាគៈ​ជាដើម មាន​សំយោជនៈ​អស់​ហើយ បាន​សម្រេច​វិជ្ជា ៣ ញ៉ាំង​មច្ចុរាជឲ្យ​វិនាស ជា​ទក្ខិណេយ្យ​បុគ្គល ជា​បុញ្ញក្ខេត្ត​ដ៏​ប្រសើរ របស់​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ។

ពួក​ទេវតាជា​ច្រើន ចំនួនមួយម៉ឺនអង្គ មាន​ឫទ្ធិ៍ មាន​យស ទេវតា​ទាំង​អស់​នុ៎ះ ទាំង​ពួក​ព្រហ្មបុរោហិត ឈរប្រណម្យនមស្ការ​ព្រះ​មោគ្គល្លានទ. ១២៥ថា បពិត្រ​លោក​ជា​បុរស​អាជានេយ្យ យើង​ខ្ញុំ​សូមនមស្ការ​ចំពោះ​លោក បពិត្រ​លោក​ជា​បុរស​ដ៏​ឧត្តម យើង​ខ្ញុំ​សូម​នមស្ការ​ចំពោះ​លោក បពិត្រ​លោកនិទ៌ុក្ខ លោក​មាន​អាសវៈ​អស់​ហើយ លោក​ជា​ទក្ខិណេយ្យបុគ្គល។

(ព្រះ​មោគ្គល្លាន) ដែល​នរ​ជន និង​ទេវតា បូជា​ហើយ លោកកើត (ដោយ​អរិយ​ជាតិ) ជា​អ្នក​គ្រប​សង្កត់​នូវ​សេចក្ដីស្លាប់​បាន មិន​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​សង្ខារ ដូច​ជាផ្កាឈូកស មិន​ប្រឡាក់​ដោយ​ទឹក។

ព្រះ​មោគ្គល្លានណា ជ្រាប​នូវ​ឱកាសលោកមួយពាន់ ក្នុង​កាលមួយរំពេច ព្រះ មោគ្គល្លាននោះ ស្មើ​នឹងមហាព្រហ្ម ជា​អ្នក​ស្ទាត់​ក្នុង​ឥទ្ធិគុណ និងចុតូបបាតៈ លោក​ជា​ភិក្ខុ​ឃើញពួក​ទេវតា​ក្នុង​កាល​គួរ។

ព្រះ​សារីបុត្តត្ថេរ (ប្រសើរ) ដោយ​ប្រាជ្ញា ដោយ​សីល ដោយ​ឧបសមៈ ទុក​ជា​ភិក្ខុ​ណា ជា​អ្នក​ដល់​នូវ​ត្រើយ ភិក្ខុ​នោះ គប្បី​ជា​អ្នក​មាន​គុណយ៉ាង​ក្រៃលែង ដូច្នេះ​ឯង។

ចំណែកអាត្មា អាច​និមិ្មត​នូវ​អត្តភាព​មួយសែនកោដិ​បាន ដោយ​មួយរំពេច ជា​អ្នក​ឈ្លាសវៃ​ក្នុង​ឫទ្ធិ៍ គឺ​ការ​ធ្វើ​ផ្សេង ៗ ជា​អ្នក​ស្ទាត់​ជំនាញ​ក្នុង​ឫទ្ធិ៍។ អាត្មា​ជាមោគ្គល្លានគោត្រ ដល់​នូវ​ទីបំផុត​ដោយ​សមាធិ និងភាវៈ ស្ទាត់​ក្នុង​វិជ្ជា ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ មាន​ឥន្រ្ទិយតាំង​មាំ ក្នុង​សាសនា (នៃ​ព្រះ​សាស្ដា) ប្រាស​ចាក​តណ្ហានិស្ស័យជាដើម បាន​កាត់​នូវ​ចំណង គឺ​កិលេស ដូចដំរីផ្ដាច់​ទន្លីង ដែល​គេ​ធ្វើ​ដោយ​វល្លិ៍ស្អុយ។

ទ. ១២៦

ព្រះ​សាស្ដា ខ្ញុំ​បំរើ​ហើយ។បេ។ តណ្ហា ដែល​ជាធម្មជាតិនាំសត្វ​ទៅ​កាន់​ភព ខ្ញុំ​បាន​ដក​ហើយ។ កុលបុត្រ ចេញ​ចាក​ផ្ទះ​ហើយ​ទៅ​បួស ក្នុង​សំណាក់​បុគ្គល​មិន​មា​នផ្ទះ ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ណា ប្រយោជន៍ជា​គ្រឿង​អស់​សំយោជនៈ​គ្រប់​យ៉ាង​នោះ ក៏​ខ្ញុំ​បាន​សម្រេច​ហើយ។ ទុស្សីមារ បៀត​បៀន​នូវ​ព្រាហ្មណ៍ គឺអគ្គសាវ័កឈ្មោះ វិធូរៈ​ផង នូវ​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់​ព្រះ​នាម​កក្កុសន្ធៈ​ផង ហើយឆេះនៅ​ក្នុង​នរក​ណា នរកនោះ ដូចម្ដេចទៅ។ ទុស្សីមារ បៀត​បៀន​នូវ​ព្រាហ្មណ៍ គឺសាវ័កឈ្មោះ វិធូរៈ​ផង នូវ​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់​ព្រះ​នាម​កក្កុសន្ធៈ​ផង ហើយឆេះនៅ​ក្នុង​នរក​ណា នរក​នោះ ប្រាកដដូច្នេះ គឺកង្វារដែក ១០០ កើតវេទនាផ្សេង ៗ គ្នា គ្រប់​យ៉ាង។ ភិក្ខុ​ណាជាសាវ័ក​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ដឹងជាក់​លាក់​នូវ​ផល​នៃកម្មនោះ ម្នាល​មារ​មាន​ចិត្តខ្មៅ អ្នក​បៀត​បៀន​នូវ​ភិក្ខុ​បែបនោះ​ហើយ នឹងដល់​នូវ​សេចក្ដី​ទុក្ខ​មិន​ខាន។ វិមាន​ទាំង​ឡាយ​ណា តាំង​នៅ​អស់​មួយកប្ប ឋិត​នៅ​ក្នុង​កណ្ដាល​សាគរ មាន​ពណ៌​ដូច​ជាកែវពិទូរ្យ​ដ៏រុង​រឿង មាន​ពន្លឺភ្លឺផ្លេក មាន​ពួក​ស្រីអប្សរ​ដ៏​ច្រើនមាន​វណ្ណៈ​ផ្សេង ៗ រាំ​ក្នុង​វិមាន​ទាំង​នោះ ភិក្ខុ​ណាដឹងជាក់​លាក់​នូវ​ផល​នៃ​កម្ម​នោះ។បេ។ ម្នាលមារមាន​ចិត្តខ្មៅ អ្នក​នឹងដល់​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ។ទ. ១២៧

មួយ​ទៀត ភិក្ខុ​ណាដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ជាម្ចាស់ ទ្រង់​ដាស់​តឿន​ហើយ កាល​ភិក្ខុ​សង្ឃកំពុងមើល (ភិក្ខុ​នោះ​) បាន​ធ្វើ​មិគារមាតុប្រាសាទ ឲ្យ​កក្រើកញាប់​ញ័រ ដោយ​ចុង​មេជើង។ ភិក្ខុ​ណាដឹងជាក់​លាក់​នូវ​ផល​នៃកម្មនោះ​បាន។បេ។ ម្នាលមារមាន​ចិត្ត​ខ្មៅ អ្នក​នឹងដល់​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ។ ភិក្ខុ​ណាធ្វើ​វេជយន្ដប្រាសាទ ឲ្យ​កក្រើកញាប់​ញ័រ ដោយ​ចុង​មេជើង ភិក្ខុ​នោះ ជា​អ្នក​អង់​អាច​ដោយ​កំឡាំងឫទ្ធិ៍ ធ្វើ​ពួក​ទេវតាឲ្យ​សង្វេគ​ហើយ។ ភិក្ខុ​ណាដឹងជាក់​លាក់​នូវ​ផល​នៃកម្មនុ៎ះបាន។បេ។ ម្នាលមារ​មាន​ចិត្ត​ខ្មៅ អ្នក​នឹងដល់​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ។ ភិក្ខុ​ណា (គង់​លើ​) វេជយន្ដប្រាសាទ ភិក្ខុ​នោះ ក៏សួរសក្ក​ទេវរាជថា ម្នាលអាវុសោ អ្នក​ដឹង​នូវ​ការអស់ និង​ការ​ផុត​ស្រឡះ​ចាក​តណ្ហាដែរឬទេ សក្កទេវរាជ លុះព្រះ​ថេរៈ​សួរប្រស្នា​ហើយ ក៏ឆ្លើយ​ដោះ​ស្រាយ​តាមសេចក្ដីពិតដល់​លោក ភិក្ខុ​ណា​ដឹង​ជាក់​លាក់​នូវ​ផល​នៃកម្មនុ៎ះ។បេ។ ម្នាលមារ មាន​ចិត្តខ្មៅ អ្នក​នឹង​ដល់​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ។ ភិក្ខុ​ណាជា​បុគ្គល​ក្លៀវក្លា សួរប្រស្នា​នឹងព្រហ្ម​ក្នុង​សភាឈ្មោះ​សុធម្មាថា ម្នាលអាវុសោ សេចក្ដីយល់​ណា​របស់​អ្នក ដែល​មាន​ហើយ ក្នុង​កាលពី​ដើម សេចក្ដីយល់​របស់​អ្នក​នោះ នៅ​ដូច​ថ្ងៃ​នេះ​ឬ អ្នក​ឃើញពន្លឺរស្មី (នៃ​ព្រះ​មាន​បុណ្យ និងសាវ័ក) គ្រប​សង្កត់​ក្នុង​ព្រហ្មលោកដែរឬទេ ព្រហ្ម លុះព្រះ​ថេរៈ​សួរប្រស្នា​ហើយ ក៏ឆ្លើយដោះសារ តាម​សេចក្ដីពិតដល់​លោកថាទ. ១២៨

បពិត្រ​លោកនិទ៌ុក្ខ សេចក្ដីយល់​ណារបស់​ខ្ញុំ ដែល​មាន​ហើយ ក្នុង​កាលពីដើម សេចក្ដីយល់​របស់​ខ្ញុំ​នោះ មិន​មាន​ទេ។ ខ្ញុំ​ឃើញ​ពន្លឺរស្មី (របស់​ព្រះ​មាន​បុណ្យ និងសាវ័ក) គ្រប​សង្កត់​ក្នុង​ព្រហ្ម​លោក ខ្ញុំ​នោះ​នឹងលះ​បង់​នូវ​ពាក្យ​របស់​ខ្ញុំ ដែល​យល់​ឃើញថា អាត្មា​អញជា​បុគ្គល​ទៀង​ទាត់ (នោះ​) ក្នុង​ថ្ងៃ​នេះ​ហើយ។ ភិក្ខុ​ណាដឹងជាក់​លាក់​នូវ​ផល​នៃកម្មនោះ។បេ។ ម្នាលមារ​មាន​ចិត្តខ្មៅ អ្នក​នឹងដល់​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ។ ភិក្ខុ​ណាបាន​ឃើញកំពូល​ភ្នំមហា​សិនេរុផង ឃើញជម្ពូទ្វីបផង ឃើញបុព្វវិទេហទ្វីបផង ឃើញពួក​មនុស្ស​ដេក​លើ​ផែន​ដី (នៅ​ក្នុង​អបរគោយានទ្វីប និងឧត្តរកុរុទ្វីប) ផង ដោយ​ឈានវិមោក្ខ ភិក្ខុ​ណាដឹង​ជាក់​លាក់​នូវ​ផល​នៃកម្មនោះ។បេ។ ម្នាលមារ​មាន​ចិត្តខ្មៅ អ្នក​នឹងដល់​នូវ​សេចក្ដីទុក្ខ។ ធម្មតាភ្លើងមិន​ដែល​គិតថា អញ​នឹងឆេះរលាក​មនុស្សពាលទេ តែប្រសិន​ជា​មនុស្ស​ពាលពាល់​ភ្លើង​ដែល​ឆេះ​ហើយ (ភ្លើង) ក៏ឆេះរលាកនូវ​បុគ្គល​ពាល​នោះ​ឯង ម្នាលមារ អ្នក​បៀត​បៀន​នូវ​ព្រះ​តថាគត​នោះ មុខជានឹងឆេះរលាកខ្លួន​ឯងវិញ ដូច​មនុស្ស​ពាល​ពាល់​ភ្លើង យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ ម្នាល​មារមាន​ចិត្តបាប មារ​ឯង បៀត​បៀន​នូវ​ព្រះ​តថាគត​នោះ មុខជានឹង​បាន​សោយបាប អ្នក​សំគាល់​ថា បាប​នឹងមិនឲ្យ​ផលដល់​អញឬអ្វី។ទ. ១២៩

