[២៥១] ខ្ញុំបានស្តាប់មកហើយយ៉ាងនេះ។ សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់ក្នុងវត្តជេតពន របស់អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ជិតក្រុងសាវត្ថី។ សម័យនោះឯង ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់នឹងភិក្ខុទាំងឡាយថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ។ ភិក្ខុទាំង​នោះ ក៏ឆ្លើយ​តបពុទ្ធដីកា នៃព្រះមានព្រះភាគថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចំរើន។

[២៥២] ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ត្រាស់ដូច្នេះថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលដែល​តថាគតនៅជាពោធិសត្វ មិនទាន់ត្រាស់ដឹងនៅឡើយ ក្នុងកាលមុន អំពីការត្រាស់ដឹង មានសេចក្តីត្រិះរិះដូច្នេះថា បើដូច្នោះ មានតែអាត្មាអញ ត្រូវធ្វើវិតក្កៈ ឲ្យជាចំណែក​ពីរៗ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ (លុះត្រិះរិះដូច្នេះហើយ) តថាគតនោះឯង ក៏ធ្វើនូវ​កាមវិតក្កៈ ព្យាបាទវិតក្កៈ និងវិហឹសវិតក្កៈនេះ ឲ្យជាចំណែកទី១ ធ្វើនូវ​នេក្ខម្មវិតក្កៈ អព្យាបាទវិតក្កៈ និងអវិហឹសាវិតក្កៈនេះ ឲ្យជាចំណែក​ទី២។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលដែលតថាគតនោះ ជាអ្នកមិនប្រមាទ មានព្យាយាម ជាគ្រឿង​ដុតនូវកិលេស មានចិត្តបញ្ជូនទៅ យ៉ាងនេះហើយ កាមវិតក្កៈនោះកើតឡើង តថាគត ដឹងច្បាស់​យ៉ាងនេះថា កាមវិតក្កៈនេះ កើតឡើងដល់​តថាគតហើយ កាមវិតក្កៈនោះឯង តែង​ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីបៀតបៀន​ខ្លួនផង ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីបៀតបៀនបុគ្គលដទៃផង ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​បៀតបៀនទាំងពីរខាង គឺខ្លួនឯង និងបុគ្គលដទៃផង (កាមវិតក្កៈ​នេះ) ជាធម៌ធ្វើបញ្ញាឲ្យរលត់ ជាចំណែកនៃសេចក្តីចង្អៀតចង្អល់ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ព្រះនិព្វានទេ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលតថាគត ពិចារណាឃើញថា កាមវិតក្កៈនេះ តែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីបៀតបៀនខ្លួនដូច្នេះ ក៏កាមវិតក្កៈនោះ ដល់​នូវ​សេចក្តីវិនាសទៅ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលតថាគត ទើបតែពិចារណាឃើញថា កាមវិតក្កៈ​នេះ តែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីបៀតបៀនបុគ្គលដទៃដូច្នេះ ក៏កាមវិតក្កៈនោះ ដល់​នូវ​សេចក្តីវិនាសទៅ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលតថាគត ទើបតែពិចារណាឃើញថា កាមវិតក្កៈ​នេះ តែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីបៀតបៀនទាំងពីរខាង គឺខ្លួនឯង និងបុគ្គលដទៃ ដូច្នេះ ក៏កាមវិតក្កៈនោះ ដល់​នូវ​សេចក្តីវិនាសទៅ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគត ពិចារណា​ឃើញថា កាមវិតក្កៈនេះ ជាធម៌ធ្វើ​បញ្ញាឲ្យរលត់ ជាចំណែកនៃសេចក្តីចង្អៀតចង្អល់ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ដូច្នេះ កាមវិតក្កៈនោះ ដល់​នូវ​សេចក្តីវិនាសទៅ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ទើបតថាគតនោះ លះបង់ គឺបន្ទោបង់នូវកាមវិតក្កៈ ដែលកើត​ឡើងហើយៗ ធ្វើកាមវិតក្កៈនោះ មិនឲ្យ​សេសសល់នៅ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគត​នោះ ជាអ្នកជាអ្នកមិនប្រមាទ មានព្យាយាម ជាគ្រឿង​ដុតនូវកិលេស មាន​ចិត្ត​បញ្ជូនទៅ យ៉ាងនេះហើយ ព្យាបាទវិតក្កៈនោះ ក៏កើតឡើង។បេ។ វិហឹសាវិតក្កៈ​នោះ ក៏កើតឡើង តថាគត ដឹងច្បាស់​យ៉ាងនេះថា វិហឹសាវិតក្កៈនេះ កើតឡើង ដល់​អាត្មាអញហើយ ក៏ឯវិហឹសាវិតក្កៈនោះឯង តែង​ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​បៀត​បៀន​​ខ្លួនឯងផង ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីបៀតបៀនបុគ្គលដទៃផង ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​បៀត​បៀន​ទាំងពីរខាង គឺខ្លួនឯង និងបុគ្គលដទៃផង ជាធម៌ធ្វើបញ្ញាឲ្យរលត់ ជាចំណែក​នៃ​សេចក្តី​ចង្អៀតចង្អល់ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាល​តថាគត ទើបតែនឹងពិចារណាថា វិហឹសាវិតក្កៈនេះ តែងប្រព្រឹត្ត​ទៅដើម្បី​បៀត​បៀន​ខ្លួន​ដូច្នេះ ក៏វិហឹសាវិតក្កៈនោះ ដល់​នូវ​សេចក្តីវិនាសទៅ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាល​តថាគត ពិចារណាថា វិហឹសាវិតក្កៈ​នេះ តែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​បៀត​បៀន​នូវបុគ្គល​ដទៃ​ដូច្នេះ វិហឹសាវិតក្កៈនោះ ក៏ដល់​នូវ​សេចក្តីវិនាសទៅ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាល​តថាគត ពិចារណាឃើញថា វិហឹសាវិតក្កៈ​នេះ តែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីបៀតបៀន​ទាំង​ពីរខាង គឺខ្លួនឯង និងបុគ្គលដទៃ ដូច្នេះ វិហឹសាវិតក្កៈនោះ ក៏ដល់​នូវ​សេចក្តីវិនាសទៅ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលតថាគត ពិចារណា​ឃើញថា វិហឹសាវិតក្កៈនេះ ជាធម៌​ធ្វើ​បញ្ញា​ឲ្យរលត់ ជាចំណែក នៃសេចក្តីចង្អៀតចង្អល់ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ដូច្នេះ វិហឹសាវិតក្កៈនោះ ក៏ដល់​នូវ​សេចក្តីវិនាសទៅ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ទើប​តថាគត​នោះឯង លះបង់ គឺបន្ទោបង់ នូវវិហឹសាវិតក្កៈ ដែលកើត​ឡើងហើយៗ ធ្វើ​វិហឹសាវិតក្កៈនោះ មិនឲ្យ​សេសសល់នៅ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវអារម្មណ៍ដ៏ច្រើន ដោយអាការណាៗ ចិត្តក៏បង្អោនទៅកាន់​អារម្មណ៍​នោះ ដោយអាការនោះៗ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើភិក្ខុត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណា​រឿយៗ នូវកាមវិតក្កៈឲ្យច្រើនហើយ ក៏ឈ្មោះថា លះបង់នូវ​នេក្ខម្មវិតក្កៈ បើធ្វើនូវកាមវិតក្កៈឲ្យច្រើនហើយ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ នឹងឱនទៅដើម្បីកាមវិតក្កៈ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើភិក្ខុ (ត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ) នូវព្យាបាទវិតក្កៈ​…។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើភិក្ខុត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវវិហឹសាវិតក្កៈឲ្យច្រើន​ហើយ ឈ្មោះថា លះបង់នូវអវិហឹសាវិតក្កៈ បើធ្វើនូវវិហឹសាវិតក្កៈឲ្យច្រើនហើយ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ នឹងឱនទៅដើម្បីវិហឹសាវិតក្កៈ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ដូចជាគង្វាល​គោ រក្សាគោទាំងឡាយ ក្នុងទីចង្អៀត ដោយសំណាបក្នុងសរទសម័យ គឺខែ​ជាខាង​ចុង នៃវស្សានរដូវ គង្វាលគោនោះ វាយគោ កៀងប្រមូលនូវគោទាំងឡាយ អំពី​ទី​ចង្អៀតនោះៗ ដោយដំបង។ ដំណើរនោះ ព្រោះហេតុអ្វី។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ព្រោះថា គង្វាលគោនោះ ឃើញនូវទោស គឺការ​សម្លាប់ ការចាប់ចង សេចក្តីវិនាស និងពាក្យតិះដៀល ព្រោះតែគោស៊ីស្រូវរបស់បុគ្គលដទៃនោះជាហេតុ យ៉ាងណាមិញ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគត បានឃើញនូវទោសដ៏ថោកទាប សៅហ្មង របស់​អកុសលធម៌ទាំងឡាយ និងអានិសង្សខាងសេចក្តីផូរផង់ ក្នុងនេក្ខម្មៈ របស់កុសលធម៌​ទាំងឡាយ យ៉ាងនោះឯង ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលដែលតថាគតនោះ ជាអ្នក​មិនប្រមាទ មានព្យាយាម ជាគ្រឿង​ដុតនូវកិលេស មានចិត្តបញ្ជូនទៅ យ៉ាងនេះ​ហើយ នេក្ខម្មវិតក្កៈកើតឡើង តថាគត តែងដឹងច្បាស់​ យ៉ាងនេះថា នេក្ខម្មៈវិតក្កៈនេះ កើតឡើង ដល់​អាត្មាអញហើយ នេក្ខម្មវិតក្កៈនោះឯង មិន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​បៀត​បៀន​​ខ្លួនឯងទេ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីបៀតបៀនបុគ្គលដទៃទេ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​បៀត​បៀន​ទាំងពីរខាង គឺខ្លួនឯង និងបុគ្គលដទៃទេ ជាវិតក្កៈ ធ្វើបញ្ញាឲ្យចំរើន ជា​ចំណែក​ នៃ​សេចក្តីមិន​ចង្អៀតចង្អល់ ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ម្នាលភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ បើទុក​ជា​តថាគតត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវនេក្ខម្មវិតក្កៈនោះ អស់​មួយ​រាត្រី តថាគត ក៏មិនបានឃើញភ័យ ព្រោះមាននេក្ខម្មវិតក្កៈនោះជាហេតុទេ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើទុក​ជា​តថាគត