ម្នាលមារ​មាន​ចិត្ត​លាមក បាប​របស់​អ្នក​កាល​ធ្វើ រមែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ (មិន​ជា​ប្រយោជន៍) អស់​កាល​ដ៏យូរ ម្នាលមារ អ្នក​ចូរនឿយណាយចាក​បុគ្គល​អ្នក​ត្រាស់​ដឹង នូវ​សច្ចៈ​ទាំង ៤ ប្រការ អ្នក​កុំ​ធ្វើ​នូវ​សេចក្ដីប៉ុនប៉ង ដើម្បី​បៀត​បៀនភិក្ខុ​ឡើយ។

ភិក្ខុ (មោគ្គល្លានត្ថេរ) បាន​គំរាមមារ ក្នុង​ភេសកឡាវ័ន​ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ​ហើយ មារ ជាយក្ខនោះ ក៏អាក់​អន់​ចិត្ត ហើយបាត់​ទៅ​ក្នុង​ទី​នោះ​ឯង ព្រោះ​ហេតុ​តែ​សេចក្ដី​គំរាម (នៃ​ព្រះ​មោគ្គល្លាន)។

ឮថា ព្រះ​មហាមោគ្គល្លានត្ថេរមាន​អាយុ បាន​សំដែងនូវ​គាថា​ទាំង​ឡាយ ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ​ឯង។

ព្រះ​មោគ្គល្លានត្ថេរ មាន​ឫទ្ធិច្រើន តែ​មួយ​អង្គ​ឯង សំដែងនូវ​គាថា​ទាំង​ឡាយ ក្នុង​សដ្ឋិកនិបាត គាថា​ទាំង​នោះ មាន​ចំនួន ៦៨ គាថា។

ទ. ១៣០

[២៦៥] វិតក្កៈ​ទាំង​ឡាយ​នេះ ជាសភាវៈ​ឃ្នើសឃ្នង ព្រោះជា​របស់​លាមក តែង​គ្រប​សង្កត់​អាត្មា​អញ ដែល​ចេញ​ចាក​ផ្ទះ បួស​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា (ដូច) ពួក​ខ្មាន់​ធ្នូ​ដ៏​ប្រសើរ ជា​កូន​អ្នក​ខ្ពង់​ខ្ពស់ សិក្សាស្ទាត់​ហើយ មាន​ធ្នូ​ដ៏មាំ គប្បី​បាញ់​ប្រសាច​នូវ​ព្រួញ ទាំង​ពាន់​ជុំវិញ​ខ្លួន (សត្រូវ) មិន​ឲ្យ​រត់​រួច​បាន។ បើពួក​ស្រី​ប៉ុណ្ណេះ (ឬ) លើ​សជាងនេះ នឹងមក ក៏គង់​បៀត​បៀនអាត្មា​អញមិន​បាន (ព្រោះ) អាត្មា​អញ​បាន​តាំង​មាំនៅ​ក្នុង​ធម៌​ទាំង​ឡាយ​ហើយ។ ព្រះ​ពុទ្ធដីកា​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ជាអាទិច្ចពន្ធុ អាត្មា​អញ​បាន​ស្ដាប់​ម្ដង​ហើយ ចិត្ត​របស់​អាត្មា​អញត្រេកអរ​ក្នុង​ផ្លូវ​ជា​ទីទៅ​កាន់​ព្រះ​និព្វាន​នោះ​ហើយ។ ម្នាល​មារលាមក បើ​អ្នក​ចូលមក​បំបាក់​យើង ដែល​កំពុងចុះចិត្តស៊ប់​ក្នុង​វិបស្សនា​យ៉ាង​នេះ អ្នក​មិន​បាន​ឃើញផ្លូវ​របស់​យើង យ៉ាង​ណា យើង​នឹង​ធ្វើ​អ្នក​ឲ្យ​ដល់​នូវ​សេចក្ដី​ស្លាប់ យ៉ាង​នោះ​ដែរ។

បុគ្គល​ណា លះ​បង់​នូវ​សេចក្ដីអផ្សុក នូវ​សេចក្ដីត្រេកអរ នូវ​សេចក្ដីត្រិះ​រិះ ដែល​អាស្រ័យ​នូវ​ផ្ទះ ដោយ​ប្រការ​ទាំង​ពួង មិន​ធ្វើ​នូវ​សេចក្ដីប្រាថ្នា​ក្នុង​វត្ថុណា​មួយ ជា​អ្នក​មិន​មាន​សេចក្ដីប្រាថ្នា ព្រោះមិន​មាន​សេចក្ដីប្រាថ្នា បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថាភិក្ខុ។ទ. ១៣១ ក្នុង​លោក​នេះ វត្ថុណា​មួយ នៅ​លើ​ផែនដីក្ដី លើ​អាកាសក្ដី ដែល​រាប់​ចូល​ក្នុង​ភព ៣ មាន​សភាវៈ​វិនាស​ទៅ វត្ថុ​ទាំង​អស់​នោះ ជា​របស់​មិនទៀង រមែង​ទ្រុឌ​ទ្រោមទៅ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ រមែង​យល់​ច្បាស់​យ៉ាង​នេះ។ ពួក​ជនរមែង​ជាប់​ចំពាក់​ក្នុង​ឧបធិ គឺរូប និង​សំឡេង ដែល​ឃើញ​ហើយ ឮ​ហើយ​ផង គឺក្លិន រស និងផោដ្ឋព្វៈ ដែល​ទង្គិច​ហើយ ប៉ះពាល់​ហើយ​ផង អ្នក​ចូរ​ជា​បុគ្គល​មិន​មាន​សេចក្ដីញាប់​ញ័រ បន្ទោ​បង់​នូវ​សេចក្ដីប្រាថ្នា ក្នុង​កាម​ទាំង​នោះ​ចេញ ព្រោះបុគ្គល​ណា មិន​ជាប់​ក្នុង​កាមគុណ​នុ៎ះ ពួក​អ្នក​ប្រាជ្ញទើបហៅ​បុគ្គល​នោះ ថា​ជាមុនី។ បុគ្គល​អន្ធពាល មាន​វិតក្កៈ អាស្រ័យ​នូវ​ទិដ្ឋិ ៦៨ រមែង​ជា​អ្នក​តាំង​នៅ​មាំ​ហើយ​ក្នុង​អធម៌ ព្រោះ​តែខ្លួន​ជាបុថុជ្ជន បុគ្គល​ណាមិនលុះ​ក្នុង​ពួក​នៃមិច្ឆាទិដ្ឋិ ក្នុង​វត្ថុ​ណា​មួយ ទាំង​ជា​អ្នក​មិន​និយាយអាក្រក់ បុគ្គល​នោះ ឈ្មោះ​ថាភិក្ខុ។ អ្នក​ប្រាជ្ញ​មាន​ចិត្តតម្កល់​មាំ អស់​កាល​យូរ​ហើយ ជា​អ្នក​មិនកុហក មាន​ប្រាជ្ញាល្អិត មិន​មាន​តណ្ហា ជា​អ្នក​បរិបូណ៌​ដោយ​មោនេយ្យធម៌ រំលត់​កិលេស ហើយបាន​សម្រេច​នូវ​សន្ដបទ ព្រោះ​អាស្រ័យ (ព្រះ​និព្វាន​) រង់​ចាំ​តែបរិនិព្វាន​កាល។ទ. ១៣២ ម្នាល​អ្នក​ជាគោត្រ​នៃ​ព្រះ​គោតម អ្នក​ចូរ​លះ​បង់​នូវ​មានះផង ចូរលះ​បង់​នូវ​ផ្លូវ​នៃ​មានះ កុំឲ្យ​មាន​សេសសល់​ផង (ព្រោះ) បុគ្គល​ជ្រប់​នៅ​ក្នុង​ផ្លូវ​នៃមានះ​ហើយ រមែង​មាន​សេចក្ដីក្ដៅ​ក្រហាយ អស់​កាល​យូរ។ ពួក​សត្វ​ដែល​ត្រូវសេចក្ដី​លុប​គុណ​គ្រប​សង្កត់ ត្រូវមានះ​បៀត​បៀន​ហើយ រមែង​ធ្លាក់​ទៅ​ក្នុង​នរក ពួក​ជន​ដែល​មានះបៀត​បៀន​ហើយ រមែង​ទៅ​កើត​ក្នុង​នរក សោក​សៅ​អស់​កាលយូរ។ ភិក្ខុ​អ្នក​ឈ្នះកិលេស​ដោយ​មគ្គ អ្នក​ប្រតិបត្តិ​ដោយ​ប្រពៃ រមែង​មិន​សោកសៅ​ក្នុង​កាល​ណាម្ដងឡើយ ភិក្ខុ​ណាបាន​នូវ​កិត្តិយស​ផង បាន​នូវ​សេចក្ដីសុខផង ពួក​បណ្ឌិត​តែងហៅភិក្ខុ​នោះ ថា​ជា​អ្នក​ឃើញធម៌​ដោយ​ពិត។ ហេតុ​នោះ ភិក្ខុ​អ្នក​មិនរឹងរូស មាន​ព្យាយាម​ក្នុង​សាសនា​នេះ លះ​បង់​នូវ​នីវរណៈ​ទាំង​ឡាយ ជា​អ្នក​បរិសុទ្ធ លះ​បង់​នូវ​មានះ មិន​ឲ្យ​មាន​សេសសល់ រមែង​ជា​អ្នក​ធ្វើ​នូវ​ទីបំផុត​នៃវិជ្ជា ជា​អ្នក​ស្ងប់​រម្ងាប់​កិលេស។

ទ. ១៣៣

ខ្ញុំ​ក្ដៅក្រហាយ ចិត្ត​របស់​ខ្ញុំ​អន្ទះអន្ទែង ព្រោះ​តែកាមរាគៈ បពិត្រ​ព្រះ​អានន្ទ ជាគោតមគោត្រ សូមលោកមេត្តាសំដែងនូវ​ធម៌ ជា​គ្រឿង​ញ៉ាំង​កាមរាគៈ​នោះ ឲ្យ​រលត់ ដោយ​សេចក្ដីអនុគ្រោះចុះ។

ចិត្ត​របស់​លោកអន្ទះអន្ទែង ព្រោះ​តែវិបល្លាស​នៃសញ្ញា លោក​ចូរលះ​បង់​នូវ​សុភនិមិត្ត ដែល​ប្រកប​ដោយ​កាមរាគៈ​ចោលចេញ។ លោក​ចូរចំរើន​ឯកគ្គតា​ចិត្ត ឲ្យ​តម្កល់​មាំល្អ ក្នុង​អសុភសញ្ញា ទាំង​កាយគតាសតិ ក៏ចូរ​ឲ្យ​មាន​ដល់​លោក លោក​ចូរមាន​សេចក្ដីនឿយណាយឲ្យ​ច្រើនចុះ។ ចូរចំរើន​អនិមិត្ត គឺ អនិច្ចានុបស្សនា ចូរ​ផ្ដាច់​នូវ​មានានុស័យ តទៅ លោក​នឹង​បាន​ស្ងប់​រម្ងាប់ ព្រោះ​លះ​បង់​មានះ។ បុគ្គល​មិន​គប្បី​ញ៉ាំង​ខ្លួន​ឲ្យ​ក្ដៅក្រហាយ ដោយ​វាចាណា គប្បី​ពោល​តែវាចា​នោះ បុគ្គល​មិន​គប្បី​បៀត​បៀន​ពួក​បុគ្គល​ដទៃ​ដោយ​វាចាណា វាចា​នោះ​ឯង ជាសុភាសិត។ វាចា​ណា ដែល​គេ​ទទួលត្រេកអរ បុគ្គល​គប្បី​ពោល​តែវាចាជា​ទី​ស្រឡាញ់​នោះ​ឯង បុគ្គល​កុំកាន់​យកពាក្យ​អាក្រក់ ពោល​តែ​ពាក្យ​ដែល​ជា​ទីពេញ​ចិត្ត​នៃ​ពួក​ជន​ដទៃ។ ពាក្យ​ពិត ជា​ពាក្យ​មិនស្លាប់ នេះ​ជា​ធម៌​មាន​មកពីបុរាណ ពួក​សប្បុរស តាំង​មាំ​ក្នុង​សច្ចៈ​ផង ក្នុង​អត្ថៈ​ផង ក្នុង​ធម្មៈ​ផង។ ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ពោលវាចាណា ជាវាចាក្សេម ដើម្បី​ដល់​នូវ​ព្រះ​និព្វាន ដើម្បី​ធ្វើ​នូវ​ទី​បំផុត​នៃ​ទុក្ខ វាចា​នោះ​ឯង ជាវាចាឧត្តម ជាងវាចា​ទាំង​ឡាយ។ទ. ១៣៤

សារីបុត្រ ជា​បុគ្គល​មាន​ប្រាជ្ញាជ្រាលជ្រៅ ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ យល់​ផ្លូវ និង​មិន​មែន​ផ្លូវ មាន​ប្រាជ្ញាច្រើន រមែង​សំដែងធម៌ដល់​ពួក​ភិក្ខុ។ សារីបុត្រសំដែងធម៌ ដោយ​សង្ខេប​ក៏​បាន សំដែង​ដោយ​ពិស្ដារក៏​បាន លោក​មាន​សំឡេង​គឹកកងពីរោះ ដូច​សំឡេង​សាលិកា ទាំង​មាន​បដិភាណ​ផុសផុល។ កាលសារីបុត្រកំពុងសំដែង​ធម៌​នោះ ពួក​ភិក្ខុ​កំពុងស្ដាប់​សំឡេង​ដ៏ពីរោះ ក៏​មាន​ចិត្តអណ្ដែតអណ្ដូង ត្រេកអរ ផ្ចង់​សោតប្រសាទ ទៅ​រកសំឡេង ដែល​គួរ​ត្រេកអរ គួរ​ចង់​ស្ដាប់ គួរ​ប្រាថ្នា។

ពួក​ភិក្ខុ ៥០០ រូប ជា​អ្នក​ផ្ដាច់​បង់​នូវ​ចំណង គឺសំយោជនៈ ជា​អ្នក​មិន​មាន​ទុក្ខ មាន​ភព​ថ្មីអស់​ហើយ ជា​អ្នក​ស្វែង​រកគុណ បាន​មកជួបជុំគ្នា ដើម្បី​វិសុទ្ធិ បវារណា​ក្នុង​ថ្ងៃ ១៥ នេះ។ ព្រះ​រាជាចក្រពត្តិ មាន​អាមាត្យចោមរោម យាង​ប្រទក្សិណ​ផែនដី​ដែល​មាន​សាគរជា​ទីបំផុតនេះ ដោយ​ជុំវិញ យ៉ាង​ណា។ ពួក​សាវ័កមាន វិជ្ជា ៣ អ្នក​បំផ្លាញនូវ​មច្ចុរាជ រមែង​អង្គុយជិត (ព្រះ​សាស្ដា) ព្រះ​អង្គជា​បុគ្គល​ប្រសើរលើសលុប ឈ្នះសង្គា្រម គឺ​កិលេស អ្នក​ដឹកនាំនូវ​ពួក​ក្រុម ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ។ ពួក​សាវ័ក​ទាំង​អស់ ជា​បុត្រ​នៃ​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ សភាវៈ​សោះសូន្យ ក្នុង​ពួក​នោះ មិន​មាន​ឡើយ ខ្ញុំ​ព្រះ​ករុណា សូមក្រាបថ្វាយ​បង្គំ ចំពោះ​ព្រះ​សាស្ដា ជា​ផៅពង្ស​នៃ​ព្រះ​អាទិត្យ ព្រះ​អង្គជា​អ្នក​បំផ្លាញនូវ​សរ គឺ​តណ្ហា។ទ. ១៣៥

ពួក​ភិក្ខុ​ច្រើនជាងពាន់ អង្គុយជិតព្រះ​សុគត ដែល​កំពុងសំដែងធម៌ ជា​គ្រឿង​ប្រាស​ចាក​រាគៈ គឺព្រះ​និព្វាន ឥតមាន​ភ័យ​អំពី​ទីណា។ ពួក​សាវ័កស្ដាប់​ធម៌​ដ៏​ធំ​ទូលាយ ដែល​ព្រះ​សម្មា​សម្ពុទ្ធ ទ្រង់​សំដែង​ហើយ ឱហ្ន៎ ព្រះ​សម្ពុទ្ធ មាន​ភិក្ខុ​ចោម​រោម​ហើយ ល្អ​ណាស់​តើ។ បពិត្រ​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្រះ​នាម ថានាគ ជាឥសីគំរប់ ៧³⁴⁾ នៃឥសី​ទាំង​ឡាយ ព្រះ​អង្គជា​អ្នក​បង្អុរនូវ​ធម៌ ស្រោច​ពួក​សាវ័ក មាន​សភាព​ដូច​ជាមហា​មេឃបង្អុរនូវ​ភ្លៀង។ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្យាយាម​ធំ វង្គីសៈ ជាសាវ័ក ចេញ​ចាក​ទីនៅ​ក្នុង​វេលាថ្ងៃ ព្រោះមាន​សេចក្ដីប្រាថ្នា​ចង់​គាល់​ព្រះ​សាស្ដា ថ្វាយ​បង្គំ​ព្រះ​បាទា​របស់​ព្រះ​អង្គ។

ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ទ្រង់​គ្រប​សង្កត់​ផ្លូវ​ខុស គឺ​កិលេសមារ បាន​ប្រព្រឹត្ត​ទំលាយ​បង្គោល គឺ​កិលេស អ្នក​ទាំង​ឡាយ ចូរ​មើលព្រះ​ពុទ្ធនោះ ព្រះ​អង្គធ្វើ​ឲ្យ​រួច​ចាក​បំណង មិន​អាស្រ័យតណ្ហា ទ្រង់​ចែក​រំលែក​ធម៌ តាម​ចំណែក។ ព្រោះ​ថា ព្រះ​អង្គបាន​ប្រាប់​ផ្លូវ​ច្រើនប្រការ ដើម្បី​ជា​គ្រឿង​រលាស់​ឱឃៈ​ចោល កាលទ្រង់​សំដែង​ប្រាប់​អមតមហានិព្វាន​នោះ​ហើយ ពួក​ជនក៏​បាន​ឃើញច្បាស់​នូវ​ធម៌ តម្កល់​នៅ​នឹង មិន​មាន​អ្នក​ណាដឹកនាំទៅ​បាន។ទ. ១៣៦ ព្រះ​ពុទ្ធនោះ អ្នក​ធ្វើ​នូវ​ពន្លឺ ទ្រង់​ឆ្លុះរកវិញ្ញាណដ្ឋិតិ​របស់​សត្វ​ទាំង​អស់ បាន​ត្រាស់​ដឹង​ផង ធ្វើ​ឲ្យ​ជាក់​ច្បាស់​ផង ទ្រង់​យាង​កន្លងផ្លូវឆ្ងាយ​បាន ហើយសំដែងធម៌​ដ៏​ប្រសើរដល់​ពួក​បញ្ចវគ្គិយភិក្ខុ អ្នក​មាន​សទ្ធា ត្រាស់​ដឹង​ធម៌មុនគេ​បង្អស់។ កាល​បើធម៌​ដែល​ព្រះ​តថាគត​សំដែង​ល្អ​យ៉ាង​នេះ​ហើយ សេចក្ដីប្រមាទ​ដូចម្ដេច នឹង​មាន​ដល់​ពួក​ជន ដែល​ជា​អ្នក​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ធម៌បាន ព្រោះ​ហេតុ​នោះ បុគ្គល​មិន​គប្បី​ជា​អ្នក​ប្រមាទ ក្នុង​សាសនា​របស់​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគនោះ​ឡើយ គប្បី​នមស្ការ សិក្សា​តាម សព្វ ៗ កាល។