ត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវនេក្ខម្មវិតក្កៈ​នោះ អស់១ថ្ងៃ ក៏តថាគត មិនបានឃើញនូវភ័យ ព្រោះមាន​នេក្ខម្មវិតក្កៈ​នោះ​ជាហេតុឡើយ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើទុក​ជា​តថាគត ត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវនេក្ខម្មវិតក្កៈនោះ អស់យប់ និងថ្ងៃ ក៏តថាគត មិនបានឃើញ​ភ័យ ព្រោះមាននេក្ខម្មវិតក្កៈនោះជាហេតុឡើយ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មួយទៀត តថាគតនោះឯង គិតថា កាលតថាគត កំពុងត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណា​រឿយៗ យូរពេកទៅ កាយក៏លំបាក កាលបើកាយលំបាកហើយ ចិត្តក៏រួញរា កាលបើ​ចិត្តរួញរាហើយ ចិត្តក៏ឆ្ងាយអំពីសមាធិ ទើបដម្កល់ចិត្តឲ្យនឹងនៅតែខាងក្នុង ធ្វើចិត្ត​ឲ្យស្ងប់ ធ្វើចិត្តឲ្យមានអារម្មណ៍តែមួយ តាំងចិត្តឲ្យមាំ ដំណើរនោះ ព្រោះហេតុអ្វី ព្រោះ​តថាគតឃាត់ចិត្តថា ចិត្តរបស់តថាគត កុំរវើរវាយឡើយ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលបើតថាគត ជាអ្នកមិនប្រមាទ មានព្យាយាម ជាគ្រឿង​ដុតកិលេស មាន​ចិត្ត​បញ្ជូនទៅ យ៉ាងនេះហើយ អព្យាបាទវិតក្កៈ ក៏កើតឡើង។បេ។ អវិហឹសាវិតក្កៈ ក៏កើតឡើង តថាគតនោះ ដឹងច្បាស់​យ៉ាងនេះថា អវិហឹសាវិតក្កៈនេះ កើតឡើងដល់​អាត្មាអញហើយ ក៏ឯអវិហឹសាវិតក្កៈនោះឯង មិនបាន​ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីបៀតបៀន​ខ្លួនឯងទេ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីបៀតបៀនបុគ្គលដទៃទេ មិនប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​បៀតបៀនទាំងពីរខាង គឺខ្លួនឯង និងបុគ្គលដទៃទេ ជាវិតក្កៈ ធ្វើបញ្ញាឲ្យចំរើន ជាចំណែកនៃសេចក្តីមិនចង្អៀតចង្អល់ ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បី​ព្រះនិព្វាន ម្នាលភិក្ខុ​ទាំងឡាយ បើទុកជាតថាគត ត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវអវិហឹសាវិតក្កៈនោះ អស់១រាត្រីហើយ ក៏តថាគត មិនបានឃើញនូវ​ភ័យ ព្រោះមានអវិហឹសាវិតក្កៈនោះ ជាហេតុឡើយ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើទុកជាតថាគត ត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវអវិហឹសាវិតក្កៈនោះ អស់១ថ្ងៃ ក៏តថាគត មិនបានឃើញនូវ​ភ័យ ព្រោះមានអវិហឹសាវិតក្កៈនោះជាហេតុឡើយ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើទុកជា​តថាគត ត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវអវិហឹសាវិតក្កៈនោះ អស់យប់ និងថ្ងៃ ក៏តថាគត មិនបានឃើញនូវ​ភ័យ ព្រោះមានអវិហឹសាវិតក្កៈនោះជាហេតុឡើយ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មួយទៀត តថាគតនោះឯង គិតថា កាលអាត្មាអញ ត្រិះរិះ​រឿយ​ៗ ពិចារណា​រឿយៗ យូរពេកទៅ កាយក៏លំបាក កាលបើកាយលំបាកហើយ ចិត្ត​ក៏​រួញ​រា កាលបើ​ចិត្តរួញរាហើយ ចិត្តក៏ឆ្ងាយអំពីសមាធិ ទើបដម្កល់ចិត្ត ឲ្យនឹង​នៅ​តែ​ខាង​ក្នុង ធ្វើចិត្ត​ឲ្យស្ងប់ ធ្វើចិត្តឲ្យមានអារម្មណ៍តែមួយ តាំងចិត្តឲ្យមាំ ដំណើរនោះ ព្រោះហេតុអ្វី ព្រោះ​តថាគតឃាត់ចិត្តថា ចិត្តរបស់តថាគត កុំររួញរាឡើយ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវអារម្មណ៍​ដ៏ច្រើន ដោយអាការណាៗ ចិត្តក៏ឱនទៅកាន់អារម្មណ៍​នោះ ដោយអាការនោះៗ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើភិក្ខុត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវនេក្ខម្មវិតក្កៈ ដោយច្រើន​ហើយ ឈ្មោះថា លះបង់នូវ​កាមវិតក្កៈ ហើយធ្វើនេក្ខម្មវិតក្កៈឲ្យចំរើន ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ រមែងឱនទៅដើម្បី​នេក្ខម្មវិតក្កៈ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើភិក្ខុ ត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវព្យាបាទវិតក្កៈ​…។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បើភិក្ខុត្រិះរិះរឿយៗ ពិចារណារឿយៗ នូវអវិហឹសាវិតក្កៈឲ្យច្រើន​ហើយ ឈ្មោះថា លះបង់នូវវិហឹសាវិតក្កៈ ធ្វើអវិហឹសាវិតក្កៈឲ្យចំរើន ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ រមែងឱនទៅ ដើម្បីអវិហឹសាវិតក្កៈ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ដូចគង្វាល​គោ រក្សាគោទាំងឡាយ ក្នុងទីទាំងពួង ដែលមាននៅក្នុងស្រុក ក្នុងខែជាខាង​ចុង នៃគិម្ហរដូវ គង្វាលគោនោះ ទោះចូលទៅកាន់ទីជិតឈើ ឬចូលទៅនៅក្នុងទីវាល គួរធ្វើ​សតិថា គោទាំងឡាយ មានប្រមាណប៉ុណ្ណេះ សេចក្តីនោះ យ៉ាងណាមិញ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុគួរធ្វើ​សតិថា ធម៌ទាំងឡាយ មានប្រមាណប៉ុណ្ណេះ សេចក្តីនេះ​ ក៏យ៉ាងនោះដែរ។

[២៥៣] ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សេចក្តីព្យាយាម ដែលតថាគតបានផ្តើមហើយ មិនបន្ធូរបន្ថយឡើយ ទាំងស្មារតី ក៏តថាគតប្រុងមិនឲ្យមានភ្លាត់ កាយសោត ក៏ស្ងប់រម្ងាប់ មិនក្រវល់ក្រវាយ ចិត្តក៏នឹងល្អ ជាចិត្តមានអារម្មណ៍តែមួយ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ លុះតថាគតឯង ស្ងាត់ចាកកាមទាំងឡាយ ស្ងាត់ចាក​អកុសលធម៌​ទាំងឡាយហើយ ចូលបឋមជ្ឈាន ប្រកបដោយវិតក្កៈ វិចារៈ បីតិ សុខៈ ដែលកើតអំពីសេចក្តីស្ងប់ស្ងាត់ជាអារម្មណ៍។ លុះតថាគត បានដល់ទុតិយជ្ឈាន ជាធម្មជាតកើតមានក្នុងសន្តាន ចិត្តប្រកបដោយសេចក្តីជ្រះថ្លា មានសភាព​ជាចិត្ត​ខ្ពស់ឯក មិនមានវិតក្កៈ មិនមានវិចារៈ មានតែបីតិ និងសុខៈ ដែលកើតអំពីសមាធិ ព្រោះរម្ងាប់បង់នូវវិតក្កៈ និងវិចារៈ។បេ។ ចូលតតិយជ្ឈាន…។ ចូលចតុត្ថជ្ឈាន។ កាលដែលចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន បរិសុទ្ធ ផូរផង់ មិនមានទីទួល គឺកិលេស ប្រាសចាកសេចក្តី​សៅហ្មង ជាចិត្តទន់ គួរដល់កម្ម ជាចិត្តនឹងធឹង មិនបានញាប់ញ័រ យ៉ាងនេះហើយ តថាគតនោះ ក៏បង្អោនចិត្តទៅក្នុងបុព្វេនិវាសានុស្សតិញ្ញាណ តថាគតនោះ រលឹកនូវ​ជាតិដែល​អាស្រ័យនៅពីមុនមកបាន​ច្រើនប្រការ គឺរលឹកបាន១ជាតិខ្លះ ២ជាតិ​ខ្លះ។បេ។ រលឹកនូវជាតិដែលអាស្រ័យនៅពីមុនមកបានច្រើនប្រការ ព្រមទាំង​អាការៈ ព្រមទាំង​ឧទ្ទេស ដូច្នេះឯង។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បឋមវិជ្ជានេះឯងហើយ ដែលតថាគត បានត្រាស់ដឹងក្នុងបឋមយាមនៃរាត្រី លុះដល់​សេចក្តីល្ងង់ខ្ចាត់​បាត់ទៅ សេចក្តីចេះដឹង ក៏កើតប្រាកដឡើង ងងឹតខ្ចាត់បាត់ទៅ ពន្លឺក៏កើតឡើង ដល់តថាគត​ ដែលកំពុង​អង្គុយ​ប្រុងស្មារតី មិនប្រហែសធ្វេស ខំប្រឹងដុតបំផ្លាញកិលេស មានចិត្ត​មូលស្លុង (ឥតមាននឹកនាដល់កាយ និងជីវិតឡើយ) ដូចជាបណ្ឌិតទាំងឡាយ ដែល​បាននូវបឋមវិជ្ជានោះ ដូច្នោះដែរ។ កាលដែលចិត្តខ្ជាប់ខ្ជួន បរិសុទ្ធ ផូរផង់ មិនមានទី​ទួល គឺកិលេស ប្រាសចាកសេចក្តីសៅហ្មង ជាចិត្តទន់ គួរដល់កម្ម ជាចិត្តនឹងធឹង មិនបាន​ញាប់ញ័រ យ៉ាងនេះហើយ ទើបតថាគតបង្អោនចិត្ត ទៅក្នុងចុតូបបាតញ្ញាណ (ប្រាជ្ញាដែលរលឹក​ឃើញនូវចុតិ និងបដិសន្ធិ) នៃសត្វទាំងឡាយ តថាគតនោះ ពិចារណា​មើលនូវពួកសត្វ ដែលច្យុតទៅ កើតឡើង ដោយទិព្វចក្ខុដ៏បរិសុទ្ធ កន្លងនូវ​ចក្ខុនៃមនុស្ស។បេ។ ថា អើហ្ន៎ សត្វទាំងឡាយអម្បាលនេះ ប្រកបដោយ​កាយទុច្ចរិត។បេ។ តថាគត ពិចារណា​មើលនូវពួកសត្វ ដែលច្យុតទៅ និងកើតឡើង ជាសត្វថោកទាប និងឧត្តម មានសម្បុរល្អ និងអាក្រក់ ទៅកាន់សុគតិ និងទុគ្គតិ ដោយទិព្វចក្ខុដ៏បរិសុទ្ធ កន្លងនូវ​ចក្ខុជារបស់មនុស្ស ក៏ដឹងច្បាស់ នូវពួកសត្វ ដែល​អន្ទោលទៅតាមកម្ម ដោយប្រការដូច្នេះឯង។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ វិជ្ជាទី២នេះឯងហើយ ដែលតថាគត បានត្រាស់ដឹងហើយក្នុងមជ្ឈិមយាមនៃរាត្រី លុះ​ដល់​សេចក្តីល្ងង់ខ្ចាត់​បាត់ទៅ សេចក្តីចេះដឹងប្រាកដ ក៏កើតឡើង ងងឹត​ខ្ចាត់​បាត់​ទៅ ពន្លឺក៏កើតឡើង ដល់តថាគត​ ដែលកំពុង​​ប្រុងស្មារតី មិនប្រហែសធ្វេស ខំប្រឹង​ដុតបំផ្លាញកិលេស មានចិត្ត​មូលស្លុង (ឥតមាននឹកនាដល់កាយ និងជីវិតឡើយ) ដូចជាបណ្ឌិតទាំងឡាយ ដែល​បាននូវវិជ្ជាទី២នោះ ដូច្នោះដែរ។ កាលដែល​ចិត្ត​ខ្ជាប់​ខ្ជួន បរិសុទ្ធ ផូរផង់ មិនមានទី​ទួល គឺកិលេស ប្រាសចាកសេចក្តីសៅហ្មង ជាចិត្តទន់ សមគួរដល់កម្ម ជាចិត្តនឹងធឹង មិនបាន​ញាប់ញ័រ យ៉ាងនេះហើយ តថាគត ក៏បង្អោន​ចិត្តទៅ ដើម្បីអាសវក្ខយញ្ញាណ (ប្រាជ្ញាដែលជ្រាបច្បាស់ នូវកិរិយា​អស់ទៅ នៃអាសវធម៌ទាំងឡាយ) តថាគតនោះ ដឹងប្រាកដតាមពិតថា នេះជាទុក្ខ ដឹងប្រាកដ​តាមពិតថា នេះជាហេតុនាំឲ្យកើតទុក្ខ ដឹងប្រាកដតាមពិតថា នេះជាសេចក្តី​រលត់ទុក្ខ ដឹងប្រាកដតាមពិតថា នេះជាបដិបទា