អញ្ញាកោណ្ឌញ្ញត្ថេរ ជា​អ្នក​ត្រាស់​ដឹងតាម​ព្រះ​ពុទ្ធ មាន​សេចក្ដីព្យាយាម​មាំមួន ជា​អ្នក​បាន​នូវ​វិវេក ជា​គ្រឿង​នៅ​ជា​សុខរឿយ ៗ។ កិច្ចណាដែល​សាវ័ក អ្នក​ធ្វើ​តាម​សាសនា​នៃ​ព្រះ​សាស្ដា គប្បី​សម្រេច កិច្ចនោះ ព្រះ​អញ្ញាកោណ្ឌញ្ញត្ថេរ អ្នក​មិន​ប្រហែស​ធ្វេស សិក្សាបាន​សម្រេច​ទាំង​អស់​ហើយ។ អញ្ញាកោណ្ឌញ្ញត្ថេរ មាន​អនុភាពច្រើន បាន​សម្រេច​វិជ្ជា ៣ ស្ទាត់​ក្នុង​ចេតោបរិយញ្ញាណ ជាពុទ្ធទា​យាទ ថ្វាយ​បង្គំ​ព្រះ​បាទា​នៃ​ព្រះ​សាស្ដា។

ពួក​សាវ័ក បាន​សម្រេច​វិជ្ជា ៣ ជា​អ្នក​សាបសូន្យចាក​មច្ចុរាជ នាំគ្នា​អង្គុយ​ជិត​ព្រះ​មុនី ព្រះ​អង្គជា​អ្នក​ដល់​នូវ​ត្រើយ​នៃ​ទុក្ខ ទ្រង់​គង់​នៅ (ដោយ​ចេតោបរិយញ្ញាណ) ខាងភ្នំឥសិគិលិ។ទ. ១៣៧ ព្រះ​មោគ្គល្លានត្ថេរ មាន​ឫទ្ធិ៍ច្រើន យកចិត្ត​ទុក​ដាក់​ស្វះ​ស្វែង​រកចិត្ត ដែល​ផុត​ចាក​កិលេស ជាចិត្តមិន​មាន​ឧបធិ របស់​ព្រះ​ខីណាសវ​ភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ​នុ៎ះ។ បពិត្រ​ព្រះ​គោតម ពួក​សាវ័ក តែងអង្គុយជិតព្រះ​អង្គ ជា​ព្រះ​មុនី បរិបូណ៌​ដោយ​អវយវៈ​គ្រប់​យ៉ាង ព្រះ​អង្គដល់​នូវត្រើយ​នៃ​ទុក្ខ ព្រះ​អង្គបរិបូណ៌​ដោយ​អាការ​ច្រើនប្រការ យ៉ាង​នេះ។

ព្រះ​ចន្ទរុងរឿង ឰដ៏នភាល័យ ដែល​ប្រាស​ចាក​ពពក ព្រះ​អាទិត្យ ប្រាស​ចាក​មន្ទិល យ៉ាង​ណា​មិញ បពិត្រ​ព្រះ​មហាមុនី ព្រះ​នាម​អង្គីរសៈ ព្រះ​អង្គរុងរឿង ផ្សាយ​ទៅ​កាន់​លោក​ទាំង​មូល ដោយ​យសបរិវារ ក៏​យ៉ាង​នោះ​ដែរ។

កាលពីដើម យើង​ខ្ញុំ​ពួក​កវី​រាប់​អាន បាន​ដើរចេញ​ពីស្រុកមួយ ទៅ​ស្រុកមួយ ពីបុរីមួយ ទៅ​បុរីមួយ វេលានោះ យើង​ខ្ញុំ​បាន​ឃើញ​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ ព្រះ​អង្គបាន​ដល់​នូវ​ត្រើយ​នៃធម៌​ទាំង​ពួង។ ព្រះ​មុនីនោះ ព្រះ​អង្គជា​អ្នក​ដល់​នូវ​ត្រើយ​នៃ​ទុក្ខ បាន​សំដែងធម៌ដល់​ខ្ញុំ យើង​ខ្ញុំ លុះបាន​ស្ដាប់​ធម៌​ហើយ ក៏​មាន​ចិត្តជ្រះ​ថ្លា មាន​សទ្ធា​កើត​ឡើង។ ខ្ញុំ​បាន​ស្ដាប់​ព្រះ​ពុទ្ធដីកា​នៃ​ព្រះ​មុនីនោះ​ហើយ ក៏​បាន​ដឹង​ច្បាស់​នូវ​ខន្ធ អាយតនៈ និងធាតុ​ទាំង​ឡាយ ហើយចេញ​ចាក​ផ្ទះ បួស​ក្នុង​សំណាក់​នៃបុគ្គល​មិន​មាន​ផ្ទះ។ទ. ១៣៨ ឱហ្ន៎ ព្រះ​តថាគត​ទាំង​ឡាយ​កើត​ឡើង ដើម្បី​ប្រយោជន៍ដល់​ស្រី និង​ប្រុស​ដ៏​ច្រើន ដែល​ជា​អ្នក​ធ្វើ​តាមពាក្យ​ប្រៀនប្រដៅ។ ពួក​ភិក្ខុ និង​ពួក​ភិក្ខុ​នីណា បាន​ឃើញ​នូវ​កំណត់ ដែល​គេ​កត់​ទុក​ហើយ ព្រះ​មុនីបាន​ត្រាស់​ដឹងពោធិញ្ញាណ ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ដល់​ពួក​ភិក្ខុ និង​ពួក​ភិក្ខុ​នី​ទាំង​នោះ​ឯង។ អរិយសច្ច​ទាំង ៤ ប្រការ គឺទុក្ខ ១ ការ​កើត​នៃ​ទុក្ខ ១ ការ​កន្លងផុតនូវ​ទុក្ខ ១ មគ្គប្រកប​ដោយ​អង្គ ៨ ប្រការ​ដ៏​ប្រសើរ ជាដំណើរទៅ​កាន់​សេចក្ដី​រលត់​ទុក្ខ ១ ព្រះ​ពុទ្ធ ជាវង្ស​នៃ​ព្រះ​អាទិត្យ មាន​ចក្ខុ គឺប្រាជ្ញា ទ្រង់​បាន​សំដែង​ទុក​ល្អ​ហើយ ដើម្បី​អនុគ្រោះដល់​សត្វ​ទាំង​ឡាយ។ ធម៌ គឺអរិយសច្ច​ទាំង​ឡាយ​នេះ ជា​ធម៌​ពិត ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សំដែង​ហើយ យ៉ាង​នេះ អរិយ​សច្ច​ទាំង​នោះ ខ្ញុំ​បាន​ឃើញតាមពិត ប្រយោជន៍ខ្លួន ខ្ញុំ​បាន​សម្រេច​ហើយ ទាំង​ពាក្យ​ប្រៀនប្រដៅ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ធ្វើ​ហើយ។ ខ្ញុំ​មកល្អ​ហើយ ក្នុង​សំណាក់​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធ​របស់​ខ្ញុំ កិច្ចណាដ៏​ប្រសើរ​ក្នុង​ធម៌​ទាំង​ឡាយ ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​សំដែងវែកញែក​ហើយ​ដោយ​ប្រពៃ ខ្ញុំ​ក៏​បាន​សម្រេច​កិច្ច​នោះ​ហើយ។ ខ្ញុំ​បាន​សម្រេច​អភិញ្ញាបារមី បាន​ជំរះនូវ​សោតធាតុ បាន​នូវ​វិជ្ជា ៣ បាន​សម្រេច​ឫទ្ធិ៍ ជា​អ្នក​ឈ្លាសវៃ ក្នុង​ចេតោបរិយញ្ញាណ។ទ. ១៣៩

ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គសូមទូលសួរព្រះ​សាស្ដា ជា​បុគ្គល​មាន​ប្រាជ្ញាមិនថោកថយ ភិក្ខុ​ណា បាន​ផ្ដាច់​បង់​វិចិកិច្ឆា ក្នុង​អត្តភាពនេះ មាន​កេរ្ដិ៍ឈ្មោះ​ល្បីល្បាញ សម្បូរ​ដោយ​យស មាន​ចិត្ត​រំលត់​ក្ដៅក្រហាយ បាន​ធ្វើ​មរណកាល ក្នុង​អគាឡវចេតិយ។ បពិត្រ​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ នាម​នៃ​ភិក្ខុ​ជាព្រាហ្មណ៍នោះ ព្រះ​អង្គឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា និគ្រោធកប្បៈ លោក​នោះ មាន​ព្យាយាម​តឹង​តែង ជា​អ្នក​យល់​ឃើញធម៌មុតមាំ ប្រាថ្នា​នូវ​ព្រះ​និព្វាន បាន​ប្រព្រឹត្ត​នមស្ការ​ព្រះ​អង្គ។ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គជាសក្កៈ មាន​ចក្ខុ​ជុំវិញ យើង​ខ្ញុំ​ទាំង​អស់​គ្នា ប្រាថ្នា​ចង់​ដឹង​សាវ័ក​នោះ យើង​ខ្ញុំ​ប្រុងសោតៈ​ដើម្បី​ស្ដាប់ ព្រះ​អង្គជាសាស្ដា​របស់​យើង​ខ្ញុំ ព្រះ​អង្គ​ជា​បុគ្គល​ប្រសើរ​បំផុត។ សូម​ព្រះ​អង្គ ទ្រង់​កាត់​សេចក្ដីសង្ស័យ​របស់​យើង​ខ្ញុំ សូមព្រះ​អង្គ​ប្រាប់​នូវ​សាវ័កនោះ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​មាន​បញ្ញា​ដូច​ផែនដី មាន​ចក្ខុជុំវិញ ព្រះ​អង្គទ្រង់​ជា្របនូវ​ព្រាហ្មណ៍​ដែល​បរិនិព្វាន​ហើយ សូមសំដែង​ក្នុង​កណ្តាល​នៃ​ពួក​យើង​ខ្ញុំ ដូច​ជា​សក្កទេវរាជ មាន​ព្រះ​នេត្រមួយពាន់ (សំដែង​ក្នុង​កណ្ដាល) នៃទេវតា​ទាំង​ឡាយ។ទ. ១៤០ គន្ថៈ​ទាំង​ឡាយ (មាន​អភិជ្ឈាគន្ថៈ​ជាដើម) ណា​មួយ ជា​ផ្លូវនាំឲ្យ​វង្វេង ជាបក្ខពួក​នៃ​ការ​មិន​ដឹង ជា​ទីតាំង​នៃសេចក្ដីសង្ស័យ ក្នុង​លោក​នេះ គន្ថៈ​ទាំង​នោះ មកប៉ះ​នឹង​ព្រះ​តថាគត​ហើយ រមែង​មិនកើតឡើយ ព្រោះបញ្ញាចក្ខុ​របស់​ព្រះ​អង្គនុ៎ះ ឧត្តម​ជាង​ជន​ទាំង​ឡាយ។ ប្រសិនបើបុរស (ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ) មិន​កំចាត់​បង់​នូវ​កិលេស​ទាំង​ឡាយ ដូច​ជា​ខ្យល់​កំចាត់​នូវ​ដុំ​នៃពពកទេ លោក​ទាំង​មូល ដែល​អវិជ្ជា​រួបរឹត​ហើយ សម​នឹងងងឹត​ដោយ​ពិត សូម្បី​អ្នក​មាន​ពន្លឺ គឺបញ្ញាក៏​មិនអាចបំភ្លឺបាន។ អ្នក​ប្រាជ្ញ​ទាំង​ឡាយ ជា​អ្នក​ធ្វើ​ពន្លឺ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​សំគាល់​ព្រះ​អង្គនោះ ថា​ជា​អ្នក​ប្រាជ្ញ យ៉ាង​នោះ​ដែរ យើង​ខ្ញុំ​ដឹង (នូវ​ធម៌​ទាំង​អស់) របស់​ជន​អ្នក​ចេះដឹង​ទាំង​ឡាយ ទើប​បាន​ចូលមក​ជិត សូមព្រះ​អង្គ​សំដែង​ប្រាប់​នូវ​និគ្រោធកប្បត្ថេរ (ជាឧបជ្ឈាយ) ឲ្យ​ច្បាស់​លាស់ ដល់​យើង​ខ្ញុំ ក្នុង​កណ្ដាល​បរិស័ទ។ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​មាន​ព្រះ​សូរសៀងពីរោះ សូមព្រះ​អង្គបញ្ចេញឆាប់ ៗ នូវ​ព្រះ​ពុទ្ធដីកា​ដ៏ពីរោះ ដោយ​ព្រះ​សូរសៀងមូល ដែល​បច្ច័យ​តាក់​តែងល្អ​ហើយ ដូចហង្ស​ដកក ហើយ​ស្រែកតិច ៗ ពួក​យើង​ខ្ញុំ​ទាំង​អស់​គ្នានោះ មាន​ចិត្ត​ត្រង់ ប្រុងចាំស្ដាប់។ទ. ១៤១

តថាគត បាន​ផ្ទញ់​ផ្ទាល់​នូវ​ជាតិ និង​មរណៈ ឲ្យ​សាបសូន្យ មិន​ឲ្យ​មាន​សេសសល់ នឹង​សំដែង​នូវ​ធម៌ ជា​គ្រឿង​កំចាត់​បង់​នូវ​បាប មែន​ពិត បុថុជ្ជន​ទាំង​ឡាយ មិន​មាន​ការ​ធ្វើ​បាន​តាមប្រាថ្នា​ទេ ព្រះ​តថាគត​ទាំង​ឡាយ មាន​ការ​ធ្វើ​បាន​តាម​បញ្ញា។

វេយ្យាករណ៍​ដ៏បរិបូណនេះ ព្រះ​អង្គជា​បុគ្គល​មាន​ប្រាជ្ញាត្រង់​ល្អ ផ្គូរផ្គង​ហើយ​ដោយ​ប្រពៃ ការ​ធ្វើ​អញ្ជលីជា​ទីបំផុតនេះ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គបាន​ប្រណម្យ​ហើយ​ដោយ​ល្អ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ ជា​បុគ្គល​មាន​ប្រាជ្ញាធំ​ទូលាយ កាល​បើព្រះ​អង្គជ្រាប សូម​កុំធ្វើ​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​វង្វេង​ឡើយ។ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ ជា​បុគ្គល​មាន​ព្យាយាមមាំ ព្រះ​អង្គ​ជ្រាប​ច្បាស់​នូវ​អរិយ​ធម៌ គឺសច្ច​ទាំង ៤ ដ៏ល្អ (ដោយ​អំណាចលោកិយធម៌) កាល​បើទ្រង់​ជ្រាបច្បាស់​ហើយ សូម​កុំធ្វើ​ឲ្យ​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គវង្វេងឡើយ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ ប្រាថ្នា​ចង់​ស្ដាប់​ព្រះ​ពុទ្ធដីកា ដូច​ជា​បុរស​មាន​ខ្លួន​ក្ដៅអន្ទះអន្ទែង ក្នុង​កាលក្ដៅ ប្រាថ្នា​ចង់​បាន​ទឹក សូមព្រះ​អង្គបង្អុរនូវ​សុតៈ គឺ​ធម្មទេសនា។ និគ្រោធកប្បត្ថេរ បាន​ប្រព្រឹត្តនូវ​ព្រហ្មចារ្យ ប្រកប​ដោយ​ប្រយោជន៍​ណា ការ​ប្រព្រឹត្តិ​ព្រហ្មចារ្យ របស់​លោក​នោះ មិន​សាបសូន្យទេឬ និគ្រោធកប្បត្ថេរនោះ និព្វាន​ហើយ ដូចអសេក្ខវិមុត្តិ ឬសឧបាទិសេសទេ យើង​ខ្ញុំ​ចង់​ស្ដាប់​រឿងនោះ។

ទ. ១៤២

(ព្រះ​មានព្រះ​ភាគ ទ្រង់​ត្រាស់​ថា) និគ្រោធកប្បភិក្ខុ​ បាន​ផ្ដាច់​បង់​នូវ​សេចក្ដី​ប្រាថ្នា ក្នុង​នាម​រូបនេះ​អស់​ហើយ បាន​ផ្ដាច់​បង់​នូវ​ខ្សែ​នៃសេចក្ដីប្រាថ្នា ជា​ទី​ដេកនៅ​រឿយ ៗ ក្នុង​សន្ដាន អស់​រាត្រីកាល​ដ៏​វែង ទាំង​បាន​ឆ្លងចាក​ជាតិ និង​មរណៈ ឥត​មាន​សេស​សល់ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ប្រសើរ​ដោយ​ឥន្ទ្រិយ ៥ (មាន​សទ្ធិន្រ្ទិយ​ជាដើម) បាន​ត្រាស់​ហើយ​យ៉ាង​នេះ។

បពិត្រ​ព្រះ​អង្គជាឥសីគំរប់ ៧ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​នេះ បាន​ឮព្រះ​ពុទ្ធដីកា​របស់​ព្រះ​អង្គ​ហើយ ក៏ជ្រះ​ថ្លា ឯកិច្ចការ​ដែល​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គសួរ​ហើយ មិន​សោះសូន្យទេ ព្រះ​ខីណាសវ​ព្រាហ្មណ៍ មិន​បញ្ឆោត​ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ។ សាវ័ក​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ ពោលយ៉ាង​ណា ធ្វើ​យ៉ាង​នោះ បាន​ផ្ដាច់​នូវ​សំណាញ់​ដ៏មាំ ដែល​មច្ចុ​អ្នក​មាន​មាយាផ្សាយ​ទៅ​ហើយ។ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ទ្រង់​គួរ​បាន​ទត​ឃើញ​ច្បាស់ នូវ​ខាង​ដើម​នៃឧបាទាន កប្បត្ថេរ​បាន​កន្លង​នូវ​លំ​នៅ​នៃ​មច្ចុរាជ ដែល​គេ​ឆ្លងបាន​ដោយ​កម្រ។ បពិត្រ​ព្រះ​អង្គ​ឧត្តម​ជាង​សត្វជើងពីរ ខ្ញុំ​ព្រះ​អង្គ​សូមក្រាប​ថ្វាយ​បង្គំ​និគ្រោធកប្បត្ថេរនោះ ជា​បុត្រ​របស់​ព្រះ​អង្គ ដែល​ទុក​ដូច​ជា​ទេវតា ឧត្តម​ជាង​ទេវតា ជាអនុជាតបុត្ត មាន​ព្យាយាមធំ ជា​បុគ្គល​មិនធ្វើ​បាប ជាឱរស​នៃ​ព្រះ​ពុទ្ធនាគ។

ទ. ១៤៣

ក្នុង​សត្តតិនិបាត ព្រះ​វង្គីសត្ថេរ អ្នក​មានបដិភាណ​តែ ១ អង្គឯង ឥតមាន​ព្រះ​ថេរៈ​ឯ​ទៀត​ឡើយ (បាន​សំដែង) នូវគាថា​ទាំង​ឡាយ ៧១។ គាថា​ទាំង​នោះ មាន ១.៣៦០ ព្រះ​ថេរៈ​ទាំង​អស់ ២៦៤ អង្គ ជា​បុត្រ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ មិន​មាន​អាសវៈ បាន​បន្លឺសីហនាទ សំដែង​ហើយ បាន​ដល់​នូវ​ទីបំផុត​ដ៏​ក្សេមក្សាន្ដ និព្វាន​ហើយ ដូច​ជាគំនរភ្លើងរលត់​ហើយ។