ឲ្យដល់នូវសេចក្តីរលត់ទុក្ខ ដឹងប្រាកដ​តាម​ពិត​ថា ធម៌ប៉ុណ្ណេះ ជាអាសវៈ ដឹងប្រាកដតាមពិតថា ធម៌នេះ ជាហេតុ​នាំឲ្យកើត​អាវសៈ ដឹងប្រាកដតាមពិតថា នេះជាសេចក្តី​រលត់នៃអាសវៈ ដឹងប្រាកដតាមពិតថា នេះជាបដិបទា ឲ្យបានដល់នូវ​សេចក្តីរលត់នៃអាសវៈ កាលដែល​តថាគត​ដឹង​យ៉ាង​នេះ ឃើញយ៉ាងនេះហើយ ចិត្តតថាគត ក៏ផុតស្រឡះ ចាកកាមាសវៈ (គ្រឿងត្រាំ គឺកាម)ផង ផុតស្រឡះ ចាកភវាសវៈ (គ្រឿងត្រាំ គឺភព)​ផង ផុតស្រឡះ ចាកអវិជ្ជាសវៈ (គ្រឿងត្រាំ គឺអវិជ្ជា)ផង កាលបើចិត្តតថាគតផុត​ស្រឡះ (ចាកអាសវធម៌)ហើយ ប្រាជ្ញាក៏កើតប្រាកដថា អាត្មាអញ ផុតស្រឡះ (ចាក​អាសវធម៌)ហើយ តថាគតដឹងច្បាស់ថា កំណើត (របស់អាត្មាអញ) អស់ហើយ ព្រហ្ម​ចរិយធម៌ អាត្មាអញ បានប្រព្រឹត្តគ្រប់គ្រាន់ហើយ សោឡសកិច្ច អាត្មាអញ បានធ្វើ​ស្រេចហើយ កិច្ចដទៃក្រៅពីសោឡសកិច្ចនេះ ទៅទៀត មិនមានឡើយ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ វិជ្ជាទី៣នេះហើយ ដែលតថាគត បានត្រាស់ដឹង​ ក្នុង​បច្ឆិមយាមនៃរាត្រី លុះដល់អវិជ្ជាខ្ចាត់បាត់ទៅ​ វិជ្ជាក៏កើតឡើង ងងឹតខ្ចាត់បាត់ទៅ ពន្លឺក៏កើតឡើង ដល់តថាគត ដែលកំពុងប្រុងស្មារតី មិនប្រហែសធ្វេស ខំប្រឹងដុត​បំផ្លាញកិលេស មានចិត្តមូលស្លុង (ឥតមាននឹកនា ដល់កាយ និងជីវិតឡើយ) ដូចជា​បណ្ឌិតទាំងឡាយ ដែលបាននូវវិជ្ជាទី៣នុ៎ះ ដូច្នោះដែរ។

[២៥៤] ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ដូចជាត្រពាំងទំនាបធំ ក្នុងដងព្រៃធំ មានពួក​ម្រឹគ​ច្រើន ចូលទៅអាស្រ័យនៅនឹងត្រពាំងនោះ បុរសណាមួយ ដែលប្រាថ្នានូវ​សេចក្តីវិនាស មិនប្រាថ្នានូវប្រយោជន៍ មិនប្រាថ្នានូវសេចក្តីក្សេមដល់ពួកម្រឹគ​នោះ បុរសនោះ ក៏បិទផ្លូវដែលក្សេម ដែលប្រកបដោយសួស្តី និងគួរដល់​សេចក្តីត្រេកអរ ដល់​ពួកម្រឹគនោះ ហើយបើកផ្លូវខុស ស្រះសម្រាស់ ចងទុកនូវ​មេម្រឹគធ្នាក់ ដូចម្តេច​មិញ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ លុះសម័យខាងក្រោយមក ពួកម្រឹគច្រើននោះឯង ក៏ដល់​នូវសេចក្តីវិនាស ស្តួចស្តើងទៅដូច្នោះឯង។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មួយវិញទៀត បុរស​ណាមួយ ដែលប្រាថ្នានូវសេចក្តីចំរើន ប្រាថ្នានូវប្រយោជន៍ ប្រាថ្នានូវសេចក្តីក្សេម ដល់​ពួកម្រឹគច្រើននោះ បុរសនោះ ក៏បើកនូវផ្លូវដែលក្សេម ដែលប្រកបដោយសួស្តី ទាំងគួរដល់​សេចក្តីត្រេកអរ ដល់​ពួកម្រឹគនោះ ហើយបិទនូវផ្លូវខុស រើយកសម្រាស់​ចេញ ធ្វើ​មេម្រឹគធ្នាក់ ឲ្យវិនាស ដូចម្តេច​មិញ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ លុះសម័យខាង​ក្រោយ​មក ពួកម្រឹគច្រើននោះ ក៏ដល់​នូវសេចក្តីចំរើន កុះករ បរិបូណ៌​ឡើង ដូច្នោះ​ឯង។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សេចក្តីឧបមានេះ តថាគតធ្វើ ដើម្បីបញ្ជាក់​នូវសេចក្តី​នេះ​ប៉ុណ្ណោះ។ សេចក្តីអធិប្បាយ ក្នុងពាក្យឧបមានេះ ដូចសំដែង​តទៅ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ត្រង់ពាក្យថា ត្រពាំងទំនាបធំនុ៎ះ គឺជាឈ្មោះ​របស់កាម​ទាំងឡាយ។ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំងឡាយ ត្រង់ពាក្យថា ពួកម្រឹគច្រើននុ៎ះ ជាឈ្មោះរបស់​ពួកសត្វច្រើន។ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ត្រង់ពាក្យថា បុរសមិនប្រាថ្នានូវសេចក្តីចំរើន មិនប្រាថ្នានូវប្រយោជន៍ មិនប្រាថ្នា​ នូវសេចក្តីក្សេមនុ៎ះ ជាឈ្មោះនៃមារ ដែល​មានធម៌​ដ៏លាមក។ ត្រង់ពាក្យថា ផ្លូវ​ខុសនុ៎ះ ជាឈ្មោះមិច្ឆាមគ្គ (ផ្លូវខុស) ប្រកបដោយ​អង្គ​៨ប្រការ គឺមិច្ឆាទិដ្ឋិ មិច្ឆាសង្កប្បៈ មិច្ឆាវាចា មិច្ឆាកម្មន្តៈ មិច្ឆាអាជីវៈ មិច្ឆាវាយាមៈ មិច្ឆាសតិ មិច្ឆាសមាធិ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ត្រង់ពាក្យថា សម្រាស់នុ៎ះ ជាឈ្មោះនៃនន្ទិរាគ។ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ ត្រង់ពាក្យថា មេម្រឹគធ្នាក់នុ៎ះ ជាឈ្មោះនៃ​អវិជ្ជា។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ត្រង់​ពាក្យ​ថា បុរសប្រាថ្នា ​នូវសេចក្តីចំរើន ប្រាថ្នានូវ​ប្រយោជន៍ ប្រាថ្នានូវសេចក្តី​ក្សេមក្សាន្ត​នុ៎ះ ជាឈ្មោះនៃតថាគត ជាអរហន្ត សម្មាសម្ពុទ្ធ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ត្រង់ពាក្យថា ផ្លូវក្សេមក្សាន្ត ដែលប្រកបដោយ​សួស្តី គួរដល់សេចក្តីត្រេកអរនុ៎ះ ជា​ឈ្មោះ​នៃអរិយមគ្គ ប្រកបដោយអង្គ៨ប្រការ គឺ​សម្មាទិដ្ឋិ សម្មាសង្កប្បៈ សម្មាវាចា សម្មាកម្មន្តៈ សម្មាអាជីវៈ សម្មាវាយាមៈ សម្មាសតិ សម្មាសមាធិ។

[២៥៥] ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ផ្លូវដែលក្សេម ប្រកបដោយសួស្តី ជាផ្លូវគួរ​ដល់​សេចក្តី​ត្រេកអរ តថាគត បានបើកហើយ ផ្លូវខុស ក៏តថាគតបិទ​ហើយ សម្រាស់ ក៏​តថាគត​រើចោលហើយ មេម្រឹគធ្នាក់ ក៏តថាគតធ្វើឲ្យវិនាស​ហើយ ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ​ឯង។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កិច្ចណាដែលតថាគត ជាសាស្តា ជាអ្នកស្វែង​រក​ប្រយោជន៍ មានសេចក្តីអនុគ្រោះ ត្រូវធ្វើដល់អ្នកទាំងឡាយ ជាសាវ័ក ព្រោះ​អាស្រ័យ​សេចក្តីអនុគ្រោះ កិច្ចនោះ តថាគត បានធ្វើហើយ ដល់អ្នកទាំងឡាយ។ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំង​ឡាយ អ្នកទាំងឡាយ សម្លឹងមើល នូវគល់ឈើទាំងនុ៎ះ នូវសុញ្ញាគារ​ទាំងនុ៎ះ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយកុំប្រមាទ កុំមានសេចក្តីក្តៅក្រហាយ ស្តាយ​ក្រោយ​ឡើយ។ នេះជាពាក្យប្រៀនប្រដៅ របស់តថាគត ចំពោះអ្នកទាំងឡាយ។ លុះព្រះមានព្រះភាគ បានត្រាស់ព្រះសូត្រនេះចប់ហើយ ក៏ភិក្ខុទាំងនោះ មានសេចក្តី​ពេញ​ចិត្ត ត្រេកអរ ចំពោះភាសិត របស់ព្រះមានព្រះភាគជាម្ចាស់។